زونا
زونا (به انگلیسی: Herpes zoster or Shingles) یک بیماری ویروسی است که عامل مولد آن ویروس واریسلا زوستر (عامل آبله مرغان) است. نظریه رایج برای این بیماری به این صورت است که پس از ابتلا و بهبودی آبله‌مرغان این ویروس به صورت نهفته در سلول‌های عصبی واقع در گانگلیون خلفی نخاع باقی می‌ماند. تا زمانی که به علت یک عامل تحریکی یا نقص سیستم ایمنی دوباره فعال شود. در این حالت بیماری موضعی دردناکی ایجاد می‌شود که زونا نام دارد. نشانه‌های زونا تاول‌های منطقه‌ای یا کوچکی هستند که جنب یکدیگر در منطقه یک عصب محیطی و در امتداد مسیر آن پدید می‌آید و با درد خنجری و سوزش همراه است. این تاول‌ها بیشتر در پوست سینه و پشت بروز می‌کند و همانند آبله‌مرغان بسیار مسری هستند.
| زونا | |
|---|---|
 | |
| تاول‌های زونا روی گردن و شانه | |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| تخصص | بیماری عفونی (تخصص پزشکی)، درماتولوژی، عصب‌شناسی |
| آی‌سی‌دی-۱۰ | B02 |
| آی‌سی‌دی-9-CM | 053 |
| دادگان بیماری‌ها | 29119 |
| مدلاین پلاس | 000858 |
| ئی‌مدیسین | med/۱۰۰۷ derm/180 emerg/823 oph/257 ped/996 |
| پیشنت پلاس | زونا |
سبب‌شناسی
زونا در هر سنی می‌تواند رخ بدهد ولی در بیش از نیمی از موارد در ایالات متحده در افراد ۱۵ سال به بالا دیده می‌شود.[1] بیماری معمولاً افراد مسن را گرفتار می‌کند که می‌تواند ناشی از اختلال در ایمنی‌سلولی سیستم ایمنی به واسطه پیری ایجاد می‌شود.[1]
مکانیسم ایجاد زونا
زونا ناشی از فعالیت مجدد و تکثیر ویروس‌های خفته در سلول‌های نخاعی است. در حال دیده شده افرادی هم که هرگز ابله مرغان نگرفته‌اند دچار زونا شده و بهبودی آن‌ها بسیار طولانی مدت تر از افرادی بوده که دچار ابله مرغان قبل از این شده‌اند.
همه‌گیرشناسی
ابتلا به زونا می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در افراد بالای ۵۰ سال بیشتر شیوع دارد.
علایم و نشانه‌ها
علایم اولیه شامل سردرد تب و لرز خفیف و احساس بدحالی و کسلی است.[1][1] به دنبال علایم اولیه فرد دچار احساس درد سوزشی و افزایش حساسیت پوستی در ناحیه‌ای که اعصاب محیطی آن توسط ویروس آلوده شده بوده و دوباره فعال و در حال تکثیر است می‌شود.[1] شدت درد از خفیف تا بسیار شدید متغیر است.[1] به دنبال آن تاول‌های قرمز و دردناکی ۴–۵ روز پس از علایم اولیه در سطح بدن به وجود می‌آیند. تاول‌ها معمولاً در روی یک نوار پهن پوست قرمز در امتداد مسیر رشته‌های عصبی حسی در یک درماتوم خاص پوست پدید می‌آیند. درماتوم به یک ناحیه از پوست گفته می‌شود که عصب‌دهی با منشأ جنینی مشترک داشته باشد. تاول‌ها را غالباً می‌توان در ناحیهٔ قفسه سینه دید که البته تنها در یک طرف بدن گسترش می‌یابند. از علایم شایع می‌توان تب و لرز خفیف و احساس کسالت و همچنین حالت تهوع را نام برد.
| روز اول | روز دوم | روز پنجم | روز ششم |
|---|---|---|---|
 |
 |
 |
 |
درمان
جدیدترین و مؤثرترین داروی موجود در بازار والاسیکلوویر نام دارد و به شکل قرص در بسته‌های ۵۰۰ و ۱۰۰۰ میلی‌گرمی در داروخانه‌ها عرضه می‌شود. والاسیکلوویر در واقع یک پیش داروست که در بدن به آسیکلوویر تبدیل می‌شود. داروی آسیکلوویر و پمادهای ضد ویروس گیاهی مانند: میرتوپلکس، آفتوپلکس و ملیسان نیز در تسکین علایم بسیار کمک‌کننده هستند. در تمامی این داروها رعایت یک نکته ضروری است و آن هم اینکه با مشاهده اولین علایم سوزش یا خارش و گزگز شدن پوست بایستی درمان را آغاز کرد تا نتایج سریع تر و بهتری مشاهده شود. هدف از درمان، کاهش شدت و دوره بیماری، کاهش درد، تسریع در بهبود ضایعات پوستی و پیشگیری از عوارض درازمدت بیماری به ویژه درد عصبی به دنبال زونا می‌باشد. درمان در بیماران با ضعف سیستم ایمنی با هدف جلوگیری از گسترش پوستی و احشایی آن قابل توجه‌است.[2]
معالجه زونا شامل داروی مسکن برای کنترل درد است. همچنین روی تاول‌ها گرد تالک می‌مالند. ممکن است پس از بهبودی اثرات تاول‌ها و زخم‌ها باقی بماند.[3]
درد عصبی پس از درمان
درد عصبی پس از درمان در واقع یک اصطلاح می‌باشد که یک سوم بیماران پس از بهبود اسکارها هنوز درد را حس می‌کنند. این درد معمولاً به صورت سوزش و حساسیت پوست ظاهر می‌شود که معمولاً در دراز مدت التیام پیدا می‌کند و در مواردی اندک باعث دردهای مزمن ماندگار خواهد شد.[4]
ضدویروس
شامل آسیکلویر است.
ضد درد
دردهای خفیف تا متوسط با ضد دردهای معمول قابل کنترل هستند.[5]
استروئید
باوجود اینکه کارآزمایی بالینی قابل توجه و متقاعدکننده برای تجویز استروئید در زونا وجود ندارد ولی با این حال کورتیکواستروئیدها به صورت خوراکی معمولاً همراه با ضدویروس‌ها تجویز می‌شود. در یک کارآزمایی روی بیماران با سیستم ایمنی طبیعی تجویز هم‌زمان آسیکلوویر و پردنیزولون مدت‌زمان ترمیم و همچنین کیفیت زندگی را بهبود بخشیده‌است.[1]
درمان زونای چشمی
زونا و طب سنتی ایرانی
گروهی مدعی‌اند که طب سنتی می‌تواند بیماری زونا را با تجویز یک ترکیب دارویی گیاهی درمان کند. این ترکیب عبارت است از: ۲۵ گرم اسطوخودوس + ۲۵ گرم خارخاسک + ۲۵ گرم ریشه ایرسا + ۲۰ گرم گل بنفشه. برای ایجاد این معجون باید تمام موارد فوق را نیم‌کوب و سپس دو قاشق غذاخوری آن را در ۵۰۰ سی‌سی آب کمی بجوشانید و سپس صاف نمایید. بر اساس این تجویز این دارو باید پیش از هر وعده غذایی به میزان یک فنجان مصرف شود.
با توجه به این که هیچ گونه مطالعه آزمایشگاهی دربارهٔ عوارض جانبی آن انجام نگرفته‌است و مبانی علمی طب سنتی یا اسلامی همچون طب چینی، متفاوت با مبانی طب متداول امروزه می‌باشد، و داروهای تجویزی بر مبنای آن طب‌ها، ممکن است باعث تداخل در تأثیر داروهای تجویز شده توسط پزشک شما شود، ضروری است در صورت تمایل به استفاده از این روش، قبلاً با پزشک معالج خود مشورت نمایید.
پیش‌آگهی
ابتلا به زونا در دوران بارداری خوش‌خیم بوده و معمولاً عوارضی برای مادر و جنین ندارد. اما عفونت اولیه با ویروس آبله‌مرغان در دوران بارداری و ابتلای مادر به آبله‌مرغان می‌تواند منجر به عفونت جنین شده و عوارضی برای مادر یا جنین به همراه داشته باشد.[1][6]
تاریخچه
اگرچه ضایعات تاولی مانند زونا ردپایی بس طولانی در متون مکتوب پزشکی دارند، با وجود این تمایز زونا از بیماری‌هایی همچون آبله و اریزه‌پلاس و ارگوتیسم در اواخر قرن هجدهم با فعالیت ویلیام هبردن امکان‌پذیر گشت.
پانویس
- Weinberg JM (2007). "Herpes zoster: epidemiology, natural history, and common complications". J Am Acad Dermatol. 57 (6 Suppl): S130–5. doi:10.1016/j.jaad.2007.08.046. PMID 18021864.
- Whitley R, Volpi a. Management of herpes zoster and post-herpetic neuralgia now and in the future
- زونا. دانشنامه رشد
- http://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/shingles/ ترجمه شده در http://familydoctor.ir/fa/page/27%5Bپیوند+مرده%5D
- Baron R (2004). "Post-herpetic neuralgia case study: optimizing pain control". Eur. J. Neurol. 11 Suppl 1: 3–11. doi:10.1111/j.1471-0552.2004.00794.x. PMID 15061819.
- Enders G, Miller E, Cradock-Watson J, Bolley I, Ridehalgh M (1994). "Consequences of varicella and herpes zoster in pregnancy: prospective study of 1739 cases". Lancet. 343 (8912): 1548–1551. doi:10.1016/S0140-6736(94)92943-2. PMID 7802767.