کتاب اقدس

کتاب اقدس در میان تقریباً صد مجلّد از کتب بهاءالله، بنیان‌گذار آئین بهائی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کتاب اقدس به زبان عربی نگاشته شده است.[1] [2] وی کتاب اقدس را شامل قوانین فردی و اجتماعی برای برقراری مدنیتی جهانی می‌داند و در اول این کتاب از آن‌ها با عنوان «السبب الاعظم لنظم العالم و حفظ الامم» (بزرگترین وسیله برای نظم دنیا و حفاظت از مردمان) یاد می‌کند.[3][4] بهائیان معتقدند که کتاب اقدس مانند سایر آثار بهاءالله وحی منزل بر وی بوده‌است. مجموعه «الواح جمال اقدس ابهی که بعد از کتاب اقدس نازل شده» و رساله سؤال و جواب از متممات کتاب اقدس محسوب می‌شوند.[5] گفته می‌شود بهاءالله در سال ۱۸۷۳ میلادی، کتاب را در بیت عبود در عکا کامل کرد. گرچه شواهدی وجود دارد که برخی از اجزاء آن را زودتر به رشتهٔ تحریر درآورده است.[6] اقدس به‌معنای مقدّس‌ترین است. کتاب اقدس علاوه بر احکام فردی و اجتماعی شامل نصایح اخلاقی، کلیات نظام اداری جامعه بهائی و مدنیّت جهانی بهائی، انذاراتی به پادشاهان و روسای ادیان[7] و پیشبینی‌های راجع به اتفاقات آینده بعضی کشورها و تمدن‌ها منجمله تحمیل خسارات جنگ جهانی اول بر آلمان،[8] فروپاشی امپراتوری عثمانی[9][10] و استقرار نظام دموکراسی در ایران است.[11]

جانشینی و نظم اداری آئین بهائی

کتاب اقدس به مسئله جانشینی بهاءالله، بنیان‌گذار آئین بهائی می‌پردازد و عبدالبهاء فرزند ارشد بهاءالله را به عنوان جانشین و مبیّن آیات (روشنگر و توضیح دهنده آثار بهاءالله) برمی‌گزیند.[12][13] مضاف بر این شالوده نظم اداری آئین بهائی نیز در این کتاب ریخته می‌شود. کتاب اقدس بر لزوم تشکیل شوراهای نه نفره بهائی[14] (که بعدها با نام محفل شناخته می‌شوند) و در راس آن‌ها بیت العدل اعظم تأکید می‌کند.[12][15] تعیینِ جانشین و نحوه اداره جامعه دینی به صورت مکتوب توسط موسّس آئین بهائی منجر به حفظ وحدت جامعه و اصالت دیانت شد و از ایجاد تفرقه در این دین جلوگیری کرد.[16][17] در آئین بهائی طبقه روحانیت وجود ندارد و محافل محلی، ملی و بیت العدل اعظم که نهادهای شوراییِ انتخابی هستند به اداره امور جامعه بهائی می‌پردازند.[17] مشرق الاذکارها،[18] یا عبادتگاه‌های بهائی، از دیگر موسسات نظم اداری بهائی هستند که کتاب اقدس دستور ساخت آن را داده‌است. همچنین این کتاب بر لزوم برگزاری ضیافات نوزده روزه[19] از دیگر اجزاء کلیدی نظم اداری بهائی تأکید می‌کند. ضیافت نوزده روزه یک گردهمایی بهائی است که هر نوزده روز یک بار بهائیان شهر، روستا یا محله دور هم گرد آمده به نیایش، معاشرت و مشورت راجع به مسائل جامعه می‌پردازند.[19]

احکام، اوامر و مناهی

کتاب اقدس به ایجاز نوشته شده و بسیاری از احکام و قوانین یا در سایر آثار بهاءالله یا توسط عبدالبهاء و شوقی افندی جانشینان و مفسران آثار وی شرح و بسط داده شده‌اند. سایر احکام و متفرعّات به بیت العدل اعظم ارجاع داده شده‌اند.[20] به گفته شوقی افندی اجرای آن دسته از احکام برای بهائیان فرض است که «اجرایش ممکن و مستقیماً با قوانین مدنی مملکت مغایر نباشد»[21] وی همچنین در ادامه توضیح می‌دهد که بعضی از احکام و قوانین کتاب اقدس برای زمان آینده نوشته شده‌اند، زمانی که «جامعه بشری به وضع دیگری از میان هرج و مرج کنونی عالم ظاهر و پدیدار شود».[20] بهاءالله در اوایل کتاب دعوت می‌کند حدود الهی از روی عشق به خداوند اجرا گردند.[22] بیت العدل اعظم در مقدمه کتاب اقدس هدف از اجرای احکام را اینچنین بیان می‌کند: «این احکام به کیفیتی در قالب کلمات و بیانات الهّیه گنجانده شده تا ذهن خواننده را به اصل مسلم متوجه سازد که مقصد غائی از احکام، در هر موضوعی که باشد، آن است که به جامعه انسانی آرامش خاطر بخشد و سطح رفتار و سلوک بشر را ارتقاء دهد و بر عرفان نفوس بیفزاید و هیئت اجتماعه را مجتمعاً و منفرداً به حیات روحانی دلالت نماید».[23]

بعضی از احکام فردی و اجتماعی، توصیه‌ها، مناهی و اوامر کتاب اقدس ذیلاً به اختصار آمده‌اند.

  1. نماز در دین بهائی به صورت انفرادی در صبح و ظهر و شام بر هر بالغی واجب[24] است. قبله آنان شهر عکا است که مرقد میرزا حسینعلی نوری، بهاءالله در آن واقع است. برای نماز وضو نیز لازم است، ولی اگر کسی آب برای وضو نداشته باشد، به جای وضو پنج‌بار می‌گوید: «بسم الله الاطهر الاطهر». و جز در نماز میّت، نماز جماعت ندارند.
  2. روزه[25] بهائیان یک ماه به مقدار نوزده روز است، زیرا در گاهشمار بهائیان، هر ماه، نوزده روز و هر سال نوزده ماه دارد و مجموع ایام سال ۳۶۱ روز است ۴ یا ۵ روز اضافه به ایّام هاء[26] بمعنی ایّام بخشش نامیده می‌شود؛ که بهائیان به استقبال ایّام روزه می‌روند. آخرین روز ماه روزه آن‌ها مصادف با عید نوروز است.
  3. حج زیارت خانه‌ای است، که سید علی محمد باب در آن متولد شده، یا خانه‌ای که میرزا حسینعلی نوری (بهاءالله) در مدت اقامت خود در عراق در آن زندگی می‌کرد، و برای آن وقت خاصی مقرر نشده‌است.
  4. هر مرد فقط می‌تواند یک زن داشته باشد، در کتاب اقدس ازدواج با دو زن با رعایت عدالت جایز دانسته شده‌است؛ ولی عبدالبهاء مبّین آثار بهاءاللّه گفته‌است: چون شرط عدالت هیچ‌گاه تحقق نمی‌یابد، پس در واقع در ازدواج تعدد راه ندارد.
  5. سن بلوغ پسر و دختر یکسان است، یعنی پانزده سالگی.[27]
  6. تعلیم و تربیت عمومی و اجباری دختران و پسران[28]
  7. تمام اشیا و تمام انسان‌ها با هر اعتقاد و مذهبی پاک هستند[29]
  8. تأکید بر نظافت[30]
  9. ممدوحیت موسیقی[31]
  10. تشویق به معاشرت با پیروان ادیان دیگر همرا با محّبت و دوستی[29]
  11. لزوم ترک تعصبات جاهلیه[32]
  12. دوری از غرور و استکبار[32]
  13. تشویق به ادب[32]
  14. تشویق به صداقت و راستگویی[32]
  15. تشویق به وفاداری[32]
  16. تشویق به مهمان‌نوازی[32]
  17. تشویق به مدارا[32]
  18. تشویق به عدل و انصاف[32]
  19. لزوم اتحاد و همبستگی[32]
  20. لزوم انتخاب خط و زبان بین‌المللی برای ایجاد اتحاد جهانی[32]
  21. تشویق بر خدمت امر الهی[32]
  22. تأکید بر زودگذر بودن امور دنیوی[32]
  23. تأکید بر ضرورت توامان بودن دو وظیفه عرفان مظهر ظهور الهی و عمل به اوامرش[32]
  24. تشویق به انتشار آئین بهائی در دنیا[33]
  25. تشویق بر رعایت حال حیوانات و پرهیز از زیاده روی در شکار[32]
  26. لزوم شهروند قانون‌مدار بودن و اطاعت از حکومت[32]
  27. تشویق به کار کردن و دوری از تنبلی[34]
  28. منع تکدی‌گری[35]
  29. منع رهبانیت[36]
  30. منع دست‌بوسی[37]
  31. منع حرفه پیشوائی مذهبی[32]
  32. منع ارتقاء بر منابر[32]
  33. منع ریاضات[36]
  34. منع مصرف مشروبات الکلی و مواد مخّدر[38][39]
  35. منع برده داری[40]
  36. منع داشتن و حمل اسلحه[41]
  37. پرهیز از خشونت و مقابله به مثل[11]
  38. منع ضرب و جرح[15]
  39. منع نزاع و جدال[15]
  40. منع غیبت و افترا[42]
  41. منع زنا و رابطه جنسی دو همجنس[43]
  42. منع قمار[44]
  43. منع توبه و اقرار به گناهان نزد دیگران[45]
  44. احکام مربوط به ارث[46]
  45. احکام مربوط به ازدواج بهائی[47]
  46. احکام مربوط به قتل، زنا، سرقت، حرق عمد[42][48]
  47. ادای حقوق الله[49] (۱۹ درصد آنچه بعد از خرج‌های ضروری باقی می‌ماند)

خطابات و انذارات به مُلوک و اُمراء

بهاءالله در کتاب اقدس پادشاهان جهان را به امر خداوند که توسط او آورده شده دعوت می‌کند. آنان را از مال اندوزی برحذر می‌دارد و به پاکی دل و شتافتن به ملکوتی که توسط او ظاهر شده و خدمت به آن و حمایت از ستمدیدگان دعوت می‌کند.[50] از عظمت امری که خداوند توسط او ظاهر کرده سخن می‌گوید و متذکر می‌شود که برای «تصرف ممالک» آن‌ها نیامده بلکه برای «تصرف قلوب» آمده‌است.[50] بعد از این مقدمه وی بعضی از این پادشاهان همچون فرانسوا ژوزف[51] و ویلهلم اول[52] را مستقیماً مورد خطاب قرار می‌دهد، روسای جمهور قاره آمریکا را به اجرای عدالت دعوت می‌کند[53] و اعضای پارلمان‌های دنیا را به انتخاب یک خط و زبان بین‌المللی برای ایجاد اتحاد و صلح تشویق می‌کند، از فروپاشی امپراتوری عثمانی و مصیبتهای آلمان در آینده می‌گوید.[54] بهاءالله از طهران، خراسان و کرمان نیز در کتاب اقدس یاد می‌کند. طهران را با عناوین «ارض طا»، «افق النور» و «مطلع فرح العالمین» مورد خطاب قرار می‌دهد و به او می‌گوید به زودی امور در تو دگرگون می‌شود و زمام امور در دست «جمهور الناس» (جمهور مردمان) می‌افتد و به او اطمینان می‌دهد که اضطرابش به آرامش تبدیل خواهد شد.[55]

باورها

خدا

بهائیان به خدایی معتقدند که یگانه، جاوید و خالق همه چیز است. این خدا به‌طور مستقیم در دسترس نیست ولی از طریق وحی با پیامبران ارتباط برقرار می‌کند که در این دین پیامبر تجلی خداوندی است. تجدید دین از اصول این آئین است[56] و یکتایی خداوند از آموزه‌های بنیادین دین بهائی است. خداوند در دین بهائی، غیرقابل ادراک، غیرقابل دسترس، منبع تمام وحی، ابدی، عالِم کل، کل، همه‌جا حاضر و قدیر توصیف شده‌است.[57][58]

بهائیان معتقدند که درک مستقیم ذات خداوند غیرممکن است. اگر چه دسترسی مستقیم به خداوند امکان‌پذیر نیست، ولی بهائیان اعتقاد دارند که خداوند قصد و اراده خود را به اشکال مختلف معرفی می‌کند. او هر از گاهی چند با استفاده از فرستادگان خودش که در دین بهائی به آن‌ها مظاهر ظهور الهی گفته می‌شود با بشر مکالمه می‌کند. این مظاهر ظهور قصد دارند ادیان را در جهان اشاعه داده و برپا کنند. درآموزه‌های بهایی گفته می‌شود که خداوند بسیار بزرگ‌تر از آن است که توسط انسان‌ها به‌طور کامل درک شود و حتی تصویری کامل از وی به دست آید.[59]

جهان پس از مرگ

بهائیان به بقای روح اعتقاد داشته و هدف از زندگی را پرورش استعدادات روح می‌دانند. از نظر بهاییان، حیات اصلی حیات روح است و جسد تنها به عنوان واسطه و ابزاری برای ترقی روح است.[60][61] به اعتقاد بهائیان روح از جسم جداست و پس از مرگ، در عوالم روحانی به ترقی خود ادامه می‌دهد. .[60] بهائیان تعلق روح به جسم را همانند ارتباط نور با آئینه می‌دانند، نوری که در آئینه مشهود است از خود آئینه نیست بلکه انعکاس نوری است که از منبع دیگر ناشی می‌شود، به همین سبب وقتی آئینه می‌شکند نور همچنان باقی و برقرار است.[61]

عرفان و عمل

در آغاز کتاب اقدس بهاءالله اولین وظیفه بندگان خداوند را شناسایی او از طریق شناخت «مشرق وحی» و «مطلع امر» او می‌داند.[32]. در ادبیات بهائی از این افراد با نام «مظهر ظهور» نیز یاد می‌شود که همان پیامبران و فرستادگان خداوند هستند.[32] بعد از شناخت فرستاده خداوند فرد باید به آموزه‌ها و اوامر او عمل کند.[32] بهاءالله بر ضرورت توامان بودن عرفان و عمل تأکید می‌کند و یکی را بدون دیگری قابل قبول نمی‌داند.[32]

جستجوی حقیقت

آثار بهائی جستجوی حقیقت به‌طور مستقل را یکی از اساسی‌ترین وظایف هر فرد می‌داند. بهاءالله تأکید می‌کند که فرد باید دنیا را با چشم خود ببیند و نه از نگاه دیگران.[62] تعالیم بهائی بیان می‌کنند که فرد به جای تقلید کورکورانه از دیگران یا از سنت‌های جامعه خود باید به جستجوی حقیقت بپردازد. آثار بهائی بیان می‌کنند که نوع بشر از توانایی تشخیص حقیقیت برخوردار است و فرد با استفاده از قوهٔ عقل و خرد که خداوند به انسان داده می‌تواند مسائل را بررسی کند و به حقیقت دست یابد.[63][64] این اصل در انتخاب دین توسط فرد نیز مصداق دارد و آثار بهائی بیان می‌کنند که هر فرد در نحوهٔ تعیین اعتقاد خود باید آزاد باشد و هیچ‌کس هرگز نباید برای قبول عقاید دینی تحت فشار یا اجبار قرار گیرد.[65] کودکانی که در خانوادهٔ بهائی متولد یا بزرگ می‌شوند خود باید در هنگام بلوغ در مورد اعتقاد دینی خود تصمیم بگیرند.[65]

هماهنگی بین علم و دین

آثار بهائی نه تنها علم و دین را در تضاد با یکدیگر نمی‌دانند بلکه بر هماهنگی بنیادین آن دو تأکید می‌کنند. هماهنگی علم و دین یکی از اصول اساسی آئین بهائی است.[66]

آثار بهائی توضیح می‌دهد که حقیقت یکی است و علم و دین دو وسیله برای شناخت و درک حقیقت هستند.[66] در دیدگاه بهائی برای درک واقعیت، هم باید به علم و هم به دین رجوع کرد.[64] برای بهائیان، علم و دین دو نظام دانش هستند که نقش مکملی دارند و هر دو با هم پیشرفت تمدن را امکان‌پذیر می‌سازند. [64]

[67] بهائیان معتقدند دین بدون علم به سرعت به خرافات و افراطی‌گری فروکاسته می‌شود و علم بدون دین تنها به ابزاری در خدمت ماده‌گرایی تبدیل خواهد شد.[64] [67] بهائیان معتقدند دین حقیقی نیز مانند علم در طول زمان تکامل می‌یابد و پیشرفت می‌کند. در دیدگاه بهائی این تکامل با تجدید دین به‌طور متناوب توسط پیامبران صورت می‌گیرد.[67]

اهمیت تعلیم و تربیت

در دیانت بهائی تأکید شدیدی بر اهمیت تعلیم و تربیت وجود دارد و تعلیم و تربیت به عنوان یکی از عوامل اصلی پیشرفت معنوی و مادی فرد و اجتماع در نظر گرفته می‌شود. [68]

آثار بهائی بیان می‌کنند که با تعلیم و تربیت است که استعدادهای و توانمندی‌های بالقوه افراد پرورش می یابد.[68] آثار بهائی یکی از وظایف اصلی والدین را تعلیم و تربیت فرزندان خود می‌داند و به خصوص تأکید ویژه ای بر تعلیم و تربیت فرزندان دختر قرار می‌دهد زیرا در آینده به عنوان مادر نسل بعد را پرورش می‌دهند.[68] تعالیم بهائی هم به لزوم تربیت معنوی و روحانی فرد و هم به تعلیم و آموزش انسانی از جمله کسب علم و یادگیری هنر و فن و حرفه تأکید دارند.[68]

پیوند به بیرون

منابع
  1. کامران اقبال، تاریخ نزول و نگارش کتاب مستطاب اقدس
  2. «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۲۱.
  3. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. مرکز جهانی بهائی. صص. ۷.
  4. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۲.
  5. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۸.
  6. Walbridge, John (1999). "Kitab-i Aqdas, the Most Holy Book". Bahá'í Library. Retrieved 29 April 2009.
  7. Effendi، Shoghi (۱۹۷۹). God Passes By. US Bahá’í Publishing Trust. صص. ۲۱۳–۲۱۵.
  8. Effendi، Shoghi (۱۹۷۹). God Passes By. US Bahá’í Publishing Trust. صص. ۲۲۶.
  9. Smtih، Peter (۲۰۰۰). A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith. Oxford: One World Publications. صص. ۱۰۰. شابک ۱-۸۵۱۶۸-۱۸۴-۱.
  10. Smith، Peter (۲۰۰۰). A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith. Oxford: One World Publications. صص. ۱۰۰. شابک ۱-۸۵۱۶۸-۱۸۴-۱.
  11. اشراق خاوری، عبدالحمید (۱۹۹۷). تقریرات دربارهٔ کتاب مستطاب اقدس. هوفهایم آلمان: مؤسسه مطبوعات امری آلمان. صص. ۳۲۶.
  12. A. Bausani (August 2011). "AQDAS". Encyclopædia Iranica. Online. pp. 191–192. Retrieved 29 October 2020.
  13. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۱۵.
  14. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۲۶.
  15. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۳۹.
  16. William S. Hatcher, James Douglas Martin (۲۰۰۲). The Baha'i Faith: The Emerging Global Religion. Wilmette Illinoise: Bahai Publishing. صص. ۷۲.
  17. Momen, Moojan (2007). "Marginality and apostasy in the Baha'i community". Religion (به English).
  18. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۱۰.
  19. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۶۰.
  20. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۴.
  21. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۳.
  22. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۵.
  23. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۸.
  24. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۷.
  25. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۰.
  26. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۶.
  27. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۱۲.
  28. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۴۶.
  29. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۷۳.
  30. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۴۴.
  31. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۴۸.
  32. افندی، شوقی (۱۹۷۹). God Passes By. US Bahá’í Publishing Trust. صص. ۱۹۷.
  33. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۳۵.
  34. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۲۸.
  35. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۳۸.
  36. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۳۲.
  37. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۲۹.
  38. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۴۶.
  39. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۱۳.
  40. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۶۸.
  41. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۵۰.
  42. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۹.
  43. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۰۴.
  44. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۲۱۸.
  45. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۳۰.
  46. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۰۶.
  47. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۵۸.
  48. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۶۹.
  49. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۱۸۷.
  50. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. مرکز جهانی بهائی. صص. ۷۵–۸۱.
  51. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. مرکز جهانی بهائی. صص. ۸۲.
  52. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. مرکز جهانی بهائی. صص. ۸۳.
  53. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۸۶.
  54. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۸۸–۹۰.
  55. بهاءالله (۱۹۹۲). کتاب اقدس. جامعه جهانی بهائی. صص. ۹۰–۹۳.
  56. اصول اعتقادات بهائی، صفحهٔ ۱۳
  57. Bahá'í Reference Library - God Passes By, Pages ۱۲۷-۱۵۰
  59. Cole، Juan (۱۹۸۲)، Bahá'í Studies، monograph ۹: pp٫ ۱–۳۸ http://bahai-library.org/articles/manifestation.html پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  60. بهاءالله (۱۹۹۲)، کتاب اقدس، ویلمت، Illinois، آمریکا: Bahá'í Publishing Trust، شابک ۰-۸۵۳۹۸-۹۹۹-۰ پیوند به کتاب
  61. ادیب طاهرزاده (۱۹۹۶)، روح انسانی، دانداس، انتاریو، کانادا، شابک ۱-۸۹۶۱۹۳-۰۳-X
  62. Momen، Moojan (۲۰۱۲). The Baha'i Faith: A Beginner's Guide. Oneworld Publications.
  63. Smith، Peter (۲۰۱۳). A Concise Encyclopedia of the Bahá'í Faith. One World Publications.
  64. Momen، Wendi (۲۰۰۶). Understanding the Bahaʼı́ faith. Edinburgh: Dunedin Academic Pres.
  65. Stockman، Robert (۲۰۱۳). The Baha'i Faith: A Guide For The Perplexed. Bloomsbury Academic.
  66. Sergeev، Mikhail (۲۰۱۵). Theory of Religious Cycles Tradition, Modernity, and the Bahá’í Faith. Brill. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 27 (کمک)
  67. The Bahais. Bahai International Community. ۲۰۱۷. شابک ۹۷۸۰۸۷۷۴۳۳۸۴۲.
  68. Smith، Peter (۲۰۰۸). An Introduction to the Baha'i Faith. Cambridge University Press.
متن مربوطه در ویکی‌نبشته: کتاب اقدس
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.