هشام کلبی

هشام کلبی (درگذشت سال ۲۰۴ هجری قمری) تاریخ‌نگار عرب بود. نام کامل او «ابو منذر هشام پسر ابو النضر محمد پسر سائب، پسر بشر، پسر عمرو کلبی»، منسوب به قبیلهٔ «کلب»، مشهور به «ابن کلبی» بود. وی در کوفه زاده شد و بیشتر عمر خود را در بغداد به سر برد.[1]

تاریخ‌نویسانی که دربارهٔ عرب دورهٔ جاهلیت به پژوهش پرداخته‌اند، بیشتر اخبار خود را از محمد بن سائب و هشام کلبی نقل کرده‌اند. وی که شیعه بود؛ می‌گوید: «بیمار شدم و در اثر بیماری هر چه می‌دانستم فراموشم شد. نزد جعفر بن محمد رفتم و نزد حضرتش بنشستم و آن حضرت دانش را در کاسه‌ای به من نوشانید و علمم بازآمد و فراموشی و نسیان از میان رفت».

خطیب در تاریخ بغداد دربارهٔ هشام می‌نویسد: «هشام پسر محمد سائب کلبی، کسی است که حدیث از او نقل بشود؟ وی نسب‌دان و افسانه‌گو است، گمان نمی‌کنم که احدی از او حدیث نقل کند». بنابراین وی را «متروک الحدیث» خواندند؛ یعنی به حدیثی که او روایت کرده نباید توجه کرد.

اما علمایی همچون محمد بن سعد، و البلاذري، و محمد بن جرير الطبري، و المسعودي او را ثقه دانسته و از او نقل کرده‌اند. البلاذري بسیاری از مطالبش را در کتاب الأنساب از كتاب الجمهرة ایشان نقل کرده. و همچنین ياقوت الحموي بر کتب او، اعتماد داشته است، همچون افتراق العرب واشتقاق البلدان والأنساب والأصنام.

[2]