لیگ برتر والیبال ایران

تصویر تیم دخانیات تهران قهرمان اولین دوره جام پاسارگاد، قبل از بازی دور رفت مقابل پرسپولیس تهران. این بازی را دخانیات ۳ بر صفر پیروز شد. تصویر از مجله دنیای ورزش شماره ۲۶۸.

اولین دوره لیگ والیبال ایران در سال ۱۳۵۴ به همت ابراهیم نعمتی اولین داور بین‌المللی والیبال ایران با عنوان جام پاسارگاد در زمان ریاست فرهاد مسعودی بر فدراسیون والیبال ایران با حضور ۱۲ تیم برگزار شد که در انتها دخانیات تهران قهرمان شد تا نامش به عنوان نخستین قهرمان لبگ حرفه‌ای ایران ثبت شود، دو نشریه قدیمی نیز رویکرد ایده‌آلی برای انعکاس هفتگی لیگ داشتند. این جام در سال ۱۳۵۵ با همان تعداد تیم ادامه یافت که این بار تاج تهران قهرمان شد. در سال ۱۳۵۶ مسابقات با شرکت ۱۰ تیم آغاز و در سال ۱۳۵۷ پایان یافت و استقلال بار دیگر بر سکوی اول تکیه زد. در سال ۱۳۵۷ با اوج‌گیری انقلاب اسلامی ایران تشکیلات ورزش و والیبال دستخوش تغییراتی شد و لیگ تعطیل شد.

مسابقات والیبال حذفی باشگاه‌های ایران نیز در کنار لیگ برگزار می‌شده‌است که در سال ۱۳۵۶ این مسابقات با عنوان جام ستاره‌ها برگزار شد که در آن تیم والیبال تاج پس از شکست دادن تیم ایرانا به مقام قهرمانی دست یافت.[2] در سال ۱۳۶۸ اولین دوره جام حذفی باشگاه‌های والیبال ایران پس از انقلاب در زمان پرویز خاکی رئیس وقت فدراسیون والیبال انجام گرفت که استقلال تهران با غلبه بر تیم نئوپان گنبد قهرمان شد. دوران ریاست پرویز خاکی از سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۶۸ بود و مسابقات والیبال ایران به صورت استانی انجام می‌شد که تهران قهرمان سه دوره لقب گرفت.

اواخر سال ۱۳۶۸ با انتصاب محمدرضا یزدانی‌خرم به ریاست والیبال در دوره ریاست حسن غفوری فرد بر سازمان تربیت بدنی تحولات اساسی در ساختار والیبال به وجود آمد و لیگ برتر والیبال به مسئولیت رضا هدایتی هفتمین داور جهانی والیبال راه‌اندازی شد. پس از حمله عراق به ایران و آغاز جنگ از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ لیگ برتر والیبال ایران به مدت ۱۲ سال برگزار نشد تا در سال ۱۳۶۹ چهارمین دوره این رقابت‌ها با حضور ۱۰ تیم به صورت دوره‌ای برگزار شد. از سال ۱۹۷۹ در جام موسوم به صلح رقابت‌های والیبال باشگاهی در ایران وارد فاز جدیدی شد که هر روز تکامل بیشتری یافت. از سال ۱۳۶۹ لیگ برتر والیبال با شرکت ۱۰ تیم با عنوان جام فجر شروع شد و تا سال ۱۳۷۷ که با این نام انجام می‌شد هر سال تعداد تیم‌ها به صورت عجیبی زیاد یا کم می‌شد. ۸ تیم، ۱۴ تیم، ۷ تیم، ۹ تیم تا اینکه در سال ۱۳۸۳ مسابقات با حضور ۱۸ تیم انجام شد. در سال ۱۳۸۸ تعداد تیم‌ها به ۱۶ تیم تغییر کرد و با نام جام وحدت در حال برگزاری بود و از سال ۱۳۸۹ به صورت قانونی با حضور ۱۲ تیم تا ۱۳۹۲ برگزار شد و از سال ۱۳۹۳ با ۱۴ تیم در دو گروه هفت تیمی برگزار می‌شود. فدراسیون والیبال اولین فدراسیونی بود که مسابقات باشگاهی خودش را تحت عنوان «لیگ برتر» برگزار کرد و بعد از این برگزاری رقابت‌ها به این شیوه در دیگر فدراسیون‌ها هم فراگیر شد. در حال حاضر هر سال سوپر لیگ ایران به نام‌های مختلف یا همان پسوند نامگذاری می‌شود.[3][4]

پیشینه لیگ والیبال ایران

• در سال‌های ۱۳۹۰، ۱۳۹۴، ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ عنوان سوم مشترک برای دو تیم در نظر گرفته شده است.
• تیم شهرداری ارومیه قبلاً با نام پگاه ارومیه در لیگ حضور داشت.

از سال ۱۳۶۹ که رقابت‌ها دوباره بعد از توقف ۱۲ ساله آغاز شد، لیگ برتر تا کنون به طور مستمر ادامه یافته است. در سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۴ و ۱۳۷۶ (پنج دوره) این رقابت‌ها با هشت تیم برگزار شده است. از نظر تعداد تیم‌های شرکت کننده، کم‌ترین تعداد در دوره دوازدهم یعنی سال ۱۳۷۷ بوده است که رقابت‌ها با حضور هفت تیم برگزار شد و بیش‌ترین حضور تیم‌ها نیز در دوره هجدهم در سال ۱۳۸۳ که رقابت‌‌ها با حضور ۱۸ تیم برگزار شد.

شبکه سوم صدا و سیمای ایران به همراه شبکه جام جم، شبکه ورزش و شبکه شما صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و همچنین شبکه‌های استانی اقدام به پخش زنده این رقابت‌ها می‌کنند.

قوانین جدید نقل و انتقالات، محرومیت، پلی آف در سال ۹۳–۱۳۹۲:

• بازیکنان دو ساله: از سال آینده به بعد باشگاه‌ها تنها مجاز به قرارداد دو ساله با بازیکنانی هستند که زیر ۲۸ سال سن دارند و در صورت فسخ آن دیگر زیانی متوجه باشگاه یا بازیکن نیست. تا امسال اگر بازیکن یا باشگاه قرار داد فسخ می‌کرد باید ۳۰ درصد زیان می‌داد.
• بازیکنان سرباز: بازیکنان سرباز در اختیار فدراسیون والیبال هستند و اولویت نخست فدراسیون برای تعیین باشگاه آنان، باشگاهی است که قبل از شروع سربازی با آن‌ها قرارداد داشته‌اند. هر زمانی مدت سربازی این بازیکنان تمام شود، آنان بازیکن آزاد محسوب می‌شوند.
• پلی آف لیگ برتر: هشت تیم از مرحله مقدماتی لیگ برتر سال ۱۳۹۲ به مرحله پلی آف صعود می‌کنند و مرحله نهایی پلی اف با حضور چهار تیم برتر به صورت متمرکز در سالن دوازده هزار نفری آزادی برگزار خواهد شد.
• بازیکنان مصدوم: اگر بازیکنان تا قبل از نیم فصل اول مصدوم شوند، باشگاه‌ها مجاز به جذب یک بازیکن جایگزین از بازیکنان آزاد هستند. اگر بازیکنان مصدوم بعد از نیم فصل آماده حضور در مسابقات شوند، بازیکن آزاد محسوب می‌شوند و هم باشگاه قبلی و هم باشگاه جدید می‌توانند آنان را جذب کنند.
• بازیکنانی که با دو باشگاه یا بیشتر قرارداد دارند: از سال آینده هر بازیکنی که با دو باشگاه یا بیشتر قرارداد داشته باشد، این بازیکنان بدون مطرح در کمیته انضباطی به مدت یک سال از حضور در مسابقات محروم می‌شوند.
• آخرین مهلت ثبت قراردادها: باشگاه‌های لیگ برتر تا ۱۶ شهریورماه برای بازیکنان داخلی و ۳۱ شهریور برای بازیکنان خارجی فرصت دارند قرارداد بازیکنان خود را در فدراسیون والیبال ثبت کنند. همچنین در شورای عمومی سازمان لیگ امروز مقرر شد، باشگاه‌هایی که آیین‌نامه داخلی دارند یک نسخه از آن را به سازمان لیگ ارائه کنند تا در مورد جرایم بالاتر از پنج درصد بازیکنان تأیید نهایی گرفته باشند.
• ۱۴ تیمی شدن لیگ: از فصل جدید سال ۹۳ سوپر لیگ در دو گروه هفت تیمی برگزار می‌شود و از هر گروه چهار تیم به مرحله پلی‌آف صعود می‌کنند و در نهایت هم چهار تیم برتر به صورت ضربدری برای راهیابی به نیمه نهایی و فینال به مصاف هم می‌روند.

قوانین جدید برگزاری و پلی آف در سال ۱۳۹۴

• پلی آف: یکی از نکات متفاوت لیگ برتر ۹۵–۱۳۹۴ نحوه برگزاری مرحله پلی آف است. در سال‌های گذشته تیم‌های اول تا چهارم جدول در مرحله پلی آف میزبان بودند و از دیدارهای به بازی سوم می‌کشید دو باره آنان میزبان می‌شدند. یعنی تیم‌ها در مدت ۱۰ روز سه بار سفر می‌کردند، اما از این فصل تیم‌های پنجم تا هشتم جدول میزبان دیدار نخست هستند و تیم‌های اول تا چهارم جدول میزبان دو مسابقه بعدی خواهند بود.
• امتیاز: در این فصل لیگ، همانند لیگ جهانی و جام جهانی، اولویت جدول، تعداد پیروزی تیم‌ها و بعد امتیازها خواهد بود.

۱ تیم از ایران در قهرمانی باشگاه‌های آسیا حضور دارد که تیم اول (قهرمان) لیگ برتر والیبال ایران خواهد بود.

• در این دوره از مسابقات لیگ برتر (فصل ۱۴۰۰– ۱۳۹۹) چهارده تیم حضور دارند:
  • آذرباتری ارومیه
  • پیکان تهران
  • خاتم اردکان
  • راه‌یاب ملل مریوان
  • سایپا تهران
  • فولاد سپاهان اصفهان
  • شهداب یزد
  • شهرداری ارومیه
  • شهرداری قزوین
  • شهرداری گنبد
  • شهرداری ورامین
  • فولاد سیرجان ایرانیان
  • هراز آمل
  • هورسان رامسر

از سال ۱۳۷۷ تا به حال: (قبل از سال ۱۳۷۹ بازیکن سرشناس به لیگ ایران ترانسفر نشد و اگر هم ترانسفر شده، نام و اطلاعات دقیقی از آن‌ها موجود نیست - در لیست زیر بازیکنان سرشناس و تأثیرگذار از سال ۱۳۷۹ به بعد ذکر شده‌است)

• فدراسیون والیبال ایران
• لیگ برتر والیبال زنان ایران
• تیم ملی والیبال زنان ایران
• تیم ملی والیبال مردان ایران
• جام پاسارگاد

• فدراسیون والیبال ایران

1. «لیگ برتر ایران | 1397 | مردان – فدراسیون والیبال ایران». web.archive.org. ۲۰۱۹-۰۷-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۷-۲۳.
2. احمدی، علی‌اکبر (۱۳۸۸). تاریخچه کامل باشگاه از دوچرخه سواران و تاج تا استقلال. تهران: انتشارات پایگان. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۰۹۶-۵۷-۶.
3. «ناگفته‌های آماری لیگ برتر والیبال». ایرنا. ۲۰۱۴-۱۱-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۸.
4. «سه دهه رقابت در لیگ برتر والیبال ایران». فدراسیون والیبال ایران. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۸.
5. «Hamshahri Newspaper». images.hamshahrionline.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۸.
6. «شکل‌گیری مثلث مدعیان قهرمانی در لیگ برتر والیبال». images.hamshahrionline.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۸.
7. «آغاز دهه چهارم لیگ برتر والیبال». فدراسیون والیبال ایران. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۸.