سید ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

وی در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰، آخرین روز ثبت نام انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)، با حضور در وزارت کشور، به‌منظور کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت نام کرد. رئیسی همزمان با نام‌نویسی در انتخابات ۱۴۰۰، ریاست قوه قضائیه ایران را بر عهده داشت. وی بعد از تأیید صلاحیت هم همچنان بر ریاست خود در قوه قضائیه ادامه داد و همچنین کاندیدای انتخابات دوره سیزدهم قوه مجریه بود.[2]

صلاحیت رئیسی روز ۴ خرداد ۱۴۰۰ ازسوی شورای نگهبان برای نامزدی سیزدهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری احراز شد.[3] وی بعد از تأیید صلاحیت با توجه به رد صلاحیت‌ها توسط شورای نگهبان و تک قطبی شدن جریان انتخابات گفت «از زمانی که [نتایج بررسی صلاحیت‌ها] را شنیدم، در حال رایزنی هستم تا یک صحنه مشارکتی و رقابتی در انتخابات شکل بگیرد.»[4]

در گردهمایی ۱۴ خرداد در شهرستان ابهر، در این گردهمایی سعید محمد، از نامزدهای احراز صلاحیت نشده از سوی شورای نگهبان با بیان اینکه رئیسی را اصلح تر دانست و گفت: «دولت روحانی نتوانست در هشت سال گذشته مشکلات کشور را حداقل در یکی از زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی یا بین‌المللی رفع کند.»[6][7]

اجتماع حامیان سید ابراهیم رئیسی در ابهر، ۱۴ خرداد

رئیسی در ۲۰ خرداد، در سفر تبلیغاتی خود به اهواز رفت و از مناطق محروم و با خانواده شهیدان دیدار کرد. وی ساعت هشت شب در ورزشگاه تختی اهواز با هوادارن خود دیدار کرد. این مراسم بازخورد بسیاری در رسانه‌ها داشت، زیرا با قوانین ستاد مقابله با کرونا مبنی بر اینکه در هر ۸ متر مربع یک نفر حضور داشته باشد، مغایرت داشت و این قوانین از سوی ستاد انتخاباتی وی نقض شد. این گردهمایی با شرایط غیراستاندارد و ازدحام جمعیت در حالی برگزار شده‌است که رئیس مرکز بهداشت خوزستان از احتمال بازگشت وضعیت قرمز کرونا در برخی شهرهای این استان خبر داده‌است.[8]

میتینگ انتخاباتی رئیسی در هواز همزمان با شیوع کرونا

رئیسی در گفت و گوی ویژه خبری ۱۲ خرداد ماه، اظهار داشت دولت مردم را به بورس دعوت کرد، اما کارهایی را که باید انجام می‌شد، انجام ندادند. وی دربارهٔ تأمین منابع جبران خسارت برای سهامداران بورس نیز گفت: «ما صندوق توسعه ملی و صندوق تثبیت داریم و در جلسه شورای عالی اقتصادی این بحث مطرح شد و مبالغی وجود دارد و جایی که پیشنهاد کردند که پیگیری شود و در واقع این مبلغ صندوق قابل تأمین است به نحوی که دولت بتواند خسارت را جبران کند.» وی در بخشی از گفته‌هایش اشاره بر این داشت که دولت وی تمام موارد و قراردادها شفاف را بیان می‌کند به غیر از مسائل امنیتی محرمانه را نمی‌توان منتشر کرد. همچنین مسکن را بخش پیشران اقتصاد کشور معرفی کرد و وعده داد برای خانوارهای کم درآمد هم هزینه مسکن و سلامت را باید کاهش دهیم تا فشار هزینه‌ها کاهش یابد و فضای کسب و کار مردم مهم است و باید اشتغال ایجاد کنیم.[9]

در نخستین دور مناظرات انتخاباتی بین نامزدها که در ۱۵ خرداد برگزار شد، محسن مهرعلیزاده از رئیسی خواست با توجه به آنکه تنها شش کلاس سواد کلاسیک دارد و تحصیلات او حوزوی است و توانایی اداره کشور را ندارد، به قوه قضاییه بازگردد. رئیسی در پاسخ دو نامزد منتقدش، همتی و مهرعلیزاده را به اهانت متهم کرد و گفت مدرک تحصیلی او موجود است. او از نامزدها خواست که اهانت نکنند: «از این همه تهمت زدن و اهانت کردن خسته نشدید؟ اگر مشکلات مردم با اهانت به من حل می‌شود، اشکالی ندارد.» در بخشی از اولین مناظره گفت که در زمان ریاستش بر قوه قضائیه هیچ وب‌سایت و روزنامه‌ای را نبسته و از کسی شکایت نکرده‌است در حالی که در دوران ریاست ابراهیم رئیسی علاوه بر فیلتر شدن چند پیام‌رسان و سایت دانلود فیلم، تعدادی از روزنامه‌نگاران هم بازداشت یا احضار شده‌اند.[20]

او با تأکید بر حمایت از توسعه اینترنت گفت: «ما در فضای مجازی عقب هستیم. زیرساخت‌ها مشکل دارد. من از بچه‌ها سؤال می‌کنم 'شما دارید گیم بازی می‌کنید چقدر وسط بازی حالتان گرفته می‌شود؟' معلوم است زیرساخت‌ها درست نیست و باید کامل شود.» او گفت خودش در فضای مجازی با کاربران در ارتباط است و دو میلیون فالوئر دارد.[20]

در نخستین دور مناظرات انتخاباتی بین نامزدها که در ۱۵ خرداد برگزار شد، محسن مهرعلیزاده خطاب به رئیسی گفت که مردم می‌گویند که او به سندرم پست بی‌قرار مبتلاست و در هیچ پستی بیش از چند ماه باقی نمی‌ماند. مسئله باقی ماندن او در مقام رئیس قوه قضاییه با وجود شرکت در انتخابات نیز چالش دیگر مناظره بود. رئیسی هیچ توضیحی در این زمینه نداد و مدعی شد که آمدنش خواست عموم مردم بوده و از مهرعلیزاده پرسید: «چرا از اقبال مردم به من ناراحتید؟»[21]

محمدمهدی اسماعیلی سخنگوی ستاد رئیسی در نامه‌ای خطاب به کمیته تبلیغات انتخابات صدا و سیما خواستار اختصاص زمان برای پاسخگویی به اظهارات عبدالناصر همتی و محسن مهرعلیزاده در اولین دوره از مناظرات انتخاباتی شد. صدا و سیما بعد از بررسی اعتراض ستاد انتخاباتی رئیسی وارد دانسته و مدت ۵ دقیقه زمان جهت پاسخگویی برای وی منظور خواهد شد.[22] عبدالناصر همتی بعد از این اتفاق در توییتر خود نوشت:

در جریان مناظره، نامزدهای پوششی به همراه نامزد اصلی، ۲۹ بار با بردن اسم بنده به من تهمت زدند. با توجه به اینکه به رقیب اصلی بنده ۵ دقیقه فرصت اضافی داده شد، بنابر محاسبات انجام شده باید ۲۰ دقیقه فرصت اضافی برای پاسخگویی به بنده هم اختصاص یابد.[23]

رئیسی در ۱۸ خرداد پیش از برگزاری مناظره دوم گفت از فرصت ۵ دقیقه جبرانی استفاده نخواهد کرد.

در دومین دور مناظرات انتخاباتی، رئیسی در همان ابتدای سخنان خود از مدرک تحصیلی خود دفاع کرد و اظهارات مهرعلیزاده در مناظره اول دربارهٔ شش کلاس سواد خود را رد کرد و گفت که مدرک دکتری خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌است. در مقابل مهرعلیزاده گفت که به رئیسی توهین نکرده‌است و سخنانش مبنی بر شش کلاس سواد آکادمیک درست بوده‌است. وی با کنایه به همتی گفت: «آذری‌زبان‌های عزیز از استان‌های ترک‌نشین، بسیار بنده را مورد محبت قرار دادند و من مثل همیشه از لطف و عنایت آن‌ها مثل تشکر می‌کنم.» مهرعلیزاده در واکنش به اشتباه رئیسی گفت ترک‌زبان درست است نه آذری‌زبان. وی در واکنش به نقدهایی که از خود می‌شد با اشاره بر مناظرات سال ۹۶ گفت در همین سالنِ مناظره در دوره قبل به من اهانت شد ولی از کسی شکایت نکردم و رقیبان سال‌های قبل ما که این آقایان کارمند آن‌ها محسوب می‌شوند از بیش از ۲۰۰ نفر شکایت کردند و بنده با اینکه می‌توانستم اما از هیچ‌کس شکایت نکردم.[24]

با توجه به نارضایتی‌های مردم نسبت به حاکمیت و محدود سازی نامزدان تأیید شده از سوی شورای نگهبان، اقبال مردم برای شرکت در انتخابات بسیار کم شده‌است. از همین جهت از همان ابتدا در نظرسنجی‌های مختلف بعد از تعداد کسانی که رای نمی‌دهند، ابراهیم رئیسی مقبولیت بیشتری نیز نسبت به باقی کاندیدها داشت.

قبل از انتشار اسامی از سوی شورای نگهبان، اصلی‌ترین رقیب رئیسی، محمود احمدی‌نژاد بوده‌است. در نظرسنجی ایران اینترنشنال از از حدود ۲۰۰۰ نفر از پرسش کنندگان، تنها ۲۷ درصد رای خواهند داد و در این {۲۷٪}، {۲۹٫۶٪} به ابراهیم رئیسی و {۲۹٫۴٪} اعلام کردند به محمود احمدی‌نژاد رای خواهند داد، که نشان دهنده رقابت تنگاتنگ بین رئیسی و احمدی‌نژاد است.[25]

طبق نظرسنجی ایسپا از حدود ۵۵۰۰ نفر از واجدین شرایط در تاریخ ۱۱ خرداد ماه، تنها {۳۴٪} اعلام کردند در انتخابات شرکت خواهد کردند و در این بین {۴۸٫۱٪} رئیسی را برگزیده اند. بعد از مناظره اول انتخاباتی که در تاریخ ۱۵ خرداد برگزار شد، عبدالناصر همتی پیشرفت چشم‌گیری داشت و رقیب اصلی رئیسی در این دوره از انتخابات شد.[26]

• جبهه اصلاح طلبان ایران
• حزب کارگزاران سازندگی

• ایلنا
• کلمه
• سحام نیوز
• آفتاب
• خبرگزاری برنا
• خبرآنلاین
• اقتصاد آنلاین
• بهارنیوز

بر پایه گزارش شماری از خبرنگاران ایرانی و فعالان مدنی، قوه قضاییه ایران دربارهٔ اظهارنظرهای انتخاباتی به آن‌ها هشدار داده‌است. همچنین پلیس امنیت، پلیس فتا و اطلاعات سپاه نهادهای دیگری هستند که گفته شده در این زمینه هشدار داده‌اند.[44]

سازمان اطلاعات سپاه پاسداران با شماری از فعالان رسانه‌ای تماس گرفته و از آن‌ها خواسته‌است که مطلبی در نقد ابراهیم رئیسی (که از اعضای «هیئت مرگ» در اعدام‌های ۱۳۶۷ بود) منتشر نکنند وگرنه برایشان مشکل‌ساز خواهد شد.[45] تهدیدها از روز ۲۵ اردیبهشت همان روز ثبت نام رئیسی برای کاندیداتوری در انتخابات شروع شده‌است.[46]

در روز جمعه ۷ خرداد ۱۴۰۰ حسین اشتری در جلسه ویژه مسئولان هیئت‌های مذهبی و مداحان، «هنجارشکنان انتخاباتی و کسانی که مردم را به عدم شرکت در انتخابات دعوت می‌کنند» را به برخورد پلیس و دستگاه قضائی تهدید کرد. روز چهارشنبه ۵ خرداد ۱۴۰۰ سخنگوی سپاه پاسداران، رمضان شریف، فعالان رسانه‌ها را هشدار داد و تهدید کرد که با گزارش مشکلات کشور «تیشه به ریشه نظام» نزنند.[47]

پیش از این عملکرد ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس قوه قضاییه ایران مورد اعتراض و مخالفت بسیاری از نهادهای حقوق بشری و سازمان‌های بین‌المللی و داخلی قرار گرفت. اعمال مجازات حبس‌های طولانی مدت برای برخی اعضای کانون نویسندگان ایران، آنهم در زمان شدت گرفتن همه‌گیری کرونا در کشور از نمونه‌های دیگر اقدامات قوه قضاییه علیه فعالان فرهنگی‌ست که در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده‌است.[48] فشارهای قضایی و امنیتی بر فعالان مدنی در استان‌های مرزی کشور نیز در دوران ریاست ابراهیم رئیسی در قوه قضاییه به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت. تشدید برخوردهای قضایی و امنیتی با بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ و معترضان به سرنگونی هواپیمایی بین‌المللی اوکراین به دست سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و روند ناعادلانه و غیر شفاف در محاکمه فوری این افراد، از دیگر نمونه‌های مواجهه دستگاه قضای کشور به ریاست ابراهیم رئیسی‌ست، در شرایطی که هنوز هیچ اطلاع دقیقی از رسیدگی قضایی به اصل این جنایات در دست نیست.[49] اقدامات متعدد دستگاه قضایی در خصوص اجرای احکام حبس یا صدور قرار قضایی نامتعارف در خصوص وکلای مستقل در ایران نیز از جمله موارد بارز رفتارهای غیرقانونی مقامات قوه قضاییه در دوران ریاست ابراهیم رئیسی در این قوه است؛ صدور قرار قضایی ممنوعیت از اشتغال به وکالت فرزانه زیلابی، وکیل سندیکای کارگران کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه، یا صدور حکم حبس برای محمدهادی عرفانیان کاسب، وکیل علیرضا شیرمحمدعلی، زندانی سیاسی‌ای که خرداد ۱۳۹۸ در زندان کشته شد، از نمونه‌های اخیر این‌گونه رفتارهاست. اعدام نوید افکاری، کشتی‌گیر ۲۷ ساله و از بازداشت‌شدگان اعتراضات مردمی در شیراز و روح‌الله زم، روزنامه‌نگار، دو نمونه از مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین اقدامات قوه قضاییه در دوران ریاست ابراهیم رئیسی بود.[50] از سوی دیگر، قوه قضاییه تحت امر ابراهیم رئیسی در سال‌های گذشته و در امتداد روند روسای پیشین این قوه در جهت تضعیف استقلال کانون وکلای دادگستری ایران تلاش بسیاری کرده‌است؛ اعمال برخی آئین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها در دوران ریاست ابراهیم رئیسی گواهی بر این ادعاست.[51] ۳۰ اردیبهشت سال ۱۳۹۹ بود که ابراهیم رئیسی، از ابلاغ بخش‌نامه‌ای تحت عنوان «تکریم و ارتقای منزلت، شفاف سازی قراردادهای مالی وکالت و ایجاد نظام پیشنهادهای وکلا» به واحدهای قضایی کل کشور خبر داد. بخشنامه‌ای که به زعم بسیاری از وکلای مستقل دادگستری، برخلاف عنوان خود، علیه آنها کاربرد دارد. وحید صیادی نصیری، بهنام محجوبی و ساسان نیک‌نفس نیز با حکم دادگاه انقلاب به حبس محکوم در زندان فوت کردند.[52][53][54][55]

در دومین مناظره بین کاندیدای ریاست جمهوری ۱۴۰۰، محسن مهرعلیزاده خطاب به رئیسی وی را محکوم به نداشتن تحصیلات آکادمیک و عدم کارایی وی در کارهای اجرایی کرد و گفت، با شش کلاس سواد چگونه کشور را اداره خواهید کرد.[56] از این رو بعد از پایان یافتن مناظره مذکور این موضوع در رسانه‌ها خبرساز شد و رسانه‌ها به این موضوع واکنش نشان دادند. رسانه‌های موافق و طرفدار ابراهیم رئیسی مانند فارس نیوز اقدام به انتشار مدرک تحصیلی وی کردند. این در حالی است که مدرک وی مربوط به مدرسه عالی شهید مطهری است که جزو دانشگاه قرار نمی‌گیرد. از این رو رحمت‌الله بیگدلی استاد حوزه و دانشگاه و فعال سیاسی در حساب توییتر خود خطاب به اراهیم رئیسی نوشت، شما با کدام مدرک تحصیلی و با کدام کنکور و رتبه کنکور وارد دانشگاه شده‌اید؟ لطفاً مدرک تحصیلی پایه خود (دیپلم) برای ورود به دانشگاه و مدرک شرکت در کنکور و رتبه خود در کنکور را ارائه دهید. در پاسخ به این پرسش، مدافعان ابراهیم رئیسی انتقادها از زمان طولانی تحصیل او در مقطع دکترا را که ۱۲ سال طول کشید، بی پاسخ گذاشتند اما دربارهٔ راهیابی او به مقطع دکترا و پیش از آن مقطع کارشناسی ارشد، مقرراتی را ذکر کردند که بر اساس آن تحصیلات حوزوی روحانیون منطبق با تبصره‌هایی، با مدارک دانشگاهی معادل سازی می‌شود.[57][58]

ابراهیم رئیسی همزمان با کاندید شدن برای انتخابات ۱۴۰۰ و گرفتن کرسی قوه مجریه، بر صندلی ریاست قوه قضائیه تکیه کرده بود و تا هنگام فعالیت‌های انتخاباتی خود و دیگر نامزدان بر ریاست قوه قضائیه ادامه داد. رسانه‌ها و برخی از کاندیداها از جمله عبدالناصر همتی این عملکرد رئیسی را با توجه به گفته‌های خود روز ثبت نام مبنی بر (مقابله با فساد) را مورد نقد قرار دادند.[59] با توجه بر وظایف قوا در جمهوری اسلامی ایران، مبارزه با فساد بر عهده قوه قضائیه است.

در شبانگاه ۲۰ خرداد ۱۴۰۰، تجمع انتخاباتی بزرگ رییسی در ورزشگاه تختی اهواز برگزار شد. ویدئویی از حضور فشرده مردم در ورزشگاه تختی اهواز برای سخنرانی رئیسی در فضای مجازی بازتاب گسترده داشت. با توجه به شیوع کرونا در ایران و به خصوص وضعیت کرونایی استان خوزستان، انتقادات فراوانی دربارهٔ این اجتماع صورت گرفت و بنظر می‌رسد این میتینگ تبلیغاتی پیامدهای خطرناکی برای مردم خواهد داست.[60] از همین جهت حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت به رحمانی فضلی، وزیر کشور دستور داد با جدیت و قاطعیت هر چه تمام‌تر نسبت به ارائه هشدارها و اخطارهای لازم اقدام فوری را انجام داده و با نامزدهای متخلف در این خصوص برخورد قاطع و جدی صورت گیرد و اقدامات انجام شده به مردم اطلاع‌رسانی شود.[61]

در پی تبلیغات و نصب بنر حمایت از ابراهیم رئیسی توسط شهرداری مشهد در سطح شهر، رئیس ستاد عبدالناصر همتی در خراسان رضوی طی نامه‌ای به فرماندار مشهد نسبت به نقض قوانین انتخابات به نفع یک کاندیدای دیگر اعتراض کرد.[62]