مجید جعفریتبار
مجید جعفریتبار (زاده ۱۳۴۰ - قم) روحانی شیعه ایرانی و مفسّر، قاری و فعال قرآنی است. او و همسرش فاطمه مناقب، نوهٔ محمد صدوقی میباشند که در ایران به شهید محراب شناخته میشود. محمدعلی صدوقی فرزند محمد صدوقی و امامجمعه سابق یزد، دایی آنهاست.[2] وی همچنین داماد ابوالقاسم مناقب امام جمعه موقت سابق یزد نیز میباشد. او در زمینه تفسیر، علوم و معارف قرآنی، صاحب آثار متعددی است.[3] [4] [5]
مجید جعفریتبار مجید جعفریتبار | |
---|---|
زادهٔ | ۱۳۴۰ قم |
ملیت | ایران |
همسر(ها) | فاطمه مناقب[1] |
والدین | محمود جعفریتبار |
وبگاه |
مبارزات
وی قبل از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، در قم فعالیتهای زیادی با چند نفر از انقلابیون بنام داشته و حتی تا مرز کشتهشدن توسط ساواک پیش رفته؛ او در سالهای اول پس از پیروزی انقلاب، مقالات و سخنرانیهایی ایراد کرده و برخی از عبارتهایی که بعدها معروف شدهاند را برای اولین بار به کار برده است. مثلاً تعبیر «امت شهیدپرور» اوّلین بار در مقاله و یکی از صحبتهای وی مطرحشده و کمکم توسط افراد عمومی میشود یا تعبیر معروف «راه امام کلام امام». به علاوه در ایام انقلاب هم در یزد کنار پدربزرگش محمد صدوقی بوده و برخی اعلامیههای انقلابی او را تنظیم و منتشر میکردهاست. او به خاطر ارتباطات پدربزرگش، با سید محمدحسین طباطبایی، سید محمد بهشتی، مرتضی مطهری، سید محمود طالقانی، سید رضا بهاءالدینی، سید روحالله خاتمی، مصطفی چمران و علی صیاد شیرازی مرتبط بودهاست. او بعد از کشتهشدن محمد صدوقی، در جماران به دست سید روحالله خمینی معمم و ملبس به لباس روحانیت میشود.[6] وی بعد از انقلاب، هنگام راه اندازی اولیه، در نهادهایی مثل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی و مراکز حوزوی و تبلیغی و فرهنگی حضور مییابد اما از پذیرش پست و مسئولیت خودداری میکند. یکی از پیشنهادهایی که به او شده بود، پذیرش امامت جمعهٔ یکی از مراکز استان بودهاست. در اوائل دهه ۶۰، مدتی به پیشنهاد دایی اش محمدعلی صدوقی (نماینده ولیفقیه و امامجمعه سابق یزد) از تحصیل و تدریس در حوزه قم فاصله گرفته و سرپرست چند حوزه علمیه در یزد میشود و بعد از احیاء و سامان آن جا به اصرار پدرش به قم بازمیگردد و در سال ۱۳۶۹ بهطور مستقل، اقدام به تأسیس جلسات فنون قراءات و معارف قرآنی در قم مینماید.[6]
استادان
- سید عباس خاتم یزدی
- محمد صدوقی
- محمود جعفریتبار
- ناصر مکارم شیرازی
- سید محسن خرازی
- رضا منجمی
فعالیتها
-حفظ قرآن به بیست روایت (چهارده روایت مشهور و شش روایت غیرمشهور) و اجرای قرائات سبعه با طرق گوناگون تجویدی.
-ارائه بیش از پنج هزار تلاوت در حجمهای زمانی مختلف و عمدتاً طولانی (بعضاً تا چهار ساعت).
-ایجاد سبکی جدید در عرصه تلاوت قرآن با تأکید بر القای معنای آیات به شنوندگان که حاوی نکاتی در زمینه لحن و معنا و تفسیر قرآن، تجوید و اختلاف قرائات، صوت و علم وقف و ابتدا میباشد.
- تأسیس و اداره جلسات فنون قرائات و معارف قرآنی در فروردین ۱۳۶۹ در مسجد رفعت قم که بیشتر تلاوتهای او در طی همین جلسات بودهاست.[7]
- بهمن ۱۳۶۸: میزبانی قاری مشهور قرآن راغب مصطفی غلوش و همراهش، محمد احمد بسیونی. او و دو میهمانش در مسجد اعظم قم تلاوت داشتند.[8]
- بهمن ۱۳۶۹: تلاوت سورههای شوری، کوثر و توحید در مسجد اعظم قم با حضور استاد شحات محمد انور.
- فروردین ۱۳۷۰: تلاوت سورههای فتح و بلد و علق در مسجد اعظم قم و با حضور محمودصدیق منشاوی[9] و شعبان عبدالعزیز صیاد.[10]
- شهریور ۱۳۷۱: تلاوت آلعمران و بلد در دفتر رهبر ایران در شهر زاهدان.
- آذر ۱۳۷۴: میزبانی دو تن از قاریان مشهور جهان راغب مصطفی غلوش[11][12] و ابوالعینین شعیشع در مدرسه آیتالله گلپایگانی قم علاوه بر خود او،[13] این دو قاری نیز تلاوت داشتند؛ ابوالعینین شعیشع در این خصوص گفته بود که او کار ما را سخت کرد. آیاتی که جعفریتبار در این جلسه تلاوت میکند آیاتی دال بر محبت اهل بیت پیامبر است.[14]
- نظارت بر فعالیتهای مؤسسه فرهنگیهنری فرهنگِ منهاج که در سال ۱۳۷۹ بهوسیله تعدادی از شاگردانش بنا نهاده شد. (در خرداد ۱۳۹۳ از فعالیت این مؤسسه پس از ۱۴ سال جلوگیری به عمل آمد و تعدادی از کارمندان آن بازداشت شدند)
- تأسیس انجمن ادبی منهاج
- آبان ۱۳۸۲ و آبان ۱۳۸۳: دعوت از شاعر محمدرضا آقاسی برای شعرخوانی در مسجد رفعت قم به مناسبت چهارمین و پنجمین سال درگذشت پدرش، محمود جعفریتبار.
- زمستان ۱۳۸۳: دعوت از برخی مراجع و صاحبنظران حوزوی برای شرکت در جلسات بحث دینی طی هشت جلسه که آخرین آن ۱۳۸۳/۱۲/۲۰ بوده و مفصلاً ضبط و فیلمبرداری شدهاست. [15]
- آبان ۱۳۸۴: برگزاری مراسم تجلیل از صاحبان فقه و حکمت به مناسبت ششمین سالگرد محمود جعفری تبار و دعوت از حسین الهی قمشهای برای سخنرانی در این مراسم. استقبال زیاد مردم از سخنرانی الهی قمشهای در مسجد رفعت قم به مذاق برخی تندروها خوش نیامد.
- فروردین ۱۳۹۲ و اسفند و فروردین۹۲–۱۳۹۳: برگزاری مجالس روضه فاطمیه بعد از اذان صبح در مسجد رفعت قم. او دو سال پیاپی در ایام سالگرد درگذشت فاطمه زهرا تنها دختر پیامبر اسلام - که در ایران به ایام فاطمیه معروف است - به برگزاری مجالس روضه اقدام نمود. این روضهها با استقبال زیاد مردم و حضور چهرههایی مشهور برگزار شد. برخی این مجالس را به قدرت نمایی او تعبیر کرده و آن را عاملی برای برخورد با جعفری تبار کمتر از یکماه پس از پایان روضهها دانستهاند.
آثار
- مرسالکین راه (اثبات خدا و اعتقادات شیعه)[16]
- رضوان (تفسیر آیه سبل السلام و مباحث اعتقادی)[17]
- تجوید مقدماتی[18]
- صاحبان فقه و حکمت (زیرنظر)[19]
- آموزش قواعد روخوانی قرآن کریم (زیرنظر)[20]
- راهنمای دوره حفظ ۱۱۴ (زیرنظر)[21]
- تابلوی علی ولیالله[22]
- مقدمهٔ کتاب روششناسی اهل بیت در تفسیر و تاویل و تطبیق قرآن (حسین تقوی دهاقانی)
- ۴۸ تلاوت مجلسی منتشر شده[23]
- بیش از ۵۰۰۰ تلاوت مجلسی منتشر نشده (که توسط دادسرای ویژه روحانیت قم توقیف گردیده است)[6]
- انسانیت و حریت سر آغاز سلوک[24]
- بر کرانه قرآن[25]
- مقالی در بعثت[26]
- نکات و تذکراتی چند ویژه اعضاء و اولیاء جلسات فنون قراءات و معارف قرآنی[27]
تعدادی دیگر از آثار او که آمادهٔ نشر بود، با حمله مأموران امنیتی و دستگیری وی اجازه انتشار نیافت. همکاران مؤسسهٔ او میگویند در پی بازداشت نزدیکان جعفریتبار، مأموران امنیتی آرشیو صوتی و تصویری او را با سه وانت از محل سکونت و اشتغال وی جمعآوری کردند.[28] برخی از این موارد پس از دستگیری او در فضای وب و شبکههای اجتماعی منتشر شدهاست:
- گام اول نیکویی و فهم و جمال
- چهارده رهنمود قرآنی برای زندگی پاک
- پرستو
- حقیقت
استخاره
با وجود فعالیتهای گوناگون مجید جعفریتبار، شهرت او در میان مردم به استخاره از دیگر جنبههای علمی و عملی او بیشتر است. وی از سال ۱۳۷۲ به سبب استخارههایی که میگرفت بر سر زبانها افتاد و دامنه استخارههای وی به جایی رسید که بیش از ۱۳۲ خط تلفن به صورت ۲۴ ساعته متن استخاره مراجعهکنندگان را برایشان پخش میکرد.[29][30] تا پیش از سال ۱۳۸۶ دفتر او به همان شیوه سنتی با پنج خط پاسخگوی مراجعین استخاره بود لکن به سبب مراجعات بالا و ایجاد بار ترافیکی بسیار سنگین روی خطوط مخابرات استان قم، مسئولین وقت مخابرات از او خواستند که یا سیستم شبکه هوشمند (به انگلیسی: IN)[31][32] را بپذیرد یا دفتر را تعطیل کند سپس و با شرایط به وجود آمده دفتر استخاره او به عنوان اولین پایلوت سیستم IN در ایران راهاندازی شد.
برخی استخاره گرفتن را مذمت میکنند و آن را دامن زدن به خرافات میدانند. با این حال او از خرافه گرایی بیزار است و دربارهٔ استخاره چنین میگوید: متأسفانه بعضاً افرادی با ذهنهایی خرافه گرا، استخاره را که در مقوله تفسیر آیات قرآن و برگرفته از معارف اهل بیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم است در ردیف اشیایی موهوم همچون طالع بینی، فال، سحر و جادو، تسخیر جن، سرکتاب و پیشگویی قرار میدهند؛ کلاً و اجمالاً اینکه توسل و اعتماد به این امور، نه تنها خیری در برندارد، که موجب زوال نعمتها و برکات شده و شرور و نحسیت میآورد.
مجید جعفریتبار در درسها و سخنرانیها و مکتوبات خود بارها به خطری که اینگونه طرز فکرها برای رشد و تعالی مادی و معنوی جامعه و افراد دارد تأکید کردهاست. اما با وجود این، یکی از تصورات بعضی عوام در خصوص استخارههای او، توقع یا برداشت پیش گویی و غیب گویی است که دربارهٔ آن چنین نوشته است: بسیاری افراد، خیال میکنند که من، با گرفتن استخاره هر کس، نیتش را نیز میفهمم (یعنی مثلاً میدانم برای چه موضوعی استخاره گرفتهاند!!)در صورتی که من خودم میدانم و چندین بار نیز گفتهام و در اینجا هم مینویسم که: به هیچ وجه چنین نیست و حتی یک مورد هم نبودهاست که من بدانم موضوع استخاره چه بوده؟ (به غیر از مواردی که خود فرد، قبل از استخاره یا بعد از آن، موضوع استخاره را به من گفتهاست).[33]
شیخ استخاره
این تعبیر که هماکنون توسط بسیاری از خبرگزاریها برای اشاره به او استفاده میشود اولین بار توسط دادستان دادگاه ویژه روحانیت در جمع طلاب قمی و قبل از تشکیل دادگاه مطرح گردید. تعبیری که تکرار آن از سوی مسئولین دادسرای ویژه روحانیت، نشان از تمایل آنها به نامیدن جعفری تبار به آن دارد. این پرونده و پرونده محمدرضا نکونام توسط دادسرای ویژه روحانیت راه اندازی شدهاست.
بازداشت و زندان
مجید جعفری تبار در اواخر اردیبهشت ۱۳۹۳ حدود یکماه پس از برگزاری روضههای فاطمیه، بر اثر مسمومیتی مشکوک و در نتیجه پاک شدن بخشی از حافظهاش، ابتدا دو شب را در بیمارستان علی بن ابیطالب قم گذراند و سپس به بیمارستان فجر در تهران منتقل شد. بعد از آن به بیمارستان پارس انتقال یافت و پس از گذران نزدیک به ۴۵ روز بستری بودن، در حالی که در بخش مراقبتهای ویژه قرار داشت، توسط مأموران امنیتی به قم برده شد و پس از دو روز حصر خانگی، به سلولی انفرادی منتقل گردید. تا حدود ۵۰ روز هیچ خبری از او به خانواده اش داده نمیشد. او نزدیک به هفت ماه و نیم در انفرادی بود و پس از آن در انتهای سال ۱۳۹۳ به زندان لنگرود قم منتقل گردید و به تنهایی در بندی جداگانه قرار گرفتهاست.[28]
اتهام ارتداد
مجید جعفریتبار دادسرای ویژه روحانیت با اتهاماتی از قبیل ارتداد، مرید و مراد بازی، اتهامات مالی، ارتباط با اجنه و ادعای رابطه با امام زمان روبرو شد. اگرچه اتهامهای او ارتباط با «جن گیر ها» و «اجنه» عنوان شده اما گفته میشود که او یکی از منتقدان چنین ادعاهایی از سوی محمود احمدینژاد، رئیس دولتهای نهم و دهم بود و در یکی از سخنرانیهای خود آن را «غیرعقلانی» دانسته بود. این روحانی از هشت سال پیش سخنرانیهایی نیز در مخالفت با حکم سنگسار داشته و آن را «حکم غیرانسانی» خوانده بود.[28] همچنین فاطمه مناقب همسر وی و تعدادی از شاگردانش در آبان ماه ۱۳۹۳ بازداشت شدهاند. او به خلع لباس و سه بار اعدام و همسرش نیز به دلیل مشارکت در جرم توسط دادگاه ویژه روحانیت به هشت سال زندان و اعدام محکوم شدهاست. قاضی پرونده همچنین حکم به نابودی تمام آثار جعفریتبار داده است. اولین بار مصطفی همت خبر این حکم را در صفحه فیسبوک خود منتشر کرد و از صدور چنین حکمی ابراز تاسف و تعجب نمود. پس از پست همت بود که این خبر در رسانههای مختلف انتشار یافت. همچنین رئیس دادگاه ویژه روحانیت، محمدجعفر منتظری اعلام داشت که این فرد به حکم صادر شده دربارهٔ خود اعتراض کردهاست. وی ادامه داد: پرونده این فرد هماکنون در مرحله تجدید نظر قرار دارد. غلامحسین محسنی اژهای معاون اول قوه قضائیه نیز بیان داشت؛ حکم صادر شده برای این فرد، بدوی بوده و میتوان به این حکم اعتراض کرد و طبق قانون، قابل تجدیدنظر است.[1][34][35][36][37][38][39][40][41][42][43][44][45][46][47]
شایعاتی نیز منتشر شده که علماء و فقهای قم و بخصوص ناصر مکارم شیرازی از پرونده او باخبر میباشند و حکم مورد تأیید آنهااست ولی ناصر مکارم شیرازی در پایان درس خارج فقه خود در مسجد اعظم قم که در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۹۳ برگزار شده بود گفت: اخیراً دو نفر را دستگیر کردهاند و در گوشه و کنار شنیده شده که بنده در جریان این دستگیری بودم؛ صراحتاً اعلام میکنم بنده نه اینها را دیدهام و نه روحم خبر دارد. وی با ابراز تاسف از این گونه شایعات گفت: کسانی که این گونه شایعات را بیان میکنند بدانند که قیامتی است و باید پاسخگو باشند.[48] همچنین «حسن یوسفی اشکوری»، دینپژوه ساکن آلمان که شناختی از این روحانی نداشت، پیشتر به وبسایت رادیو فرانسه گفت: «در جمهوری اسلامی هر اندیشه، فرد یا جریانی که بالقوه ایدئولوژی رسمی را به چالش بکشد، خطر تلقی میشود و مشکل امنیتی ایجاد میکند؛ به ویژه اگر پایگاه مردمی گستردهای کسب کرده باشد. به نظر میرسد این شخص نیز از چنین ویژگیهایی برخوردار بوده است.[28]
دادگاه تجدید نظر
۲۵ بهمنماه ۱۳۹۴ در نود و دومین نشست خبری سخنگوی قوهقضاییه غلامحسین محسنی اژهای در پاسخ به خبرنگاری که گفت: «شب گذشته در فضای مجازی در رابطه با فردی که به شیخ استخاره شهرت دارد صحبتهایی شد مبنی بر اینکه خودش به ۴ بار اعدام و همسرش به سنگسار محکوم شده، آیا این موضوع صحت دارد» که اژهای در پاسخ توضیح داد: «این پرونده به دادسرای ویژه روحانیت مربوط است و من از جزئیات آن اطلاعی ندارم. وی افزود: ایشان قبلاً یک حکم اعدامی را گرفته بود که من آن موقعی که سئوال کردم گفتند حکم اعدام صادر شده بود اما اعتراض شده بود و به تجدید نظر رفته بود، الان اطلاعی ندارم که وضعیت پرونده به چه صورت است.» [49][50][51][52][53][54]
منابع
- «۲ نوه چهارمین شهید محراب به اعدام محکوم شدهاند!». سحام نیوز. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- http://sahamnews.org/2016/03/297112
- «آشنایی با قاریان قرآن». تبیان. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «مشاهیر ایران». راسخون. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «قاریان قرآن». امالکتاب.
- http://sahamnews.org/2016/03/297112/
- «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۲۷ فوریه ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۴ مارس ۲۰۱۵.
- http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2267
- http://www.aparat.com/result/محمود_صدیق_منشاوی
- http://www.aparat.com/result/شعبان_صیاد
- http://wikifeqh.ir/راغب_مصطفی_غلوش
- http://www.mashreghnews.ir/fa/news/238832/ماجرای-مسلمان-شدن-25-مسیحی-با-تلاوت-استاد-غلوش
- http://www.aparat.com/v/ClAGQ
- http://www.gharian.ir/showthread.php?tid=4946%5Bپیوند+مرده%5D
- «پاسخ به اتّهامات مکتوب».
- «سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملّی جمهوری اسلامی ایران». دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملّی جمهوری اسلامی ایران». دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملّی جمهوری اسلامی ایران». دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملّی جمهوری اسلامی ایران». دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «خانه کتاب». بایگانیشده از اصلی در ۳ آوریل ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «سازمان اسناد و کتابخانهٔ ملّی جمهوری اسلامی ایران». دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «انتشارات فرهنگِ منهاج». بایگانیشده از اصلی در ۲۴ مارس ۲۰۱۶. دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «انتشارات فرهنگِ منهاج». دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «مصاحبه با نشریه خردنامه روزنامه همشهری، ۷و۲۱آبان ۱۳۸۲». دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «نشریه خردنامه روزنامه همشهری، ۶و۱۹ آذر ۱۳۸۲». دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «مقالی در بعثت» (PDF). بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- «نکات و تذکراتی چند ویژه اعضاء و اولیاء جلسات فنون قراءات و معارف قرآنی» (PDF). بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
- http://kayhanlondon.biz/fa/1394/12/12/اعتصاب%5Bپیوند+مرده%5D غذای یک «استاد قرآن» و «پروندهٔ اسرارآمیز» او
- «دادگاه ویژه روحانیت: پرونده روحانی محکوم به اعدام در مرحله تجدید نظر است». رادیو فردا. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «برای یک روحانی در قم، حکم اعدام صادر شد». رادیو ار.اف. ای فرانسه. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۸ مارس ۲۰۱۵.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۸ مارس ۲۰۱۵.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۵ مه ۲۰۱۷. دریافتشده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹.
- «اژهای یک روحانی در قم به همراه همسرش به اعدام محکوم شدهاند». العربیه. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- ««صدور حکم اعدام برای ٢ تن از نوادگان آیتاله صدوقی در ایران»». رادیو کوچه. بایگانیشده از اصلی در ۱۳ مارس ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- ««م.ج. ت» چرا به اعدام محکوم شد؟». عصر امروز. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «پرونده موسوم به «شیخ استخاره» در مرحله تجدیدنظر قرار دارد». خبرگزاری فارس. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «توضیحات رئیس ویژه دادگاه روحانیت در رابطه پرونده شیخ استخاره». خبرگزاری مهر. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «چرا «م.ج. ت» به اعدام محکوم شد؟». شهدای ایران. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «کدام روحانی به جرم ارتباط با اجنه در زندان قم به سر میبرد؟». نوید فردا. بایگانیشده از اصلی در ۲ آوریل ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «پرونده «شیخ استخاره» در مرحله تجدیدنظر». عصر خبر. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «انتشار شایعه اعدام استاد جعفری تبار در قم». یزد فردا. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «اجنه و استخاره». روز آنلاین. بایگانیشده از اصلی در ۲۱ مارس ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «محکومیت مجید جعفری پناه و همسرش، روحانی برجسته قم به سه بار اعدام با طناب دار از سوی دادگاه روحانیت». حق زندگی. بایگانیشده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۶ اسفند ۱۳۹۳.
- «Iranian Cleric Sentenced to Death for "Communicating with Evil Spirits"». Alakhbar. بایگانیشده از اصلی در ۱۱ مارس ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۷ اسفند ۱۳۹۳.
- «Iran: L'imam de Qom et sa femme condamnés à mort pour sorcellerie». FranceTV. دریافتشده در ۱۷ اسفند ۱۳۹۳.
- «آیا روحانی پیشگو و متخصص استخاره اعدام میشود؟». پناهنده نیوز. دریافتشده در ۱۷ اسفند ۱۳۹۳.
- http://www.tabnak.ir/fa/news/483588
- http://www.hamshahrionline.ir/details/325133/Iran/politics
- «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۱۹ مارس ۲۰۱۶. دریافتشده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹.
- http://kayhan.ir/fa/mobile/news/68310/654
- http://www.ana.ir/news/84751
- http://www.ion.ir/News/61262.html
- «نسخه آرشیو شده». بایگانیشده از اصلی در ۲۱ آوریل ۲۰۱۶. دریافتشده در ۲ مارس ۲۰۱۶.