غلام‌گردش

غلام‌گردش، غلام‌گرد یا مردگرد، راهرویی است که به دور حیاط، گنبدخانه یا بنا می‌پیچد.[1] به راهرویی هم که بین دو فضا قرار می‌گیرد و به هر دوی آن‌ها راه دارد هم غلامگردش می‌گویند.[2]

کاربردها
محل قرارگیری غلام‌گردش در یک کلیسای جامع فرضی

در معماری اروپایی به غلام‌گردش ambulatory می‌گویند. این واژه که مأخوذ از لاتین است به معنای «مکان راه‌رفتن» (به لاتین: ambolutorium) است. در این معماری، غلام‌گردش یا دور حیاط مرکزی قرار می‌گیرد یا در کلیساهای جامع یا نمازخانه‌های بزرگ پشت قربان‌گاه قرار می‌گیرد.[3][4] نخستین غلام‌گردش اروپایی در قرن ۱۱ در فرانسه ساخته شد و تا قرن ۱۳ به انگلستان رسید و باعث شد تا بسیاری از کلیساهایی انگلیسی برای اضافه شدن غلام‌گردش گسترش پیدا کنند.[5] واژهٔ «ambulatory» برای فضای ایوان‌شکل خانه‌باغ‌های انگلیسی هم استفاده می‌شود.[6]

غلام‌گردش در خانه‌باغ هورتون کورت، انگلستان

در معماری هندی و بودایی در ساخت استوپاها، معابد و مقابر، الگوی غلام‌گردش دیده می‌شود. گاهی بنایی چندین با غلام‌گردش احاطه می‌شود.

غلام‌گردش‌ها از ارکان مهم در معماری روستایی گیلان هستند. در خانه‌های گیلانی یک غلام گرد مانند ایوانی در سرتاسر محیط ساختمان قرار می‌گیرد و بام را تا جلوی غلام گرد ادامه می‌دهند. به این ترتیب بام مانند چتری گسترده روی کل ساختمان و ایوان است. هم چنین از سمتی که باد غالب می‌وزد و باران از آن ناحیه به بدنهٔ ساختمان برخورد می‌کند، بام را تا ارتفاع پایین‌تری ادامه می‌دهند. به این صورت با ایجاد غلام گرد و پوشش بالای آن هم دیوارها محافظت می‌شوند هم یک فضای مناسب که در سایه قرار دارد و هوا در اطراف آن می‌تواند جریان یابد، برای ساکنان یه وجود می‌آید.

غلام‌گردش در یک خانهٔ گیلانی در موزه میراث روستایی گیلان

منابع
  1. «واژه‌نامه معماری سنتی ایران قسمت ششم». دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۲۰.
  2. «غلام‌گردش». دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۲۰.
  3. Francis D. K. Ching (2011). A Visual Dictionary of Architecture. John Wiley & Sons. p. 29. ISBN 978-1-118-16049-7.
  4. Ariane Archambault (2002). The Visual Dictionary of Art & Architecture. Québec Amerique. p. 152. ISBN 978-2-7644-0877-3.
  5. Ambulatory
  6. English Heritage, "AMBULATORY 20 YARDS SOUTH WEST OF HORTON COURT (1321166)", [[National Heritage List for England]], retrieved 5 July 2015. Unknown parameter |separator= ignored (help); URL–wikilink conflict (help)

پیوند به بیرون
معنای غلام‌گردش را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ غلام‌گردش موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.