جاماسپ (ساسانی)
جاماسپ یا زاماسب یا ژاماسب، بیست و یکمین پادشاه ساسانی و برادر قباد یکم بود. وی از ۴۹۶ تا سال ۴۹۹ میلادی بجای برادر بر تخت پادشاهی نشست.
| جاماسپ | |
|---|---|
| شاهنشاه ایران و انیران | |
 سکه‌ای از جاماسپ | |
| سلطنت | ۴۹۶ میلادی - ۴۹۹ میلادی |
| پیشین | قباد یکم |
| جانشین | قباد یکم |
| درگذشته | ۴۹۹ میلادی |
| پدر | پیروز یکم |
| دین و مذهب | مزدیسنا |
گرایش قباد یکم به مزدک و فرمانهای اجتماعی ای که قباد، در نخستین دورهٔ پادشاهی صادر کرد، باعث ایجاد نارضایتی در روحانیون و نجبا شد. روحانیون زرتشتی به همراهی جماعتی از اشراف، شورشی را در پایتخت، بر ضد وی رهبری کردند که باعث شد، وی از سلطنت خلع شود. در ابتدا خشم مردم، از قباد، به اندازه‌ای بود که قتل او را می‌خواستند ولی جاماسپ، مردم را از این خیال منصرف کرد.[1]
قباد پس از خلع، در قلعهٔ فراموشی حبس شد اما دیر زمانی در زندان نماند و بنحوی یاران وی، اسباب نجات او را از زندان فراهم کرده و قباد از زندان گریخت.
قباد خود را به دربار هیاطله رسانده و از خاقان کمک خواست. خاقان لشکری به او داد و پیمان گرفت که اگر صاحب تاج و تخت شود خراجی به او بدهد.
جاماسپ که حاوی و مدافع قابل اعتمادی، در بین نجبا، برای خود سراغ نداشت، بدون مقاومت تسلیم شد و با واگذاری سلطنت به برادر، جان خود را بازخرید.[2] در سال ۴۹۹ میلادی، قباد یکم تقریباً بدون جنگ دوباره به سلطنت بازگشت.
پس از بازگشت قباد
پروکوپیوس می‌نویسد که قباد، جاماسپ را ناقص کرد تا دیگر مناسب پادشاهی نباشد.[3] در مقابل، دینوری، ثعالبی، و فردوسی گویند که قباد، او را بخشیده و از کیفر دادن‌اش صرف نظر کرد.[4]
منابع متقدم، در مورد احوال جاماسپ پس از این زمان ساکت‌اند. با این حال منابع دوره اسلامی گویند که جاماسپ پس از بخشایش قباد پایتخت را ترک کرد و به بند خزر و ارمنستان رفت. در آنجا متأهل شد و فرزندانی به دنیا آورد که بزرگترین آن‌ها نرسی کامگار نام دارد فرزندان نرسی به دو گروه تقسیم می‌شوند. دو نفرند که یکی از آن‌ها فرخزاد نام داشت و دیگری فیروز. فرخزاد در زمان انوشیروان به یمن رفت و پس از فتح آنجا به آن ولایت حکم راند و نوهٔ فیروز، گیل گیلانشاه، نیز در طبرستان سلسله آل‌دابویه را تأسیس کرد.[5]
فرزندان جاماسب
| پیروز یکم | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| بلاش | جاماسب | قباد یکم | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| بهواط | نرسی کامگار | خسرو انوشیروان نیای شاهان بعدی ساسانی | کیوس نیای باوندیان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سرخاب نیای شروانان | فرخزاد گشاینده و حاکم یمن | فیروز | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| گیلانشاه | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| گیل گاوباره | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دابویه | پادوسبان یکم مؤسس پادوسپانیان | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| فرخان بزرگ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| سارویه | دادمهر | فرخان کوچک | آذرمیدخت گران‌گوشوار | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| گشنسپ | طوس | جلوانان | اسپهبد خورشید | یاکند | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| فهران | وندرند | فرخان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| دادمهر | هرمزد | وندادهرمز | همسر منصور | برادر زن منصور همسر عباس بن محمد | شکله همسر المهدی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پانویس
- پیرنیا، ص ۳۲۰
- زرین کوب، ص ۴۶۸
- Henning Börm
- کریستن سن، ص ۳۷۲
- چراغعلی سنگسری
منابع
- کریستن سن، آرتور. ایران در زمان ساسانیان، ترجمهٔ رشید یاسمی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیرکبیر ۱۳۶۷
- زرین کوب، عبدالحسین. تاریخ مردم ایران. تهران: انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۴
- پیرنیا، حسن (مشیرالدوله). تاریخ باستانی ایران. تهران: انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۶۲
- چراغعلی اعظمی سنگسری. «گیل، فرشواذگرشاه و گاوبارگان دابویی (اسپهبدان بزرگ طبرستان)». بررسی‌های تاریخی، ۱۳۵۶.
- Börm، Henning (۲۰۰۷). Prokop und die Perser. Stuttgart: Steiner.
- Jamsheed K. Choksy, Nikolaus Schindel. «JĀMĀSP – Encyclopaedia Iranica».
جاماسپ زادهٔ: ؟؟؟ م درگذشتهٔ: ۴۹۹ م | ||
عنوان سلطنتی | ||
|---|---|---|
| پیشین: قباد یکم |
شاهنشاه ایران‌شهر ۴۹۶ – ۴۹۹ م |
پسین: قباد یکم |