حملات شیمیایی غوطه

بی‌بی‌سی نیوز زمان حملات را با توجه به تاریکی فضا و صدای پخش اذان در ویدئوهای منتشره، قبل از سپیده‌دم تفسیر می‌کند. بی‌بی‌سی نیوز به‌طور قابل توجهی اخبار «سه صفحه اصلی فیس‌بوک گروه‌های مخالف سوری» را مدنظر گرفته‌است که علاوه بر انتشار اخباری مبتنی بر وقوع درگیرهای سنگین بین شورشیان ارتش آزاد سوریه و نیروهای دولتی، همچنین خبر گلوله‌باران مناطق شرقی غوطه توسط نیروهای دولتی مقارن با ساعت ۰۱:۱۵ بامداد به وقت محلی در تاریخ ۲۱ اوت ۲۰۱۳ را نیز گزارش داده بودند، که بعداً ادعا شد در این حملات از تسلیحات شیمیایی استفاده شده‌است.[38]

پیراپزشکی به نام ابو سخر در مصاحبه خود با مرکز اسناد تجاوزات سوریه تخمین زده بود که اولین حملات با تسلیحات شیمیایی با استفاده از گلوله‌های خمپاره در حدود ساعت ۰۲:۰۰ صورت پذیرفته‌است. فرد دیگر به نام ماهر، درمصاحبه خود اظهار کرده بود منطقه عین ترما قبل از ساعت ۰۲:۳۰ با تسلیحات شیمیایی مورد حمله قرار گرفته‌است.[39]

بی‌بی‌سی نیوز اظهار داشت اولین ادعاها در مورد استفاده از تسلیحات شیمیایی در عرض چند دقیقه از یکدیگر در سه صفحه اصلی مخالفان سوری در فیس‌بوک گزارش شده‌اند. در ساعت ۰۲:۴۵ به وقت محلی کمیه هماهنگی عین ترما اظهار داشت «تعدادی از ساکنان به علت خفگی در اثر استفاده از تسلیحات شیمیایی در منطقه زملکا (در عیت ترما) جان باخته‌اند.» در ساعت ۰۲:۴۷ به وقت محلی شبکه خبری شام در یک پیام «فوری» گزارش داد که منطقه زملکا با استفاده از توپخانه مورد حمله شیمیایی قرار گرفته‌است. در ساعت ۰۲:۵۵ کمیته‌های محلی هماهنگی سوریه گزارش مشابه‌ای را منتشر ساخت.[38] لس‌آنجلس تایمز زمان حملات را در حدود ساعت "۰۳:۰۰" تخمین زد.[13]

اظهارات شاهدان از علائم حملات به گاردین شامل مواردی از این قبیل می‌شد، «افرادی که در منازل خود خواب بودن در تخت‌های خود جان باخته بودند،» سر درد و استفراغ، «خروج کف از دهان و بینی قربانیان»، «انتشار بویی شبیه به بوی سرکه و تخم‌مرغ گندیده»، «تغییر رنگ بدن اجساد به آبی»، «بوی شبیه به گاز خوراک‌پزی» و قرمزی و خارش چشم.[40] ریچارد اسپنسر اظهارات شاهدان برای دیلی تلگراف چنین خلاصه کرده بود، «مواد سمی… باعث مرگ صدها نفر شده است، اما علائم انقباض عضلانی، غش و گیجی در بازماندگان باقی‌مانده‌است.»[41] علائم گزارش شده توسط ساکنان غوطه و پزشکان دیدبان حقوق بشر شامل مواردی چون «خفگی، اسپاسم عضلانی و جوش‌های دهانی که سازگار با علائم مسمومیت با عامل عصبی است» می‌شد.[17]

در تاریخ ۲۲ اوت، مرکز اسناد تجاوزات سوریه شهادت‌های متعددی را منتشر ساخت که خلاصه‌ای از توصیفات پزشکان و پیراپزشکان از علائم قربانیان را شامل می‌شد، در این شهادت‌ها عمده علائم عبارتند بودن از: «استفراغ، ترشح بزاق کف‌آلود، تحریک شدید، تنگی مردمک‌ها، قرمزی چشم، تنگی نفس، تشنج‌های عصبی، نارسایی قلبی تنفسی، خون‌ریزی از دهان و بینی و در برخی موارد توهم و از دست دادن حافظه.».[39]

رازن زیتونه وکیل مدافع حقوق بشر که در منطقه شرقی غوطه حضور داشته، اظهار کرده بود: "ساعتی (پس از حملات توپخانه‌ای) ما شروع به بازدید از مراکز پزشکی غوطه کردیم که مجروحان حملات به آن‌ها منتقل شده بودند، ما آنچه را که چشمان می‌دید باور نمی‌کردیم. من مانند چنین مرگ‌ومیری را تمام زندگی‌ام ندیده بودم. صدها تن بر کف زمین راهروها و کنار خیابان‌ها خوابانده شده بودند.""[42]

پزشکان بدون مرز اعلام کرد در تاریخ ۲۱ اوت در سه بیمارستان منطقه که دارای «همکاری مستحکم و قابل اعتماد» با این سازمان هستند «در کمتر از سه ساعت پس از صبح در حدود ۳٬۶۰۰ بیمار علائم نوروتوکسیک را از خود نشان می‌دادند»، که از این میان ۳۵۵ نفر جان خود را از دست دادند. علائم ذکر شده توسط سازمان پزشکان بدون مرز شامل «تشنج، بزاق بیش از حد، تنگی مردمک‌ها» می‌شد. بارت جنسنس مدیر عملیاتی پزشکان بدون مرز اظهار داشت که این سازمان «نمی‌تواند به صورت علمی تأیید کند که حملات مذکور علت اصلی این علائم و عوارض بوده‌است. با این وجود، علائم گزارش شده از بیماران، الگوی اپیدمیولوژیک واقعه-با ویژگی‌ها چون هجوم گسترده بیماران در یک دوره کوتاه زمانی، منشاء بیماران (محلی که بیماران از آنجا آمده‌اند) و آلودگی کادر پزشکی و امدادگران محلی؛ قویاً نشان می‌دهد که منطقه و ساکنان، در معرض حجم انبوهی از یک نوع عامل اعصاب قرار گرفته‌است.»[2]

برخی انگیزه و زمان این حملات را در صورت مسئول فرض کردن دولت سوریه مورد تردید قرار می‌دهند، زیرا هتل محل اقامت بازرسان سازمان ملل متحد تنها چند کیلومتر از این حملات فاصله داشت. گزارشگری از سی‌ان‌ان به این واقعیت اشاره کرد که به نظر نمی‌رسید در آن نواحی که بن‌بستی ایجاد شده بود و خطر شکست قریب‌الوقوع نیروهای دولتی وجود نداشت، نیروهای دولتی دست به چنین اقدامی بزنند. وی ریسک کردن ارتش سوریه را چون که می‌توانست مداخله بین‌المللی را موجب شود؛ مورد تردید قرار داد. این گزارشگر این که ارتش سوریه در چند کیلومتر آن سو تر از مرکز دمشق در یک روز بادی از گاز سارین استفاده کند را مورد تردید قرار داد.[33]

یکی از خبرنگاران دیلی‌تلگراف نیز، زمان این حملات را پرسش‌برانگیز معرفی می‌کند، زیرا این حملات هنگامی صورت گرفت که قوای دولتی، شورشیان را از حومه دمشق عقب رانده بودند و اراضی را مجدداً تسخیر کرده بودند. وی گفت: «استفاده از سلاح شیمیایی ممکن است وقتی دارید می‌بازید معنی بدهد، ولی چرا وقتی دارد به هر صورت می‌برد دست به حمله شیمیایی بزند؟» این گزارشگر این که حملات فقط سه روز پس از ورود بازرسان به سوریه انجام شده باشد را هم مورد تردید قرار داد.[43] جفری گلدبرگ در پاسخ به این سؤال که چرا باید حکومت اسد بزرگترین حملهٔ شیمیایی‌اش به شورشیان و غیرنظامیان را درست در زمانی انجام دهد که گروه سازمان ملل در دمشق مستقر شده بود؟ نظری ارائه داده است. «پاسخ به این سؤال ساده است: زیرا اسد بر این باور است که هیچ‌کس-نه سازمان ملل، نه رئیس جمهور اوباما، نه دیگر قدرت‌های غربی، نه اتحادیه عرب- هیچ کار لعنتی ای برای بازداشتن او انجام نخواهند داد.»[44]

ران بن ییشایی گزارشگر خبری اسرائیلی بیان کرد که انگیزه استفاده از سلاح شیمیایی می‌تواند «ناتوانی ارتش برای تسخیر سنگر شورشیان در محلات شرقی دمشق» باشد. او حدس زد که این در کنار برنامه‌ریزی ارتش آزاد سوریه برای گسترش دادن مناطق تحت کنترلشان برای پیشروی به سوی پایتخت به باور او، دولت را برای استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه غیرنظامیان در این محلات با هدف بازداشتن جنگجویان ارتش آزاد از پناه گرفتن در خانه‌های مسکونی و انجام عملیات از آنجا تحت فشار قرار داد.[45]

صالح مسلم رهبر حزب اتحاد دموکراتیک کردستان سوریه که هم در حال جنگ با دولت سوریه و هم شورشیان است، گفت بعید است حملات کار دولت سوریه باشد، چون موقعی اتفاق افتاده که در نبرد به برتری رسیده بودند. «دولت سوریه سلاح شیمیایی دارد، ولی هیچ‌وقت آن را نزدیک دمشق در ۵ کیلومتری هیئت سازمان ملل که برای بررسی برای سلاح‌های شیمیایی آمده بودند، استفاده نمی‌کند.» وی افزود «طرف‌های مقابل» دولت سوریه پشت این قضیه بودند، با این هدف که برای بشار اسد پاپوش درست کنند و واکنش بین‌المللی علیه او را تحریک کنند.[46]