محمدرحیم بن محمدجعفر سبزواری

دراوائل حکومت نادر و قدرت یافتن او ، دو منصب روحانی یعنی امامت جماعت و شیخ الاسلام در اعقاب علامه مجلسی قرار گرفته بود. عده ای از مشاورین به نادر اظهار داشتند که نباید این دو منصب که در بین توده مردم قدرت و نفوذ و اهمیت دارد در یک جا متمرکز باشد که هر وقت بخواهند بتوانند با دولت مخالفت کنند و ضمنا انها از طرفداران صفویه می باشند. از ان جهت که نادر به فکر بدست اوردن قدرت مطلقه بود و قبلا با قدرت یافتن علما شیعه مخالف بود و عده ای از انان را به بهانه های شهید گردانیده بود تصمیم به جداسازی و منصوب کردن دو نفر برای امامت جماعت و شیخ الاسلامی کرد. [2] در سال ۱۱۱۷ه ش (۱۱۵۱ ه ق) [3] ، موقعی که نادر در اردوئی در قزوین بود، با اگاهی از سوابق میرزا محمد رحیم سبزواری که ا ز علما موافق و هواخواه او بود، مشورت کرد و ایشان درجواب او گفت : امامت جمعه در خاندان علامه مجلسی بوده و محقق سبزواری جد ما قبلا نیز شیخ الاسلام بوده است و نادر این سخن را پذیرفت و میرزا محمد رحیم را به سمت قاضي اصفهان و سپس شيخ الاسلام اين شهر منصوب کرد. این اقدام ضمن جدا کردن دو منصب امام جماعت و شیخ الاسلام و شکستن قدرت هر دو باعث می شد که حتی انها در مقابل هم قرار بگیرند [4]

وی رساله‌های چندی تألیف نموده که از آن جمله می‌توان به رساله‌های زیر اشاره کرد:[5]

• رساله فی الغنا : میرزا محمد رحیم ابتدا به طریقه استدلال جدش مرحوم سبزواری پرداخته و آنگاه حکم تغنی و استماع غنا در روایات را بیان می‌کند تاریخ کتابت: 1132 ه ش (1166 ه ق)
• رساله فی الجمع بین الظهر و الجمعه : در حکم فقهی جمع بین نماز ظهر و نماز جمعه در روز جمعه
• اعتبار رویه الهلال یوم الثلاثین قبل الزوال: که براساس نگارش ها و دیدگاههای جدش، محقق سبزواری و پدرش، شیخ محمد جعفر درباره دیدن ماه پیش از ظهر و اینکه ان روز متعلق به کدام ماه است، میباشد و ان را با دیدگاه فاضل سراب که از شاگردان محقق سبزواری بوده مقایسه می کند
• رد اثبات الاین و الحیث و الکیف و الماهیه لله تعالی بدعاء المشلول

شاگردانی از وی اجازه روایت گرفته و از او بهره‌مند شده‌اند که شامل:

• محمد باقر شریف اصفهانی ابن محمد تقی شریف رضوی قمی، مولف نورالعیون تألیف ۱۱۴۴ ه‍.ش (۱۱۷۹ ه‍.ق)[6]
• میرزا محمّدابراهیم قاضی که قاضی اصفهان شد و سرانجام قاضی عسکر نادرشاه گردید[7]
• محمد هاشم که در نزد میرزا عبدالرحیم در تاریخ ۱۰۸۴ ش (۲۸، ربیع‌الثانی ۱۱۱۷) الکافی را قرائت و تصحیح نمود[8]
• شیخ محمّد قاسم بن مولی محمّد رضا تنکابنی از علما و محدّثین [9] [10]

محمد رحیم سبزواری، یکی از رجال دعوت شده به شورای کبیر مغان بود که در مقابل اعتراض میرزا ابوالحسن ملاباشی، صدرالصدور، که گفت: نادر باید از شاهراده گان باشد و او از خانواده اصیلی نیست و پدر او پوستین دوز بوده‌است، چنین استدلال می‌کند که: طبق آیات قرانی: پیامبران، امامان و خلفا صاحب حرفه و شغل بوده‌اند و پادشاهی و بزرگی و عزت و احترام را خدا تعیین می‌کند نه خانواده و شغلی که آنها داشته‌اند. نادر پس از شنیدن این مباحثه، دستور به خفه کردن میرزا ابوالحسن ملاباشی و اهدا کردن یک کت وجامه گرانبها به میرزا عبدالرحیم می‌کند[11][12]

حاج میرزا عبدالرحیم (اول) در اصفهان متولد شد و فرزند ملا محمد جعفر (فوت 1101 ه‍.ش/1135 ه‍.ق) است.

او از نوادگان محقق سبزواری می‌باشد و نسب او چنین است: محمدرحیم (اوّل) بن ملا محمد جعفر بن آخوند ملا محمدباقر محقق سبزواری بن محمد مؤمن الشریف السبزواری ( فوت در حدود 998 ه ش -1028 ه ق)

همسر ایشان بیگم سلطان بوده و انها دو پسر به اسامی : میرزا عبدلمطالب سبزواری و میرزا عبدالله سبزواری داشتند. هر دو پسر در زمان حیات پدر به ترتیب در 30 تیر 1126 ش (13 رجب 1160 ه ق) و تیرماه 1141 ش ( ذی الحجه الحرام 1175 ه ق ) فوت کردند و در محوطه پشت بقعه علامه اقا حسین خوانساری بطرف شمال غربی کنار یکدیگر دفن شدند. بیگم سلطان نیز در تکیه خوانساری دفن شده که سنگ قبرایشان شامل نقش فرشته است که بر روی تعداد معدودی از سنگ قبر های تخت فولاد به چشم می خورد [13] و مظهر روح و زندگی جاویدان و دنیای ماوراءالطبیعه که موعود و معاد انسانی است می باشد.

میرزا محمد رحیم شیخ الاسلام در تاریخ 20 اردیبهشت 1147 (21 ذی الحج 1181 ق) در سنین بالا درگذشت [14]

• خاندان شیخ‌الاسلام اصفهان

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ محمدرحیم بن محمدجعفر سبزواری موجود است.

• مختاری- رضا، صادقی -محسن ،(۱۳۸۴) رؤیت هلال، جلد ۱، بخش ۲-پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بوستان کتاب ، صص ۴۳۵-۴۹۴
• اعلام اصفهان، ج۳ ، ص۵۱
• محمد هاشم آصف رستم التواریخ ص ۲۰۳
• رجال و مشاهیر اصفهان (الاصفهان)، ص ۲۸۲
• وقایع السنین و الاعوام، ج ۱، ص ۵۷۲
• تتمیم امل الآمل، ص۱۵۲–۱۵۳
• الاجازه الکبیره، ص۱۴۵
• اعیان الشیعه، ج۳۷، ص۹۰
• الکواکب المنشره، صص ۲۵۹ و ۲۶۰
• زندگینامه علّامه مجلسی، ج۱، ص۲۹۲
• مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، ص۴۷، صص۱۲۸–۱۳۱
• موزه و کتابخانه مجلس شورای اسلامی شماره بازیابی۱۵۳۱۴
• محمدعلی معلم حبیب آبادی مکارم الآثار (جلد۳) - در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، ص۸۲۶

اعتبار رویه الهلال یوم الثلاثین قبل الزوال، تالیف: محمدرحیم بن محمدجعفر سبزواری (فوت 1147 ه ش) (فوت 1181 ه ق)

کتاب رؤیت هلال از دیدگاه علما

اختلاف نظر مراجع و کشورهای اسلامی در اثبات رؤیت هلال ماه‌های رمضان و شوال پرسش‌ها و سوالاهای را در پی آورده که موجب بروز مشکلاتی برای مسلمانان روزه دار در انجام اعمال و وظایف دینی و برگزاری مراسم مهم اسلامی شده‌است. کتاب رؤیت هلال از دیدگاه علما توسط مختاری- رضا ،صادقی -محسن ،(۱۳۸۴) ،بوستان کتاب، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به این موضوع پرداخته و در جلد اول بخش دوم، سی رساله مستقل دربارهٔ رؤیت هلال، از بیش از ده سده تصحیح و درج کرده که نخستین آنها از شیخ مفید (م۴۱۳هـ. ق) و آخرین آنها از سید محمود هاشمی شاهرودی می‌باشد. رساله اعتبار رؤیة الهلال قبل الزوال توسط محمدرحیم بن محمدجعفر سبزواری (م۱۱۸۱هـ. ق) دوازدهمین رساله درج شده در این کتاب می‌باشد. در بخش سوم نیز به صورت تفصیلی آرای فقهای شیعه را از سده چهارم تاکنون را دربرمی گیرد.[15] کتاب رؤیت هلال، کتاب سال حوزه در سال ۱۳۸۵ می‌باشد[16]