واقع‌گرایی (روابط بین‌الملل)

واقع‌گرایی یکی از نظریه‌های روابط بین‌الملل است که سیاست‌های جهانی را بر اساس رقابت دولت‌ها بر سر منافع ملی خود تعریف می‌کند.[1] واقع‌گرایی، مهم‌ترین و پایدارترین نظریهٔ روابط بین‌الملل محسوب می‌شود. معمولاً جاذبهٔ این نظریه به دلیل نزدیکی آن با عملکرد سیاست‌مداران و همچنین فهم متعارف از سیاست بین‌الملل، دانسته می‌شود. همچنین با وجود اصول و وجوه مشترک در میان نظریه‌پردازان واقع‌گرایی، این مکتب یک کلیت کاملاً یکپارچه نیست.[2]

واقع گرایی ریشه در تاریخ بشری دارد، اما پیدایش رسمی آن به دوره پس از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد. پیش از جنگ جهانی دوم، اندیشه گرایی واقع گرایی از سوی ادوارد کار ارائه شد و مورگانتا آن را به صورت الگویی علمی عرضه کرد.[3] واقع گرایی ضمن قبول تکثر ماهیت انسانی، خواهان ایجاد حوزه‌ای مستقل برای سیاست است.[4] در نگرش واقع گرایی قدرت زیر بنایی سیاست و شکل دهنده روابط بین‌الملل محسوب می‌شود.

پیش فرض‌های مشترک

واقع گرایی به عنوان یکی از سنت‌های نظریه روابط بین‌الملل بر چهار گزاره متمرکز است.

  1. نظام بین‌الملل آنارشیک است.
    • هیچ بازیگری که قادر به تنظیم روابط متقابل دولت‌ها باشد، مافوق دولت‌ها وجود ندارد. دولت‌ها به جای اینکه از سوی قدرت مافوقی به آن‌ها دیکته شود، خود باید در روابط با دیگر کشورها وارد شوند.
    • نظام بین‌الملل در یک وضعیت ستیز دائمی قراردارد.
  2. دولت‌ها مهم‌ترین بازیگران نظام بین‌الملل هستند.
  3. تمامی دولت‌ها در نظام بین‌الملل بازیگرانی عقلایی هستند.
    • دولت‌ها تمایل دارند به دنبال منافع ملی خود باشند (اصل خودیاری) و خودیاری مبتنی بر پدیده قدرت است.
    • گروه‌ها برای به دست آوردن بیشترین منابع ممکن در تلاش هستند.
  4. نگرانی اصلی تمامی دولت‌ها حفظ بقا می‌باشد.
    • دولت‌ها برای حفظ بقای خود نیروها و ظرفیت نظامی خود را بیشتر می‌کنند، که این امر ممکن است به معمای امنیت منجر شود.
  5. موازنه قوا: از آنجا که قدرت هر بازیگر تهدیدی برای دیگران است، تنها راه حل جلوگیری از قدرت یافتن دیگران است.

پیشینه و شاخه‌ها

ریشه‌های تاریخی

واقع گرایی تاریخی

ای اچ کار واقع گرایی تاریخی را در تقابل با آرمانگرایی کلاسیک (آمریکایی) ارائه کرد. موضوع اصلی انتقاد او نمایش دادن فقدان هارمونی منافع بود. درین مکتب اصول تابع سیاست است و آنچه مورد قبول است مهارت دولتمردان است.[5] کار در کتابش با عنوان «بحران بیست ساله ۱۹۱۹–۱۹۳۹» خواست و آرزو را به عنوان علم سیاست بین‌الملل ناکافی و واقع گرایی را اصلاح‌کننده ضروری آرمانگرایی ای می‌دانست که عناصر اساسی قدرت را در روابط بین‌الملل نادیده گرفته بود. به گفته او باور آرمانگرایان به سازش دولت‌ها بر پایه منافع مشترک صرفاً بازتاب علایق دولتهای راضی از وضع موجود به منظور توجیه مقام و منزلت شان در سیستم موجود بود و «دکترین هارمونی منافع» مانند لسه فر (بازار آزاد) ایدیولوژی نخبگان حاکم است.

از دید او دولت‌ها از سیاست قدرت پیروی می‌کنند و این باعث تعارض اجتناب ناپذیر میان قدرت‌ها خواهد شد و تنها راه جلوگیری کاهش خطر برخورد و جنگ توازن قوا است. نظم بین الزامی صرفاً بر اساس واقعیت‌های موجود شکل می‌گیرد و نه اخلاق. در این سیستم اقتدار مرکزی و حقوق بین‌المللی الزام‌آور وجود ندارد و ناسیونالیسم یکی از نیروهایی است که بر خلاف ویژگی اتحاد بخشش در داخل موجب تعارض در سیاست بین‌الملل می‌شود.

واقع‌گرایی کلاسیک
نوشتار اصلی: واقع‌گرایی کلاسیک (روابط بین‌الملل)

هانس جی. مورگنتا بنیان‌گذار واقع گرایی کلاسیک بود. درین مکتب سیاست بین‌الملل تلاش بی‌وقفه برای قدرت بوده، ریشه آن را باید در نهاد بشری جست و حقوق، جامعه و عدالت از هیچ جایگاهی برخوردار نیست.[5] مورگانتا پنج اصل بنیادین واقع گرایی را چنین بیان کرده‌است:

  • قوانین عینی در حوزه سیاست که ریشه در نهاد بشری دارند.
  • مفهوم منافع در چهارچوب قدرت به عنوان راهنمایی اصلی؛
  • عینی بودن منافع؛
  • جدایی اخلاق از سیاست؛
  • تلاش واحدها برای دستیابی به منافع در قالب قدرت.

به باور این مکتب عامل اساسی ثبات در سیستم موازنه قدرت و سیاست‌های معطوف به حفظ آن است. مهم‌ترین شیوه‌های ایجاد موازنه قدرت باید به ایجاد تفرقه در صفوف متحد رقیب، به کارگیری اصل غرامت، مسابقه تسلیحاتی، ایجاد اتحاد در مقابل اتحادهای رقیب رو یا اتحاد در برابر سلطه جهان اشاره کرد.

دیگر واقع گرایان کلاسیک:

نوواقع‌گرایی یا واقع‌گرایی ساختاری

درین مکتب باور بر این است که ماهیت بشری نیست که ایجاد ترس می‌کند بلکه ساختار نظام بین‌المللی (آنارشی) پدید آورنده شک و ترس است.

واقع‌گرایی لیبرال یا مکتب انگلیسی یا خردگرایی

درین مکتب باور بر این است که آنارشی بین‌المللی می‌تواند توسط جامعه‌ای از دولت‌ها که توانایی کافی برای بازداشتن دیگران از تهاجم و ایجاد قواعد لازم برای همزیستی را دارند تعدیل شود.

واقع‌گرایی نوکلاسیک
  • راندال اشولر
  • آرون فریدبرگ
  • ویلیام ولفرز

واقع‌گرایان در سیاستگذاری

رابطه با قدرت
نوشتار اصلی: قدرت

انتقادات

جستارهای وابسته

پی‌نوشت‌ها
  1. Rourke, John (30) [2010]. Michael, Ryan, ed. International Politics On The World Stage. Boyer, Mark A,. New York, New York: McGraw Hill. p. 16. Unknown parameter |month= ignored (help); Check date values in: |date=, |year= / |date= mismatch (help)
  2. مشیرزاده، حمیرا (۱۳۸۶). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. سمت.
  3. قاسمی، فرهاد. اصول روابط بین‌الملل، تهران ۱۳۹۱، نشر میزان: ص ۴۸
  4. قاسمی، فرهاد. اصول روابط بین‌الملل، تهران ۱۳۹۱، نشر میزان: ص ۵۰
  5. قاسمی، فرهاد. اصول روابط بین‌الملل، تهران ۱۳۹۱، نشر میزان: ص ۵۱
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.