آکنه
آکنه معمول (به انگلیسی: Acne vulgaris) یا رُخجوش* یا جوش غرورجوانی، [1] که مردم آن را با عنوان جوشهای ناشی از غرور جوانی میشناسند یکی از شایعترین بیماریهای پوستی و شایعترین علت مراجعه بیماران به پزشکان پوست و مو است.
آکنه | |
---|---|
رخجوشهای یک نوجوان ۱۴ ساله به هنگام بلوغ | |
طبقهبندی و منابع بیرونی | |
تخصص | درماتولوژی، پزشکی خانواده |
آیسیدی-۱۰ | L70.0 |
آیسیدی-9-CM | 706.1 |
دادگان بیماریها | 10765 |
مدلاین پلاس | 000873 |
ئیمدیسین | derm/2 |
پیشنت پلاس | آکنه |
سمپ | D000152 |
آکنه زمانی رخ میدهد که چربی تولید شده توسط غدد چربی پوست و سلولهای پوست باعث انسداد و انباشته شدن در فولیکول مو میشوند.[2]
موارد بروزی رایج در آکنه، شامل جوش سرسیاه، چرکدانه، پوست چرب، و جای زخم احتمالی میباشد. [3][4][5]
آکنه میتواند بهوسیله غدد چربی نسبتاً زیادی، پوست صورت، بالای قفسه سینه و قسمت پشتی بدن را تحت تاثیر قرار دهد. [6]
آکنه معمولاً همزمان با بلوغ شروع میشود. در تقسیمبندی بیماریهای پوستی، آکنه جزو یکی از بیماریهای زائدههای پوست یعنی مو است. ریشه مو در فضای کانالمانندی به اسم فولیکولِ مو قرار گرفته و رشد میکند. از طرف دیگر، غدد چربی به عنوان یکی دیگر از زوائد پوستی، ترشحات خود را داخل فولیکول مو تخلیه میکنند که به سمت بالا حرکت کرده و روی سطح پوست پخش میشوند.
سطحیترین لایهٔ پوست، لایه شاخی نام دارد و سلولهای پوستی که از لایهٔ سازنده منشأ میگیرند، به آهستگی به سمت بالا حرکت کرده و در نهایت از بین رفته، لایه شاخی را به وجود میآورند. این روند را روند شاخی شدن میگویند.
علل بروز آکنه
بلوغ مهمترین عامل آغازکننده آکنه است و علت آن هم افزایش هورمون آندروژن میباشد. ثابت شدهاست که هورمون آندروژن یا هورمن مردانه باعث افزایش تولید چربی و همچنین افزایش روند شاخی شدن پوست میشود.
ژنتیک
بروز آکنه به میزان بالایی به ژنتیک بستگی دارد، ژنتیک میتواند ۸۱٪ از تغییرات مربوط به آکنه در جمعیتها را توجیه کند.[7]
هورمونها
تغییرات هورمونی مانند آنچه در هنگام بلوغ جنسی و قاعدگی رخ میدهد، میتوانند باعث تشدید شکلگیری آکنه شوند. در هنگام بلوغ جنسی، افزایش هورمونهای جنسی (آندروژن) باعث میشود غدد چربی پوست بزرگتر شوند و چربی (سبوم) بیشتری تولید کنند. [6]
عفونت
نوعی از باکتریهای بیهوازی باعث تشدید بروز آکنه میشوند ولی نقش دقیق آنها مشخص نیست. [4]
رژیم غذایی
رژیمهای غذایی حاوی بار قندخونی بالا، تأثیر متفاوتی بر شدت آکنه دارند. [8][9][10]
استرس
در خصوص اینکه آیا استرس باعث بروز آکنه یا بدتر شدن آن میشود، مطالعات باکیفیت اندکی صورت گرفته است [11]
سایر علتها
سایر عوامل شروعکننده عبارتند از:
- حاملگی
- تغییرات هورمونی؛
- مواد پاککننده پوست؛
- رطوبت بیش از حد؛
- تعریق زیاد؛
- وراثت؛
- استفاده از هورمونهای آنابولیک (فراگَشتی)(که مورد استفاده بدنسازان قرار میگیرد)؛
- تحریک پوست با خاراندن و همچنین ایجاد زمینه التهاب و عفونت؛
- تجمع سلولهای مرده و ایجاد زمینه مناسب برای بسته شدن دهانه فولیکول مو؛
- استرس با مکانیزم افزایش هورمونهای فوق کلیوی که آندروژنها هم در آن وجود دارند؛
- داروهای دارای هالوژن (ید، کلرید، برومید) مثل لیتیوم، باربیتوراتها و غیره؛
- غذاهای دریایی که حاوی ید زیاد هستند؛
- غذاهای حاوی قند و چربی زیاد؛
- غذاهای حاوی پروتئین کم؛
- کاهش مصرف ویتامین E و ویتامین A.
- تولید بیشتر از حد معمول چربی توسط غدد چربی پوست
- افزایش شاخی شدن پوست
علائم و نشانهها
تشخیص آکنه، یک تشخیص کلینیکی است. یعنی پزشک با معاینه بیمار شاکی از عارضه پوستی و با مشاهده نوع ضایعات، ضمن تشخیص بیماری، شدت آن را نیز تشخیص میدهد تا پروتکل درمانی لازم را برنامهریزی کند. تشخیص بیماری آکنه برای پزشکان و بهخصوص پزشکان متخصص پوست راحت است . اگر یک پزشک صورت بیمار را معاینه میکند، بیشتر از هر چیز قصد ارزیابی شدت بیماری را دارد تا بخواهد بیماری آکنه را تشخیص دهد.
درمان
داروها
- موضعی شامل :
- عصاره گیاه مریم گلی؛
- رتینوئیدهای موضعی مثل : ترتینوئین (رتین-آ)- آداپالن - تازاروتن؛
- آنتیبیوتیک؛
- بنزوئیل پروکسید.
- سیستمیک یا عمومی شامل:
- آنتیبیوتیک؛
- بعضی از هورمونها؛
- ایزوترتینوئین (آکوتان)؛
- تتراسایکلین؛
- ازیترومایسین.
- استفاده از صابونهای مخصوص برای جوشهای چرکی وچرب که کاهنده این عوامل باشد.
درمان غیر دارویی
- بازکردن سوراخ کومدون با دست یا سوزن و وارد کردن فشار به آنها برای تخلیه که این کار در نهایت اغلب به لک شدن پوست منجر میشود؛
- استفاده از صابون گلیسرین یا ضدباکتری؛
- پیلینگ سطحی با استفاده از گلیکولیک اسید و سالیسیلیک اسید؛
- استفاده از فوتوتراپی با نور قرمز، نور آبی یا بعضی از انواع لیزرها
- برای درمان از طریق مصرف بعضی از سیفیجات مانند اسفناج یا سبزیهای که دارای برگ پهن میباشند ویا با مصرف میوه جات مانند هندوانه، البالو، و... و همچنین مصرف هویج که برای ازبین بردن اکنه بسیار مفید است.
- برای شست شوی صورتهای دار جوش میباشند باید این صورتها را با اب خیلی ولرم که خیلی گرم نباشد وخیلی هم سرد نباشد یعنی معتدل و برای خشک کردن بایستی به جای حوله از دستمال کاغذی نرم استفاده کرد . اکنه از عوارض ناندرلون می باشد.
جستارها وابسته
پانویس
^ واژهٔ مصوب فرهنگستان زبان و ادب پارسی، دفتر نخست تا چهارم، 1376 تا 85
نگارخانه
منابع
- بیماریهای شایع پوست (آکنه – اگزما – پسوریازیس) به زبان ساده؛ دکتر احمد محمودآبادی، انتشارات کردگاری، شابک: 9-37-2736-964-978 وبگاه خانه کتاب ایران
- بازدید: دسامبر ۲۰۰۹.
- Aslam I, Fleischer A, Feldman S (March 2015). "Emerging drugs for the treatment of acne". Expert Opinion on Emerging Drugs (Review). 20 (1): 91–101. doi:10.1517/14728214.2015.990373. PMID 25474485. S2CID 12685388.(نیازمند آبونمان)
- Vary JC (November 2015). "Selected Disorders of Skin Appendages--Acne, Alopecia, Hyperhidrosis". The Medical Clinics of North America (Review). 99 (6): 1195–211. doi:10.1016/j.mcna.2015.07.003. PMID 26476248.
- Tuchayi SM, Makrantonaki E, Ganceviciene R, Dessinioti C, Feldman SR, Zouboulis CC (September 2015). "Acne vulgaris". Nature Reviews. Disease Primers. 1: 15033. doi:10.1038/nrdp.2015.33. PMID 27227877. S2CID 44167421.
- "Frequently Asked Questions: Acne" (PDF). U.S. Department of Health and Human Services, Office of Public Health and Science, Office on Women's Health. July 2009. Archived from the original (PDF) on 10 December 2016. Retrieved 30 July 2009.
- Melnik BC, John SM, Plewig G (November 2013). "Acne: risk indicator for increased body mass index and insulin resistance". Acta Dermato-Venereologica (Review). 93 (6): 644–9. doi:10.2340/00015555-1677. PMID 23975508.
- Orion E, Wolf R (November–December 2014). "Psychologic factors in the development of facial dermatoses". Clinics in Dermatology (Review). 32 (6): 763–6. doi:10.1016/j.clindermatol.2014.02.015. PMID 25441469.