جانکی سردسیر
جانکی سردسیر، یکی از طوایف هفت‌لنگ ایل بختیاری و از باب بختیاروند می باشد که از ۲۲ تیره تشکیل شده است.
تاریخ طایفه جانکی سردسیر
نام جانکی تحریف شده واژه جوانکی است که ظاهراً نخستین بار حمدالله مستوفی در قرن هشتم، آن را ذکر کرده‌است. برخی مؤلفان دوره صفوی، مانند اسکندر منشی[1] و شرف الدین بدلیسی،[2] نیز واژه جوانکی را به کار برده‌اند. عشایر جانکی و بختیاری‌ها به آن جونکی می‌گویند.[3] به نوشته محمدعلی امام شوشتری، از مؤلفان معاصر، نام جانکی مخفف جوانکی است.[4]
طایفه جانکی در اواسط سده ششم به همراه عشایر دیگر از شام به نواحی غربی ایران کوچ کردند.[5] پیش از سده دهم به منطقه جانکی گرمسیری کوچ کردند و در قسمت جنوبی آن ساکن شدند و به رغم درگیری‌های پراکنده میان آنان و طایفه جانکی، ییلاق و قشلاق طایفه جانکی برقرار بود. در سده دهم نیز طایفه مکوندی، از ایل مَمَسَنیِ فارس، در قسمت غربی خاک جانکی ساکن شدند. در اواخر این سده در سرزمین میان طوایف جانکی و شیرعلی قرار گرفتند. این جا به جایی‌ها موجب شد، تا جنوب و مغرب منطقه جانکی از تسلط طایفه جانکی خارج و اراضی آن‌ها به سرگچ منحصر شود.[6]
در زمان نادرشاه طایفه کردزنگنه از کرمانشاهان به منطقه جانکی کوچ کردند[7] و در ناحیه سرگچ، میان طوایف ممبینی و جانکی، ساکن شدند. همچنین طایفه کیان ارثی، که جزو گروه چهارلنگ بختیاری بودند، توانستند به قسمت سرگچ جانکی نفوذ کنند. با این تغییرات، علاوه بر پراکنده شدن بسیاری از جانکی‌ها، عده‌ای در ییلاق ساکن شدند، که به طایفه جانکی سردسیر معروف گردیدند. در ۱۱۴۵، نادرشاه حکومت جانکی سردسیری و گرمسیری را به علیرضابیک، از سران ایل زنگنه، سپرد.[8] ظاهراً از همین سده تا اوایل حکومت کریم خان زند، منطقه جانکی تنها به جانکی سردسیر اطلاق می‌شد، اما پس از آن، با تسلط خان‌های کیان ارثی بر جانکی گرمسیری، به تدریج جانکی‌ها به دو شاخه تقسیم شدند، که بخش گرمسیری آن‌ها جزو چهارلنگ بختیاری قلمداد شدند. طایفه کهن کلواری جانکی سردسیری از طایفه های کهن شهرستان لردگان می باشد با استناد به سنگ قبر ملابهمن کلواری جوانکی سردسیری که بر روی آن نوشته شده ملا بهمن فرزند ملا درویش کلواری جوانکی سردسیری (تاریخ وفات 1329 هجری قمری مصادف با سال 1289 هجری شمسی حدود 107 سال پیش می باشد و البته باید در نظر داشت پدر ایشان ملا درویش که بر روی این سنگ با عنوان کلواری جوانکی سردسیری ذکر شده حداق 50 سال زودتر فوت شده و پسوند جوانکی سردسیری حداقل حدود 160 تا 170 سال پیش برای صدا زدن این طایفه بکار برده می شد)می توان گفت این طایفه از طوایف جوانکی سردسیری بختیاری می باشد. و در حال حاضر با فامیلی های کلواری جانکی، طاهری، محمودی، بهمنی، جانکی، فرهادی در لردگان و قلعه تل ساکن می باشند و از معدود تیره هایی می باشند که هنوز پسوند فامیل جانکی دارند.
منبع کتاب سردار اسد خان
تیره های طایفه جانکی سردسیر
- اردشیری
- بوگَری
- بارسنی
- فلاردی
- بیدله
- کریمی
- کلواری جانکی سردسیر
- منجی.بارزی
- برمکی
- ابراهیم محمدی
- سادات محمد شهسوار
- آمویی
- طایفه ابراهیم محمدی چنار محمودی
- میلاسی
- سادات چاهگاه
- شیاسی
- دِلوَروُن
- محمدی مصیر،نوروزی مصیر،طهماسبی
- ریگی
- شفیعی
- شاهرخی
- هارونی
- سهرابی
- نادری
- رستمی
- بارزی
زیستگاه طایفه جانکی
- ییلاق: شهرستان اردل، شهرستان بروجن، شهرستان خانمیرزا و شهرستان لردگان در استان چهارمحال و بختیاری می باشد.
- قشلاق: شهرستان ایذه در استان خوزستان می باشد.
پانویس
- (ج ۱، ص ۲۷۳)
- (ص ۴۷)
- (قائم مقامی، یادگار، ش ۵، ص ۹)
- (ص ۱۷۵؛ نیز رجوع کنید به قائم مقامی، یادگار، ش ۳، ص ۴۰)
- (حمداللّه مستوفی، ص ۵۴۰–۵۴۱؛ بدلیسی، ص ۴۷–۴۸)
- (قائم مقامی، یادگار، ش ۵، ص ۱۰–۱۱، ش ۱۰، ص ۳۳–۳۷)
- (اعتمادالسلطنه، ج ۴، ص ۲۰۴۹)
- (قائم مقامی، یادگار، ش ۵، ص ۱۱، ش ۹، ص ۱۲–۱۳)
منابع
- حسین ابراهیمی ناغانی (۲ اسفند ۱۳۸۸). «اسامی طوایف و شعب ایل بختیاری». وب‌گاه انسان‌شناسی و فرهنگ. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اکتبر ۲۰۱۳.
- تاریخ بختیاری، سردار اسعد بختیاری.
- بختیاری، اوژن. تاریخ بختیاری.
- امان، دیتر. بختیاری‌ها: عشایر کوه نشین ایرانی در پویه تاریخ.