موتور تی‌یو پی‌اس‌ای
موتورهای تی‌یو پی‌اس‌ای (به انگلیسی: PSA TU engine) یک خانواده کوچک از موتورهای چهارسیلندر مورد استفاده در طیف وسیعی از خودروهای پژو و سیتروئن است. این موتور در سال ۱۹۸۶ در خودروی سیتروئن ای‌اکس به عنوان جایگزین موتور ایکس‌یو پی‌اس‌ای معرفی شد. اگر چه بسیاری از قطعات این موتور با سلف خود برابر است. این نوع موتور دونسخه دارد:نسخه بنزین و نسخه دیزل. که انواع دومی به نام تی‌یودی شناخته می‌شوند.
| موتور های سری تی‌یو پی اس ای | |
|---|---|
 موتور تی‌یو۳ برروی خودروی سیتروئن برلینگو | |
| توضیحات کلی | |
| تولید کننده | فرانسس دو مکانیک |
| تولید | اکتبر ۱۹۸۶– تاکنون |
| طرح | |
| نوع موتور | موتور تنفس طبیعی موتور چهارسیلندر خطی |
| حجم موتور | ۱٫۰ لیتر (۹۵۴ سانتیمتر مکعب) ۱٫۱ لیتر (۱٬۱۲۴ سانتیمتر مکعب) ۱٫۳ لیتر (۱٬۲۹۴ سانتیمتر مکعب) ۱٫۴ لیتر (۱٬۳۶۰ سانتیمتر مکعب) ۱٫۵ لیتر (۱٬۵۲۷ سانتیمتر مکعب) ۱٫۶ لیتر (۱٬۵۸۷ سانتیمتر مکعب) |
| قطر سوراخ | ۷۰ میلیمتر (۲٫۷۶ اینچ) ۷۲ میلیمتر (۲٫۸۳ اینچ) ۷۵ میلیمتر (۲٫۹۵ اینچ) ۷۷ میلیمتر (۳٫۰۳ اینچ) ۷۸٫۵ میلیمتر (۳٫۰۹ اینچ) |
| قطر پیستون | ۶۲ میلیمتر (۲٫۴۴ اینچ) ۶۹ میلیمتر (۲٫۷۲ اینچ) ۷۳ میلیمتر (۲٫۸۷ اینچ) ۷۷ میلیمتر (۳٫۰۳ اینچ) ۸۲ میلیمتر (۳٫۲۳ اینچ) |
| بلوک سیلندر | آلومینیوم، چدن |
| سرسیلندر | آلومینیوم |
| نوع سوپاپ‌ها | میل‌سوپاپ بالاسری (۸ تا ۱۶ سوپاپ) زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌ها (در برخی نسخه‌ها) |
| احتراق | |
| سیستم سوخت رسانی | سوخت‌رسانی انژکتوری دیزل |
| ئی‌سی‌یو | مانیتی مارلی، روبرت بوش گ‌ام‌ب‌ها |
| سوخت مصرفی | موتور بنزینی یا موتور دیزل |
| خنک‌کاری موتور درون‌سوز | رادیاتور |
| قدرت موتور | |
| قدرت خروجی | ۴۵–۱۲۲ اسب بخار متری (۳۳–۹۰ کیلووات؛ ۴۴–۱۲۰ اسب بخار) |
| انتشار گاز | |
| سطح انتشار گاز | استاندارد آلایندگی اروپا |
| مدیریت انتشار | مبدل کاتالیست |
موتورهای سری تی‌یو در خودروهای زیر از خانواده پژو و سیتروئن مورد استفاده قرار گرفته‌است.
سیتروئن: ای‌ایکس، ساکسو، سی۲، سی۳، بی‌ایکس، زدایکس، سارا، سی۱۵، نمو و برلینگو
پژو: ۱۰۶، ۲۰۵، ۲۰۶، ۲۰۷، ۳۰۹، ۳۰۶، ۳۰۷، بیپر، پارتنر، هوگار. پژو ۴۰۵ پژو پارس
تی‌یو۹
تی‌یو۹ نخستین مدل از این موتورها بوده و حجمی معادل ۹۵۴ سانتیمتر مکعب دارد. قطر سیلندر آن ۷۰ میلیمتر و کورس آن ۶۲ میلیمتر است. نسخه اولیه سوخت رسانی کاربراتوری داشت و ۴۴ ا. ب قدرت تولید می‌کرد که در سال ۱۹۹۲ با مجهز شدن به سوخت رسانی انژکتوری قدرت آن به ۴۹ ا. ب رسید. با معرفی استاندارد یورو۳ در سال ۲۰۰۱ تولید این موتور متوقف شد.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU9 M/Z | 50 PS (49 hp/36 kW) | FI catalyst |
| TU9/K | 45 PS (44 hp/33 kW) | 1-bbl carb |
تی‌یو۱
_09.JPG.webp)
این موتور دارای حجم دقیق ۱۱۲۴ سانتیمتر مکعب و قطر سیلندر ۷۲ میلیمتر و کورس ۶۹ میلیمتر است. قدرت نسخه اولیه این موتور (که کاربراتوری بود) ۵۵ ا. ب بود. اما در سال ۱۹۹۲ با مجهز شدن به انژکتور تک نقطه‌ای و مبدل کاتافهرستی قدرتش به ۵۹ ا. ب رسید. با معرفی استاندارد یورو۳ این موتور به سامانه سوخت رسانی انژکتوری چند نقطه‌ای مجهز شد.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU1 F2/K | 60 PS (59 hp/44 kW) | 1-bbl carb |
| TU1 JP | 60 PS (59 hp/44 kW) | FI catalyst |
| TU1 M/Z | 60 PS (59 hp/44 kW) | FI catalyst |
| TU1/K | 55 PS (54 hp/40.5 kW) | 1-bbl carb |
تی‌یو۲
موتور تی‌یو۲ حجمی معادل ۱۲۹۴ سانتیمتر مکعب دارد و قطر پیستون و کورس آن به ترتیب عبارتند از ۷۵ و ۷۳ میلیمتر. قدرت این موتور کاربراتوری ۹۳ اسب بخار بود ولی گونه‌ای ارتقا یافته این موتور مجهز به سوخت رسانی انژکتوری قدرتی برابر با ۱۰۱ اسب بخار داشت که برای استفاده در پژو ۲۰۵ رالی آماده شده بود. در سال ۱۹۹۲ میلادی نسخه انژکتور و مجهز به کاتالیزور این موتور باقدرت ۹۹ اسب بخار برای استفاده بر روی خودروی پژو ۱۰۶ رالی عرضه شد.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU24 (M4A) | 95 PS (93 hp/70 kW) | twin 2-bbl carb Solex ADDHE 40 / Weber DCOE ۴۰ |
| TU24 (M2A) | 103 PS (101 hp/76 kW) | twin 2-bbl carb Weber DCOE ۴۰ |
| TU2 J2/Z (MFZ) | 100 PS (98 hp/73.5 kW) | FI, catalyst |
تی‌یو۳
این موتور حجمی معادل ۱۳۶۰ سانتیمتر مکعب دارد و قطر پیستون و کورس آن به ترتیب ۷۵ و ۷۷ میلیمتر است. این موتور یکی از پراستفاده‌ترین و محبوبترین موتورهای پی‌اس‌ای است و در طیف وسیعی از خودروهای انداره متوسط، مینی‌ون‌ها و خودروهای کامپکت به کار رفته‌است. پژو سیتروئن از نمونه‌های تقویت شده این موتور حتی در مسابقات نیز استفاده می‌کرد.
TU3 205 Peugeot:در ابتدا این موتور با دونوع کاربراتور تک و دو دهانه عرضه می‌شد که قدرتی برابر با ۶۴ و ۷۳ اسب بخار داشت. نمونه کاربراتوری در سال ۱۹۹۲ جای خودرا به نمونه انژکتوری با قدرت ۷۳ اسب بخار داد. در سال ۱۹۹۶ هم تولید نمونه‌های اسپرت ۹۸ و ۹۳ اسب بخاری متوقف شد.
Engine PSA TU3 Citroen TU3:این موتور در ایران نیز بر روی پژو ۲۰۶ عرضه می‌شود.
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU3 A (not in use) | 65 PS (64 hp/48 kW) | 1-bbl carb |
| TU3 A | 75 PS (73 hp/55 kW) | 2-bbl carb catalyst |
| TU3 A/K | 70 PS (69 hp/51 kW) | 1-bbl carb |
| TU3 F2/K | 75 PS (73 hp/55 kW) | 2-bbl carb |
| TU3 FJ2/K | 100 PS (98 hp/73 kW) | FI |
| TU3 FJ2/Z | 95 PS (93 hp/69 kW) | FI catalyst |
| TU3 JP(in use after 2007 in Iran and China) | 75 PS (73 hp/55 kW) | FI catalyst |
| TU3 M/Z | 75 PS (73 hp/55 kW) | FI catalyst |
| TU3 S | 85 PS (83 hp/62 kW) | 2-bbl carb |
ئی‌تی۳
همان موتور تی‌یو۳ اما با چهار سوپاپ برای هر سیلندر و سامانه VVT سوپاپ‌ها که در سال ۲۰۰۵ با پژو ۳۰۷ معرفی می‌شود.
این موتور جز گروه new PSA/BMW Prince engine family محسوب می‌شود.[1]
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| ET3 J4 | 90 PS (88 hp/66 kW) | FI, catalyst |
تی‌یو۵
موتور TU5 با حجم ۱۵۸۷ سانتیمتر مکعب تولید شد. ابتدا در دو مدل ۸ و ۱۶ سوپاپ در دسترس بود اما از این بین تنها گزینه ۱۶ سوپاپ با قدرت ۱۰۹ اسب بخار باقی مانده‌است، اگر چه مدل اسپورت این موتور نیز با قدرت ۱۲۲ اسب بخار به سیتروئن C2 VTS قدرت بالاتری را می‌داد. موتور TU5 در مسابقات اتومبیل رانی نیز توسط سیتروئن و پژو استفاده می‌شود. این موتور توسط شرکت خودروسازی ایران خودرو در خانواده تولیدی پژو مورد استفاده قرار گرفته‌است. در ابتدا این موتور با خانواده ۲۰۶ به ایرانیان معرفی شد که بعدها در دیگر محصولات ایران‌خودرو نیز مورد استفاده قرار گرفت. از نکات مثبت قابل ذکر برای این موتور میتوان به صدای کم، استاندارد آلایندگی بالا، شتاب مناسب و قیمت رقابتی اشاره کرد.و نکات منفی آن میتوان به استهلاک بالا و گشتاور پایین هزینه تعمیرات گزاف و کپی سازی توسط شرکتهای متفرقه که باعث کاهش کیفیت و افزایش مصرف سوخت شده است بعد از استقبال از این موتور مدرن، شرکت ایران‌خودرو با سرمایه‌گذاری مناسب این موتور را بومی کرد و در خودروهای ۴۰۵ SLX (و تعداد بسیار محدودی GLX)، پارس، رانا، ۲۰۶ اس‌دی و پژو ۲۰۷آی و درتعداد محدودی سمند ال‌ایکس و سورن صادراتی به کار برده‌است که شمار کمی از آن در داخل کشور موجود می‌باشد.[2]
| مدل | قدرت | یادداشت |
|---|---|---|
| TU5 J2/L3 (NFW) | ۱۰۵ اسب بخار متری (۷۷ کیلووات؛ ۱۰۴ اسب بخار) | FI catalyst |
| TU5 J4 (NFX) | ۱۲۰ اسب بخار متری (۸۸ کیلووات؛ ۱۱۸ اسب بخار) | 16-valve catalyst |
| TU5 JP4 (NFU) | ۱۱۲ اسب بخار متری (۸۲ کیلووات؛ ۱۱۰ اسب بخار) | |
| TU5 JP4S (NFS) | ۱۲۵ اسب بخار متری (۹۲ کیلووات؛ ۱۲۳ اسب بخار) | |
| TU5 JP/L4 (NFT) | ۹۸ اسب بخار متری (۷۲ کیلووات؛ ۹۷ اسب بخار) | FI catalyst |
| TU5 JP+ (NFV) | ۹۵ اسب بخار متری (۷۰ کیلووات؛ ۹۴ اسب بخار) | |
| TU5 JP (NFR/NFZ) | ۹۰ اسب بخار متری (۶۶ کیلووات؛ ۸۹ اسب بخار) | |
| EC5 (w/ VVTi) (NFN) | ۱۲۲ اسب بخار متری (۹۰ کیلووات؛ ۱۲۰ اسب بخار) | |
| EC5 F/PG (NFP) | ۱۱۶ اسب بخار متری (۸۵ کیلووات؛ ۱۱۴ اسب بخار) |
TU5 JP+ (NFV) و TU5 JP/L4 (NFT) تقریباً موتورهای یکسانی هستند، اما تفاوت‌های اندکی دارند.
تی‌یودی۳ و تی‌یودی۵
موتورهای تی‌یودی خودروهای دیزلی از این سری بودند که از پمپ سوخت مکانیکی بهره می‌بردند. سرسیلندر نسخه اول همان سرسیلندر موتور تی‌یو۳ بود که تغییرات جزئی در آن داده شده بود. در سال ۱۹۹۴ حجم این موتور افزایش یافت و به ۱۵۲۷ سانتیمتر مکعب رسید
منابع
- "Le guide des moteurs Peugeot-Citroën - Autoweb France". Autoweb-France.com (به فرانسوی). Retrieved 2019-08-22.
- نادری، مجتبی. «منظور از موتور TU-5 چیست؟». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۲۹.
- مجلهٔ ایران خودرو، شمارهٔ ۴۵۷، صفحهٔ ۷۲
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «PSA TU engine». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۷.