لرد (خلخال)

از لحاظ اقلیمی، این روستا در منطقه کوهستانی و در دامنهٔ شرقی کوه بلند آق داغ قرار دارد. به همین دلیل در پاییز و زمستان دارای هوای بسیار سرد و در بهار و تابستان معتدل می‌باشد. به طوری که در زمستان گاهی درجهٔ هوا به ۳۰ درجه زیر صفر و در تابستان حداکثر تا ۳۰ درجه بالای صفر می‌رسد.

رویش گیاهان خاص دارویی و به تبع دامپروری در روستا رواج دارد. محصولات لبنی لرد همچون ماست، پنیر،کره محلی، شیر و دوغ نیز به دلیل چرای آزاد دام‌ها در صحراهای منطقه با گیاهان و علوفه‌های ویژه این منطقه طعم و خاصیت طبیعی عالی و خاص خودش را دارد. زنبورداری هم در این روستا به‌صورت آزاد و طبیعی صورت می‌گیرد و یکی از بهترین عسل‌های ایران را داراست.

همچنین حلوا، جزو شیرینی‌های منطقه، بویژه روستای لرد است که به چند روش مختلف پخته شده و به‌شکل لوزی برش داده و سرو می‌کنند.

فطیر، نان شیرین محلی لرد است که اکثراً برای صبحانه بر سر سفره مردمان منطقه شاهرود قرار دارد و نانی خوش رنگ، خوش پخت و بسیار خوش طعم است که در میان آن دله قرار می‌دهند. دله مخلوطی از آرد برشته، گردوی آسیاب شده، شکر یا عسل و روغن محلی تشکیل شده و در تنورهای سنتی پخت می‌شود.

نان فطیر روستای گردشگری لرد

گردو،فندق، سیب، گیلاس، آلبالو، عسل،ماهی و دام زنده هم جزو سوغات پرجمعیت ترین روستای استان است.

تصویری از روستای لرد

چشمه آبشار سبیه خانی با طول 180 متر، لقب طولانی ترین آبشار «چشمه آبشار» ایران را به خود اختصاص داده است و بدلیل عدم پیگیری مسئولان به ثبت نرسیده است. این آبشار در نزدیکی روستای لرد از توابع بخش شاهرود خلخال استان اردبیل قرار دارد. منبع تأمین آب این آبشار چشمه ای است که در بالا قرار گرفته و آب بسیار سردی را حتی در گرم ترین روزهای تابستان دارد و خواص اعجاب انگیزی دارد.

همه ساله ایرانگردان و علاقه مندان به طبیعت، بخصوص در فصل بهار، این منطقه بکر و دست نخورده را مقصد خود قرار می دهند. لازم بذکر است که اخیرا تورهای گردشگری نیز، در این منطقه تورهایی را برگزار میکنند و به این علت باعث رونق صنعت توریسم در روستا گردیده است.

بهترین فصل برای دیدن شگفتی های منطقه، شنیدن صدای کبکان و بلبلان و صدای روح بخش آب، فصل بهار، بویژه ماه های اردیبهشت و خرداد می باشد.

تصویری از آبشار سبیه خانی روستای لرد

تصویری از آبشار سبیه خانی روستای لرد

محصولات عمدهٔ کشاورزی این روستا سیب و انواع گلابی «چَرَلی و بَبَه»، گردو، گیلاس، آلبالو، آلو، زرد آلو می‌باشد و کشت گندم و جو و عدس و لوبیا نسبت به سابق از رونق افتاده‌است و مردم به جای آن برای تهیّهٔ علوفهٔ دام‌ها به کشت یونجه و اسپرس «خَشَه» روی آورده‌اند. هر دو نوع کشت آبی و دیمی رواج دارد. در امر صنعت چوب نیز کشت انواع درخت چنار و سپیدار و بید رواج خوبی دارد.

زالزالک قرمز، تمشک، زرشک، گل سرخ و نسترن (گلیک) از دیگر گونه‌های درختی می‌باشند که کم و بیش به صورت خودرو در مزارع می‌رویند. محصولات جالیزی از جمله انواع سبزی‌ها، صیفی جات هم کمابیش در بستان سراها کشت می‌شود. ضمناً انواع گیاهان دارویی به صورت خودرو در علفزاران می‌روید که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کاسنی، ثعلب، شیرین بیان، کاکوتی، بابونه، گزنه، نعناع، پونه، زیره، پنیرک، ختمی، گلپر، بنفشه کوهی، ترشک، بید مشک، پیاز کوهی، سیر کوهی، ریواس و قارچ … اشاره کرد.

انواع گونه‌های جانوری در این منطقه وجود دارد. عده‌ای از مردم هنوز هم در حد محدود و معدود به پرورش حیوانات اهلی مثل گاو و گوسفند و بز و و مرغ و خروس و اردک و بوقلمون و غاز و زنبور عسل اقدام می‌کنند که از فروش فراورده‌های آن از قبیل (شیر، ماست، کره، پنیر، دوغ، لور، شور، کشک، پوست، گوشت، پشم، تخم مرغ و عسل) بخشی از هزینه‌های زندگی خود را تأمین می‌کنند. تعدادی اسب و استر (قاطر) و الاغ و سگ و گربه هم در روستا وجود دارد. از گونه‌های جانوران وحشی نیز می‌توان به بزکوهی، گرگ، روباه، خرگوش، خرس، گراز، خوک، ندرتاً پلنگ، سمور، سنجاب، راسو، موش خانگی و موش صحرایی انواع پرندگان مثل کبک، بلبل، انواع کلاغ، زاغ، جوجه تیغی، سار، گنجشک، بلدرچین، مرغ کوهی، چلچله، دارکوب، کبوتر، عقاب، جغد، شانه بسر، پرستو، قرقی و فاخته، یا کریم، دم جنبانک و … و از خزندگان و حشرات مثل مار، عقرب، لاک‌پشت، سوسمار، مارمولک، کرم خاکی، قورباغه، آفتاب‌پرست، انواع زنبور، مگس، کژدم، ملخ، مورچه، گوش خزک، کنه، زالو، پشه، انواع پروانه، خرچنگ، کفشدوزک، سوسک، سرگین گردان، کک، شپش، ساس، جیرجیرک، خرمگس، هزار پا و … اشاره نمود.

مراتع و مزارع معروف آن عبارتند از: «دینار دول، طالشَه دَرَه، قلعَه گردن، موزگا، خرزان، قره غن، ازنو، یوسورد، قره بلاغ، ورگه دره، کَلَمان، جاجخلی، درَه باغ، کُخُلان بر، قرّه خانی، گگه دول، سیله سان، نوئه درَه، چشمه دره، شخان زمی، کشکانه سر، رُباران باغ، تنبله کو، قُرُق، قبله سِگ، آق داغ، جنگی، حاج ارخی، جبران، خُرمایی، ننه باغ، خانان باغ، گبرَه قبرسان، صلوات خانه، لردَه گیروَه، وَیا، الوئه باغ، بَدیم، سیبیه خانی و …».

طبیعت روستای لرد

دو رودخانهٔ «پیلَّه رُبار» به معنی رودخانهٔ بزرگ و «ویلّییَه رُبار» به معنی رودخانهٔ کوچک در این روستا جاری می‌باشند. «پیلَّه رُبار» در شمال روستا و در منطقهٔ خوش آب و هوای طالشَه درَه از به هم پیوستن دو رودخانه که یکی از کوه‌های روستای میان رودان و دیگری از کوه‌های روستای بفراجرد و دامنه‌های آق داغ سرچشمه می‌گیرد، تشکیل شده و در اطراف مسیر خود مزارع و باغات را سیراب می‌کند و «ویلّییَه رُبار» هم که از مغرب روستا در محلّی به نام چشمَه درَه سرچشمه می‌گیرد و پس از سیراب کردن باغات از وسط روستا گذشته و در قسمت جنوبی روستا به «پیلَّه رُبار» پیوسته و پس از عبور از روستاهای کرنق و برندق در خورش رستم به رودخانهٔ «قزل اوزن» ملحق و سپس از طریق سفید رود به دریای خزر می‌ریزد.[9]

مردم این روستا از قدیم‌الایّام به چند طایفه تعلّق دارند که معروف‌ترین آن‌ها عبارتند از: زِین اولاد، اسماعیل اولاد، ملّا احمد اولاد، فتح علی اولاد، نصیر اولاد، ریزعلی اولاد، خواجه احمد اولاد، نظر اولاد، علی اولاد، زلف علی اولاد، غغه اولاد.

تا سال ۱۳۴۰ کودکان و نوجوانان این روستا در مکتب به تحصیل می‌پرداختند. مرحوم کربلایی بهلول واعظی از جمله مکتب دارانی بود که کودکان علاوه بر این که از محضرش خواندن قرآن مجید را فرا می‌گرفتند، با فنون نامه نگاری و خواندن گلستان سعدی و مفاهیم اولیهٔ ریاضیات نیز آشنا می‌شدند. همچنین مردم از مجالس وعظ و اندرز عالم فاضلی به نام مرحوم شیخ مرتضی نجفی لردی و روحانیون محترمی مثل مرحوم حجت‌الاسلام حاج شیخ احمد واعظی و مرحوم حجت‌الاسلام زین العابدین تبرّکی بهره می‌بردند. تا این تاریخ دختران از رفتن به مکتب محروم بودند و فقط تعداد معدودی از دختران موفق می‌شدند در نزد یکی دونفر از خانم‌های باسواد خواندن قرآن را یاد بگیرند.

از سال ۱۳۴۰ اولین مدرسه به سبک جدید به نام «دبستان توانا» با کمک و خودیاری اهالی احداث شد و امیر غفوریان از اهالی خوجین خلخال به عنوان اولین مدیر و آموزگار کار تدریس دانش آموزان را بر عهده گرفت.

در مرداد ماه ۱۳۹۸ ، روستای لرد میزبان جشنواره فرهنگ، زبان و زیست بوم خلخال بود.[10]

شکل روستا از نوع تیپ مجتمع و متراکم می‌باشد. شکل ساختمان‌ها ی روستا، نمای قدیمی را که از خشت وگل ساخته شده بود از دست داده‌است و سقفشان نیز که با چوب جنگل و گون و گِل پوشانده می‌شد، امروزه به شکل کاملاً مدرن و با مصالح روز ساخته می‌شوند. البته هنوز هم نمونه‌هایی از خانه‌های گلی قدیمی در بافت قدیمی روستا به چشم می‌خورد. کوچه‌ها نسبت به سابق عریض تر شده‌اند و چند تا از خیابان‌های اصلی آسفالت شده‌اند ولی از آسفالت کوچه‌ها هنوز خبری نیست. بخشی از طرح هادی روستا اجرا شده‌است و بقیهٔ طرح هنوز باقی است.

مردم این روستا مسلمان و پیرو مذهب شیعه می‌باشند. قابل ذکر است که مردم این روستا اعم از زن و مرد بسیار پرتلاش، سختکوش و زحمتکش و خستگی ناپذیر می‌باشند و بیکاری را مایهٔ ننگ و عار می‌دانند و کار کردن را مایهٔ افتخار و خیر و برکت می‌شمارند. به لحاظ فرهنگی مردم هنوز شیوه سنتی خود را مخصوصاً در لباس پوشیدن حفظ نموده‌اند. مهمان نوازی و مهربانی و احترام به بزرگترها از ویژگی‌های بارز مردم لرد می‌باشد.

مردم آن به زبان ‌تاتی سخن می گویند که گونه‌ای از زبان باستانی ایران می‌باشد [11]، یادآور می‌گردد که مجموعه لغات این گویش به نگارش جواد معراجی لرد تحت عنوان «فرهنگ موضوعی تاتی به فارسی» در ۳۰۴ صفحه توسط انتشارات بلور رشت در سال 1388 به زیور چاپ آراسته و منتشر شد.[3]