کمک‌های بین‌المللی به طرف‌های درگیر در جنگ ایران و عراق

ایران از سوی شبه نظامیان کُرد حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی کردستان در شمال عراق حمایت می‌شد و هر دو سازمان، مخالف حکومت بعثی عراق بودند.

حمایت خارجی از ایران به تدریج آغاز شد. سوریه و لیبی با در اختیار گذاشتن موشک اسکاد به ایران کمک کردند. پس از آن، ایران موشک‌های ضد کشتی چینی کرم ابریشم را خریداری کرد. همچنین ایران از کره شمالی نیز اسلحه‌هایی را خریداری کرد. پرتغال، به ویژه بعد از سال ۱۹۸۴، برای حمایت از ایران جنگ‌افزارهایی به ایران فروخت و از ایران حمایت می‌کرد. اسپانیا و پرتغال در این میان به ایران در تأمین برخی قطعات نظامی نیز کمک می‌کردند.

هنگامی که عراق در شهریور ۱۳۵۹ حمله به ایران را آغاز کرد، شرایط دو کشور با یکدیگر کاملاً متفاوت بود؛ با آغاز جنگ، ایران از هرگونه حمایت خارجی بی‌نصیب بود ولی رژیم بعثی عراق با پشتیبانی‌های جهانی وارد جنگ با ایران شده بود و کشورهای مختلف به صدام هواپیما و امکانات راداری و پدافندی می‌دادند و مدرنترین وسایل و تجهیزات را در اختیارش می‌گذاشتند. علاوه بر این کمک‌های نظامی، انواع کمک‌های اقتصادی نیز عراق را پوشش می‌داد.

ارتش عراق در درجه اول مجهز به جنگ‌افزارهایی بود که یک دهه، پیش از آغاز جنگ از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی خریداری کرده بود. در طول جنگ نیز، میلیاردها دلار آمریکا تجهیزات پیشرفته از فرانسه، چین، مصر، آلمان و دیگر کشورها خرید.[1] سه تأمین کنندگان اصلی جنگ‌افزار در طول جنگ عراق، اتحاد جماهیر شوروی پس از چین و پس از آن فرانسه بودند.[2] پرتغال نیز، حمایت قابل توجهی از عراق می‌کرد.

ایالات متحده آمریکا با فروش هلیکوپترهایی به ارزش ۲۰۰ میلیون دلار به نیروهای مسلح عراق کمک کرد. این تنها فروش مستقیم نظامی ایالات متحده به عراق بود. در همان زمان، ایالات متحده حمایت مخفیانه قابل توجهی از صدام حسین می‌کرد. سازمان آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) به به صورت غیرمستقیم، مبدأ جنگ‌افزارهایی که به صدام حسین می‌رسید را بررسی می‌کرد تا اطمینان حاصل شود که عراق به اندازه کافی قدرت نظامی، جنگ‌افزار، مهمات و وسیله نقلیه برای جلوگیری از ایران را دارد است.[3]

آلمان غربی و بریتانیا نیز اجازه گسترش برنامه موشکی و رادارهای دفاعی را برای عراق صادر کردند.

با توجه به یک کپی بدون سانسور از بیانیه ۱۱۰۰۰ صفحه‌ایِ عراق به سازمان ملل متحد که به بیرون درز کرد، دانش و مواد لازم برای توسعه جنگ‌افزارهای غیر متعارف، توسط ۱۵۰ شرکت خارجی در اختیار عراق قرار گرفته بود که این شرکت‌ها متعلق به کشورهایی مانند آلمان غربی، ایالات متحده، فرانسه، چین بودند.[4]

حامیان مالی اصلی عراق، کشورهایِ ثروتمندِ نفت‌خیزِ حاشیه خلیج فارس و به ویژه عربستان سعودی (۳۰٫۹ میلیارد دلار) کویت (۸٫۲ میلیارد دلار) و امارات متحده عربی (۸ میلیارد دلار) بودند.[5]

این رسوایی، روابط دیگری را بین عراق و آمریکا نیز فاش کرد که می‌توان به وام ۵ میلیارد دلاری یکی از شعبه‌های بزرگترین بانک ایتالیا به نام «banca nazionale del lavoro» بین سال‌های ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۹ اشاره کرد که این وام تا حد زیادی با پشتیبانی آمریکا به عراق داده شده بود.