شیخ حر عاملی
شیخ محمد بن حسن حُرّ عاملی معروف به شیخ حر عاملی (۱۰۳۳ قمری در روستای «مشغره» از توابع جبع در لبنان - ۲۱ رمضان ۱۱۰۴ قمری)، از علما و فقهای شیعه در قرن ۱۱ هجری و مؤلف کتاب وسائل الشیعة است.
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | شیخ محمد بن حسن حُرّ عاملی |
| تاریخ تولد | ۱۰۳۳ |
| زادگاه | روستای «مشغره» از توابع جبع  لبنان |
| محل تحصیل | سوریه، عراق، مشهد |
| محل زندگی | مشهد |
| تاریخ مرگ | ۲۱ رمضان ۱۱۰۴ ـ ۶ خرداد ۱۰۷۲ |
| شهر مرگ | مشهد،  ایران |
| مدفن | حرم علی بن موسی الرضا ۳۶°۱۷′۱۷٫۴۶″ شمالی ۵۹°۳۷′۰٫۶۳″ شرقی |
| اطلاعات آموزشی | |
| شاگردان | مصطفی حویزی دو فرزندش شیخ محمدرضا و شیخ حسن سید محمد حسینی اعرجی سید محمد فرزند محمد بدیع رضوی مولا محمد فاضل مشهدی علامه مجلسی و … |
| تالیفات | وسائل الشیعة جواهر السنیة صحیفه ثانیه الایقاظ من الهجعة برهان علی الرجعة خلق الکافر الفوائد الطوسیة بدایة الهدایة امل الآمل اثبات الهداة و … |
زندگی شخصی
نسب
او از نوادگان حر بن یزید ریاحی است. نسب وی با ۳۶ واسطه به حر بن یزید ریاحی می‌رسد.[1]
فرزندان
او چهار پسر به نام‌های محمدرضا، حسن، احمد، محمود و دختری داشت که به امّ سید صالح مشهور بود و همسر شاگرد حرّعاملی، سید محمد بن ابراهیم شرف‌الدین (نیای مادری سید حسن صدر)، بود.[2][3][4][5][6] طبق منابع محمدرضا، همچون پدرش، فقیه و محدّثی اخباری بود. از جمله آثار او تدوین مجموعه‌ای از اشعار شیخ بهایی بوده‌است.[3][7] وی در ۱۱۱۰ درگذشت و در کنار پدرش به خاک سپرده شد.[8]
برادران[9]
برادر کوچک‌تر وی، احمد بن حسن، نیز از عالمان شیعه بود و به تاریخ‌نگاری علاقه خاص داشت. وی کتابی در تفسیر قرآن، دو اثر تاریخی، حاشیه‌ای بر المختصر النافع و چند اثر دیگر تألیف کرده‌است.[10] وی بعد از درگذشت برادرش شیخ الاسلام مشهد شد. در ۱۱۱۵ شاه سلطان حسین او را به اصفهان فراخواند. در ۱۱۲۰ فرزندش صالح به دنیا آمد. پس از این تاریخ اطلاع دیگری از او در دست نیست.[11]
دیگر برادر او، زین‌العابدین، نیز از عالمان شیعه بود و شعر نیز می‌سروده‌است. شرحی با عنوان المناسک المَرویة فی شرح الإثنَیْ عشریة الحَجّیة بر رساله حج شیخ‌بهایی و اثری در تاریخ به زبان فارسی نوشته‌است. وی در هنگام بازگشت از سفر حج، در ۱۰۷۸ در صنعا درگذشت.[12]
علی، دیگر برادر وی، نیز از عالمان بود که نزد پدرش و شیخ حرّ عاملی تحصیل کرد. وی در ۱۰۷۸ درگذشت.[13][14]
تحصیل
شیخ حسن ظهیر، شهید ثانی و پدرش از استادان او بودند. تا چهل سالگی در کشور سوریه و منطقهٔ جبل عامل، نزد استادان شیعی آموزش دید و بعدها به عراق و خراسان عزیمت کرد. وی برای زیارت علی بن موسی به ایران رفت و مدتی در اصفهان با علامه مجلسی بود و هر دو برای هم اجازه نقل روایت صادر کرده‌اند. سپس به مشهد رفت و پس از مدتی «قاضی القضاة» و «شیخ الإسلام» خراسان شد.
استادان
- حسن حر عاملی (پدر)
- محمد حر (عموی او)
- عبدالسلام (جد مادری)
- علی فرزند محمود مشغری عاملی
- زین‌الدین فرزند محمد بن حسن فرزند شهید ثانی
- حسین فرزند حسن بن ظهیرالدین عاملی ظهیری
- سید حسن حسینی عاملی
- عبدالله فوشی حر
- ملا محسن فیض کاشانی
- مولی محمد طاهر
- سید علی فرزند علی موسی عاملی
- محقق آقا حسین خوانساری
- سید هاشم بحرانی
- مولا محمد کاشانی
شاگردان
- مصطفی حویزی
- دو فرزندش شیخ محمدرضا و شیخ حسن
- سید محمد حسینی اعرجی
- سید محمد فرزند محمد بدیع رضوی
- مولا محمد فاضل مشهدی
- سید محمد موسوی عاملی فرزند بن علی بن محیالدین
- مولا محمدصالح فرزند محمدباقر قزوینی مشهور به (روغنی)
- مولا محمدتقی عبدالوهاب استرآبادی مشهدی
- مولا محمدتقی دهخوار قانی قزوینی
- سید محمد بن احمد حسینی گیلانی
- مولا حسن بن محمد طاهر قزوینی طالقانی
- سید نورالدین جزایری
- محدث مولا محمد صالح هروی
- محمود میمندی
- محمود بن عبدالسلام المَعْنی[15]
- علامه مجلسی
- ابوالحسن بن محمد النباطی العاملی
- سید محمد بن زین‌العابدین موسوی عاملی
- دامادش سید محمد بن ابراهیم شرف‌الدین (1049-1139)[16]
آثار
- وسائل الشیعة (مجموعه ای از روایات دربارهٔ احکام شرعی در تمام ابواب فقه است که طی بیست سال به نگارش درآمده)
- جواهر السنیة
- صحیفه ثانیه
- الایقاظ من الهجعة برهان علی الرجعة
- خلق الکافر
- الفوائد الطوسیة
- بدایة الهدایة
- امل الآمل
- اثبات الهداة
- هدایة الامة
- تعلیقه‌ای بر کتاب مزار[17]
- کتاب الفصول المهمة فی اصول الائمة[18]
- کتابی در رد صوفیه
- کتاب اجازات
- کتاب کشف التعمیة فی حکم التسمیة
- کتابی در اثبات اینکه نماز جمعه واجب عینی است.
- کتاب نزهة الاسماع فی الاجماع
- کتابی در اثبات متواتر بودن قرآن
- کتابی در رجال
- کتابی دربارهٔ منزه بودن امامان معصوم از فراموشی و سهو
- کتابی در اخلاق
- کتاب در ابطال مسئله عمومیت داشتن «حدیث منزلت»
- دیوان امام زین العابدین (ع)
- حاشیه بر کتاب کافی مرحوم کلینی
- حاشیه بر کتاب «من لایحضره الفقیه»
- حاشیه بر کتاب تهذیب شیخ طوسی
- رساله الاثنا عشریّه فی الرّد علی الصوفیّة
- حاشیه بر استبصار شیخ طوسی[19][20][21][22][23][24]
درگذشت
او در ۲۱ رمضان ۱۱۰۴، برابر ۶ خرداد ۱۰۷۲، در سن ۷۱ سالگی (بر اساس تقویم قمری) درگذشت و در سرداب مدرسه میرزا جعفر [25] (ارامگاه شیخ حر عاملی) در صحن انقلاب حرم علی بن موسی الرضا به خاک سپرده شد.[26]
پانویس
- «شیخ حر عاملی که بود؟». دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۰۵.
- «محمد بن حسن حر عاملی - ویکی فقه». wikifeqh.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۶-۰۵.
- امل‌الآمل. قسم ۱. قم: چاپ افست قم. 1362 ه. ش. صص. ۱۵۷. کاراکتر zero width joiner character در
|سال=در موقعیت 7 (کمک); پارامتر|first1=بدون|last1=در Authors list وارد شده‌است (کمک); تاریخ وارد شده در|سال=را بررسی کنید (کمک) - اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات. جلد ۱. تهران: چاپ هاشم رسولی محلاتی. صص. مقدمه شهاب‌الدین مرعشی نجفی. پارامتر
|first1=بدون|last1=در Authors list وارد شده‌است (کمک) - الاجازةالکبیرة. جلد ۱ (ویراست اعداد و تنظیم محمد سمامی‌حائری). قم. 1414 ه. ق. صص. صفحه ۸۳ - الطریق و المَحَجَّة لثمرةالمُهْجَة. کاراکتر zero width joiner character در
|سال=در موقعیت 7 (کمک); پارامتر|first1=بدون|last1=در Authors list وارد شده‌است (کمک); تاریخ وارد شده در|سال=را بررسی کنید (کمک) - صدر، حسن (2008م. 1429ه. ق). تکملة امل‌الآمل. جلد ۱. بیروت: چاپ حسین علی محفوظ، عبدالکریم دباغ، و عدنان دباغ. صص. ۳۰۲–۳۰۳. کاراکتر zero width joiner character در
|سال=در موقعیت 13 (کمک); تاریخ وارد شده در|سال=را بررسی کنید (کمک) - ریاض‌العلماء و حیاض الفضلاء. جلد ۵. قم: چاپ احمدحسینی. 1401ه. ق. صص. ۹۰. کاراکتر zero width joiner character در
|سال=در موقعیت 6 (کمک); پارامتر|first1=بدون|last1=در Authors list وارد شده‌است (کمک); تاریخ وارد شده در|سال=را بررسی کنید (کمک) - حسن صدر، تکملة امل‌الآمل، ج۱، ص۳۴۶–۳۴۷، چاپ حسین علی محفوظ، عبدالکریم دباغ، و عدنان دباغ، بیروت ۱۴۲۹/۲۰۰۸.
- «محمد بن حسن حر عاملی - ویکی فقه».
- محمد بن حسن حرّعاملی، امل‌الآمل، قسم ۱، ص ۳۱–۳۲، چاپ احمدحسینی، بغداد (۱۹۶۵)، چاپ افست قم ۱۳۶۲ش.
- آقابزرگ طهرانی، ج۸، ص۷۰–۷۱، به نقل از الدرالمسلوک.
- محمد بن حسن حرّعاملی، امل‌الآمل،قسم ۱، ص ۹۸-۱۰۰، چاپ احمدحسینی، بغداد (۱۹۶۵)، چاپ افست قم ۱۳۶۲ش.
- حمد بن حسن حرّعاملی، امل‌الآمل، قسم ۱، ص ۱۱۸، چاپ احمدحسینی، بغداد (۱۹۶۵)، چاپ افست قم ۱۳۶۲ش.
- عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض الفضلاء، ج۳، ص۴۱۰، چاپ احمدحسینی، قم ۱۴۰۱-.
- اهل «مَعن» از توابع بحرین.
- مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱) ، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، صص185-186
- تألیف سید شرف‌الدین علی حسینی مرعشی حائری.
- در بردارنده قواعد کلی که از ائمه (ع) دربارهٔ اصول دین، فروع دین، طب، اصول فقه و … وارد شده و بیش از هزار باب است و به چاپ رسیده‌است.
- الذریعة، ج ۱، ص ۲۷۱.
- همان، ج ۲، ص ۵۰۶.
- همان، ج ۷، ص ۲۴۶.
- الفوائد الطوسیة، ص ۶.
- ریاض العلماء، ج ۵، ص ۷۵.
- شهداء الفضیلة، ص ۲۱۰.
- مهدوی، سید مصلح الدین (۱۳۷۱)، خاندان شیخ الاسلام اصفهان، گل بهار اصفهان، صص۱۱۸–۱۲۲
- سجع البلابل، ج ۱، مقدمه.
منابع
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. گلشن ابرار. ج ۱، چ ۳، نشر معروف، قم: ۱۳۸۵.
- «شیخ حرّ عاملی». مطالعات شیعه‌شناسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ دسامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۶ خرداد ۱۳۸۷.
پیوند به بیرون
جوامع روایی شیعه | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| جوامع حدیثی |
|  | ||||
| محدثین | ||||||