نبرد دوم فاو

تهاجم به فاو با حمله هم‌زمان واحدهای ارتش عراق در جبهه‌های شمال توسط معارضان ایرانی که توسط عراق حمایت می‌شدند هم‌زمان بود.

زمان این تهاجم متقارن با ماه رمضان بود که ایرانی‌ها شروع به چرخش نظامیان خود می‌نمودند. در ساعت ۵:۰۰ صبح، عراق حمله توپخانه‌ای وهوایی سنگینی را به خطوط مقدم ایران آغاز شد. عراق با کمک تصاویر ماهواره‌ای امریکایی نقاط کلیدی نیروهای ایرانی همانند خطوط مواصلاتی، پست‌های فرماندهی، و دپوهای سلاح‌های ایرانی توسط گازها خردل، گاز سارین، و گاز اعصاب و نیز با سلاح‌های انفجاری عادی مورد حمله قرار داد.[10] با استفاده از هلی‌کوپتر، عراقی‌ها سپاه هفتم تحت فرماندهی ماهر عبدالرشید به جنوب شط‌العرب منتقل شدند و عقبه نیروهای ایرانی در شبه‌جزیره را مسدود کردند.

در هنگام آغاز این نبرد، بال جنوبی عملیات از لشکرهای مدینه و بغداد گارد ریاست جمهوری عراق تشکیل شده بود که به سمت نیروهای ایرانی یورش بردند که اینکار فضای عبوری را برای حمله لشکر مکانیزه حمورابی از ساحل جنوبی به درون جزیره را باز کرد. همزمان سپاه هفتم ارتش عادی عراق از انتهای شمالی خط با پیاده نظام هفتم و لشکر زرهی ششم تهاجم خود را شروع کردند. در حالی‌که پیاده نظام هفتم زمین گیر شد، لشکر ششم زرهی توانست خطوط ایرانی‌ها را شکسته و لشکر اول مکانیزه از این طریق فشار خود را آغاز کرد که توانست به لشکر گارد ریاست جمهوری در خارج فاو بپیوندد.

واحدهای پیشرفته واحدهای گارد ریاست جمهوری با حرکت به جنوب شبه جزیره در ۲۱ مایلی ام‌القصر حمله خود را شروع نمودند. حملات به همراهی استفاده بمباران چندین مرتبه شیمیایی همراه بود که موجب شد بسیاری از نیروهای نا آماده ایرانی در شبه جزیره کشته یا مجروح شوند. لشکر سوم هنگامی که نیروهای ویژه ارتش عراق از سرزمین‌های نیزار مرطوب عبور می‌کردند یه شبه جزیره هجوم برد. همزمان، عراقی‌ها حملات آبی خاکیی را از طرف ام‌القصر آغاز نمودند. آن‌ها به سرعت از خطوط دفاعی پیچیده آبی و سیم خاردار ایرانی‌ها عبور کردند. هرچند در هنگام پاکسازی میادین مین در شبه جزیره متحمل تلفاتی شدند، با این حال توانستند شبه جزیره را طی ۳۵ ساعت آزاد کنند.

در شروع حمله، فرماندهان ایرانی در صحنه نبرد حضور نداشتند و ایرانی‌ها به‌طور کامل غافلگیر شدند و نتوانستند مجدداً گروهبندی نموده و دست به پاتک بزنند.[3] در این عملیات عراقی‌ها به نسبت ۶ به یک برتری نفرات داشتند و ایرانی‌ها در واقع فاقد تسلیحات سنگین بودند. خیلی از ایرانی‌ها و شاید اکثر آن‌ها کشته یا توسط سلاح‌های شیمیایی مسموم شدند. ایرانی‌ها در ابتدا به شدت جنگیدند، ولی سرانجام شروع به عقب‌نشینی کردند. جنگنده‌های عراقی دو نقطه از پل معلق ایرانی‌ها بر روی شط را بمباران کردند که باعث نابسامانی در بین ایرانی‌ها شد. سرانجام پس از ۳۵ ساعت نبرد، پرچم عراق بعد از دو سال مجدداً بر فراز شهر فاو در شبه جزیره برافراشته شد. بسیاری از نیروهای ایرانی از طریق تنها پل شناور باقی‌مانده در دست ایرانی‌ها عقب نشینی کردند. با از بین رفتن پلِ ارتباطی با ایران، در طی ۴۸ ساعت، همه ایرانی‌های محاصره شده در این شبه جزیره، به جز ۲۱۱۵ نفر که به اسارت درآمدند، کشته شدند.[2]

رحیم صفوی از فرماندهان ارشد سپاه در زمان جنگ به حضور فرماندهان سپاه در کرمانشاه در زمان آغاز حمله عراق به فاو اشاره می‌کند.[3] سال ۸۲ حسن روحانی فرمانده قرارگاه پدافند در زمان جنگ در مصاحبه با روزنامه «همشهری» با اشاره به حضور فرماندهان سپاه در کرمانشاه می‌گوید: «سپاه یکی از ذهنیت هایش این بود که اگر تعدادی از نیروهای سپاه به مجلس بروند، مشکلات آنها بهتر حل می‌شود. پشتیبانی بهتری از جبهه ها می شود و لذا آمدند عده ای از مسئولان سپاه و سرداران را تشویق کردند تا کاندیدا شوند و خود آنها هم در این زمینه فعال شدند. لذا وقتی فاو سقوط کرد، سپاه سمیناری در کرمانشاه داشت و عمده فرماندهان در غرب بودند».[3] روحانی درباره روز سقوط فاو نیز می‌گوید: «روزی که فاو سقوط کرد، روزی بود که آیت الله موسوی اردبیلی برای آنها در سمینار سخنرانی داشت. اولین خبر را که «فاو در حال سقوط است»، من به آقای هاشمی رفسنجانی دادم و آن هم یک روز صبح خیلی زود، فرمانده نیروی هوایی به نقل از یکی از خلبانان پایگاه امیدیه تماس گرفت و گفت سپاه از ما تقاضای بمباران کرده و ما برای پشتیبانی در فاو، پرواز می کنیم و نیروهای ما در حال عقب نشینی از فاو هستند. صبح زود به آقای هاشمی اطلاع دادم وضعیت فاو خراب است. ایشان گفت بعید است خبر درست باشد. ایشان یک ساعت بعد تماس گرفت و گفت خبر شما درست نبوده. با آقای محسن رضایی صحبت کردم، ایشان گفت فاو سقوط نخواهد کرد، مگر اینکه عراق بمب اتمی به کار ببرد».[3] محسن رفیق دوست، وزیر سپاه وقت، نیز صحبت هایی مشابه روحانی داشته و دلیل سقوط فاو را «سیاسی» دانسته بود: «سقوط فاو سیاسی بود و فاو بر اثر بی‎توجهی سقوط کرد، نه بر اثر ضعف نظامی ما. در داخل مملکت اتفاقاتی افتاد که فاو سست شد و ما عقب نشستیم. مناقشات سیاسی داخل کشور اثر داشت و علتش هم مجلس سوم بود. مثلا ما به فلان استان که نیروی اصلی ما را در سپاه و بسیج تشکیل می ‎داد، می ‎گفتیم آقا ما از فلان استان این‎مقدار نیرو می ‎خواهیم، اینها می ‎گفتند صبر کنید انتخابات تمام شود».[3] این شکست، زمینه‌ساز آن شد که سید روح‌الله خمینی خواستار اجرای حکم اعدام فرماندهان مقصر شکست در جنگ شود، اگرچه این اقدام هیچگاه عملی نشد.[6]