گواهی‌نامه رانندگی در ایران

اولین کسی که در ایران قربانی تصادف اتومبیل شد، درویش خان نوازنده و استاد تار بود که در سال ۱۳۰۵ درگذشت؛ و اولین افسر آزمایش رانندگی که نام و امضاء او در پای اوراق رانندگان زمان قاجاریه وجود دارد به زبان فرانسه نوشته شده‌است شخصی بنام مسیوکلین بود که بعد از وی این سمت به ناصرخان انشاء اولین متخصص نظمیه محول شد. همچنین اولین آیین‌نامه رانندگی در زمان وستد اهل سوئدی تهیه وتنظیم گردید. وی در سال ۱۲۹۱ ه‍.ش ریاست نظمیه را به عهده داشت و حدود ۱۰ سال در این پست باقی ماند. از کارهای وی، ترجمه، تنظیم نظامنامه و آیین‌نامه قید شده‌است که راننده هنگام روز در شهر و اماکن پرجمعیت ضمن حرکت از سمت راست باید با سرعت ۱۵ کیلومتر در ساعت و در خارج شهر ۲۵ کیلومتر در ساعت و شبها با ساعتی ۱۰ کیلومتر براند یا اینکه در موقع نزدیک شدن به حیوانات از قبیل اسب و قاطر که طبعاً از صدای ماشین وحشت دارند از سرعت اتومبیل خود بکاهند و آرام حرکت کنند تا باعث وحشت و رم کردن حیوانات نشوند. اولین چراغهای راهنمایی و رانندگی در سالهای دهه ۳۰ در تقاطع‌های سپه (امام خمینی فعلی) ولی عصر، پل امیر بهادر، باغ ملی دروازه شمیران، گمرک و امیریه نصب گردید ولی پیش‌از نصب این چراغها، چراغهای راهنمایی به‌صورت کوله پشتی بودند که دارای دو چراغ قرمز، سبز و کلیدی در جهت خاموش و روشن کردن آنها بود که کوله پشتی در پشت مأمور قرار می‌گرفت و کلید آن روی سینه سمت چپ قرار داشت این چراغها کار می‌کرد و مأمور با پشت کردن به طرف رانندگان اتومبیل آنان را متوقف یا دستور حرکت به آنان می‌دادند. بالاخره در سالهای ۳۹ و ۴۰ چهارراه دارای چراغ خودکار گردید. نخستین راننده زن در ایران شخصی بنام خانم هِلِن شَه بَنده بود که در سال ۱۳۱۹ موفق به گرفتن گواهینامه گردید و در مطبوعات آن زمان دربارهٔ این اتفاق مقاله نوشتند و بالاخره در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در اداره پلیس شعبه‌ای بنام شعبه آلات ناقله در خیابان باب همایون (درب اندرون سابق) تأسیس گردید و با ۱۰ نفر مأمور که از بین پاسبانها انتخاب شده بودند کار کنترل عبور و مرور اتومبیل‌ها را به عهده گرفتند و علامت مشخصه آنها یا دیگر افراد پلیس بازوبند سفیدی بود که به بازوی چپ خود می‌بستند. ریاست این شعبه به شخصی بنام فتح ا… خان بهنام که در حقیقت اولین رئیس راهنمایی و رانندگی محسوب می‌شد و دارای درجه نایب اولی برابر ستوان یکم بود واگذار گردید.

پنج نوع گواهینامه مختلف در ایران وجود دارد:[1]

دارندگان گواهینامه‌های معتبر خارجی (اعم از ایرانیان یا افراد خارجی) می‌توانند تا شش ماه پس از ورود در ایران رانندگی نمایند ولی درصورت تمایل به ادامه رانندگی در ایران باید نسبت به تبدیل گواهینامه خارجی خود به گواهینامه ایرانی اقدام نمایند تبدیل گواهینامه‌های رانندگی معتبر صادرشده از کشورهای خارجی که گواهینامه صادره از ایران در قلمرو سرزمینی آنان برای رانندگی معتبر محسوب می‌شود با ارائه ترجمه و مشاهده اصل گواهینامه خارجی و سایر مدارک لازم و احراز سلامت جسمی و روانی درخواست کننده صورت می‌پذیرد.
گواهی نامه کشورهای آرژانتین، آلمان، اندونزی، الجزایر، ارمنستان، ازبکستان، اتریش، اسپانیا، اسلونی، ایتالیا، استرالیا، بلژیک، بلغارستان، بوسنی، بنگلادش، پرتغال، تانزانیا، ترکمنستان، ترکیه، تونس، جمهوری آذربایجان، چک، چین، روسیه، رومانی، زلاندنو، زئیر، ژاپن، سریلانکا، سوریه، سودان، سومالی، سوئد، سوئیس، ساحل عاج، عمان، فیلیپین، فرانسه، فنلاند، قزاقستان، قرقیزستان، کره جنوبی، کنیا، کرواسی، گینه، لبنان، لیبی، لهستان، مالزی، مصر، موریتانی، مجارستان، مکزیک، نیجر، نیجریه، نروژ، نیکاراگوئه، هند، یمن و یونان قابل تبدیل به گواهی نامه ایرانی می‌باشد.

یکی از این قوانین جدید برای نوگواهینامه‌ها اینست که رانندگانی که به تازگی گواهینامه رانندگی گرفته‌اند تا ۳ ماه حق رانندگی به تنهایی را ندارند و باید یک نفر که دارای گواهینامه پایه دوم یا سوم است در کنار آنان بنشیند.

دومین قانون جدید برای نوگواهینامه‌ها اینست که آنان از ساعت ۱۲ شب تا ۵ صبح حق رانندگی ندارند.

سومین قانون برای نوگواهینامه‌ها اینست که یکسال حق رانندگی در خارج از شهر را ندارند مگر آنکه مسافت طی شده تا ۲۵ کیلومتر در بزرگراه‌های شهرها باشد.

طبق مقررات جدید علامت اخطاری راننده مبتدی باید در سمت راست جلوی خودرو و در سمت چپ شیشه عقب خودرو نصب شود.

طرحی است که بر اساس آن دارندگان گواهی‌نامه‌های رانندگی مختلف، به جای داشتن چندین گواهینامه تنها یک گواهینامه دریافت می‌کنند. به عنوان نمونه تمام اطلاعات مربوط به گواهی‌نامه‌های ب۱ و موتورسیکلت در یک گواهی‌نامه درج خواهد شد. افرادی که قصد گرفتن گواهی‌نامه‌ای تازه دارند باید گواهی‌نامه قدیمی خود را تحویل داده و گواهی‌نامهٔ هوشمند دریافت کنند.[2]