شهرستان جم

این شهرستان از شرق و شمال‌شرقی به استان فارس، از جنوب به شهرستان عسلویه و از جنوب‌غربی به شهرستان کنگان و از شمال به شهرستان دشتی و شمال‌غربی شهرستان دیر محدود می‌شود.

این شهرستان از یک طرف، از طریق بزرگراه عسلویه - جم - فیروزآباد - شیراز به شهرستان های مُهر، خنج، فراشبند، فیروزآباد و شیراز از توابع استان فارس متصل و از طرف دیگر، از طریق بزرگراه جم ـ عسلویه و جم - کنگان، به منطقهٔ ویژه اقتصادی انرژی پارس (شهرستان عسلویه و شهرستان کنگان) به عنوان قطب اقتصادی - انرژی ایران متصل شده ‌است و از طرف شمال و شمال غربی منتهاالیه انارستان از طریق جاده سرچشمه - باغان به‌ شهرستان دشتی و از طریق جاده انارستان - دوراهک به شهرستان دیر ارتباط دارد. راه و شریان اصلی ارتباطی شهرستان جم به مرکز استان (بندر بوشهر) هم بزرگراه جم - کنگان - خورموج - بوشهر می باشد.

محرک اولیه اقتصاد کلان شهرستان جم احداث شرکت پالایش گاز فجر جم می‌باشد که در سال ۱۳۶۹ به بهره‌برداری رسید و به عنوان بزرگترین پالایشگاه گاز خاورمیانه نقش مهمی در سبد انرژی کشور ایفا نمود. وجود منابع کاریِ فراوان در این منطقه مانند شرکت‌های تابعه وزارت نفت و چندین شهرک مسکونی شامل شهرک توحید، تندگویان و پردیس، جم را به یک شهرستان مهاجرپذیر تبدیل کرده‌است که نتیجه آن ورود فرهنگ‌های گوناگون به این منطقه است. شهرستان جم در سال‌های اخیر پیشرفت چشمگیر اقتصادی داشته‌است.

این منطقه با قرارگیری در ارتفاع ۷۰۰ متری از سطح دریا و در نزدیکی خلیج فارس، آب و هوای گرم که دمای مناسب جهت پرورش گیاهان و درختان مناطق گرمسیری مانند نخل و مرکبات و… فراهم آورده‌است. اختلاف دمای هوا با کنار ساحل خلیج فارس که در برخی از روزهای سال تا ۱۰ درجه سانتیگراد می‌رسد و همچنین رطوبت ملایم آن، این منطقه را به یکی از خوش آب و هواترین مناطق جنوب ایران تبدیل نموده‌است.

جم از مناطق کوهستانی و خوش آب وهوای استان بوشهر است. بخش ریز که از توابع این شهرستان است دارای هوایی خوب و طبیعت و باغ‌ها و مزارع دیدنی است.[5]

این شهرستان دارای دو بخش جم و بخش ریز، سه شهر: جم و ریز و انارستان، پنج دهستان: (جم- کوری حیاتی - انارستان - تشان - ریز) می‌باشد.

همچنین مرکز این شهرستان یعنی شهر جم نیز از چندین روستای بزرگ (محله) شکل گرفته‌است که عبارت‌اند از: ولایت - خواجه احمدی - قلعه کهنه و مالچه.

از نظر وسعت بخش ریز از بخش جم بزرگ‌تر است اما از لحاظ جمعیت و تراکم جمعیتی بخش جم جمعیت بیشتری را در خود جای داده‌است. هم‌اکنون با توجه به سکونت خانواده‌های کارکنان بخش‌های مختلف صنعتی شاغل در عسلویه، جمعیت این شهر به شکل چشم‌گیری در حال افزایش است.

شهرستان جم شامل ۲ بخش،۵ دهستان و ۴ شهر به شرح زیر است:

با وجود اینکه جم در ناحیه‌ای میان شهرستان‌های سنی‌نشین جنوب استان فارس و جنوب بوشهر واقع شده‌است ولی مردم بومی این شهرستان، عمدتاً شیعه هستند، با این همه در میان شهرک نشینان جمعیت چندی از اقلیت‌های مذهبی و نیز اهل سنت زندگی می‌کنند.

کوه پردیس (پدری) - باغ‌های لیمو و زیتون - روستاهای تاریخی باریکان (جم) و حسین آباد (بخش مرکزی جم) و رشته قنات ها و آسیاب های با قدمت و شبکه های منحصر بفرد آبرسانی - روستای تاریخی و کوهستانی حرمی اناری - باغستان‌های سورگو - تنگ گرو - آب سبز (اُو سُوز) - باغ‌های انار قلعه باغ (انارستان) - نخلستان‌های گلستان (انارستان) - پیر بی‌بی بانو - پیر بیراهه آبگرمک (امامزاده جعفر)(باغها و آبشارهای زیبا) - جنگل گلوبردکان (یک جنگل انبوه با رودی نسبتاً دائمی که از میان آن می‌گذرد و در محدودهٔ شهر انارستان و روستای حسین‌آباد محاط شده‌است) - مناظر زیبای گود لح (چشم‌اندازهایی زیبا در پشت کوه‌های بهرباغ و علی‌آباد) - حمام قاجاریه - روستای بسیار زیبای بابامبارکی - آسیاب علی‌آباد (طاحونهٔ حاجی مظفر) - رشته قنات قره چناق - تنگ حنا - بنو تنگمان (تنگمان-جمال آباد)، (با جنگلی از درختان نخل، بیشه، بید، کنار، و..) - چشمه کلاتو (تنگمان-جمال آباد) - طاقو - حنوط - باغ پدری - سی سواران - باغ‌های بیدخوار، نرگسی، بیدبلند، کوری، منظر، حاجی‌آباد، صیدی، پهگو، فرامرزی، انارستان و دیگر روستاهای زیبای جم و ریز - مناطق باستانی دایو و گلوقلات (گیر کلات) - پیر گلدسته - سد و گورستان تاریخی و باغ‌های روستای غربه - بناهای تاریخی روستای حرمیک - رشته قنات قدیمی روستاهای تشان و دره بان. زیارتگاه کوهستانی قدمگاه و دره زیبای مجاور روستای دره پلنگی و قنات باستانی پدری و بینجیشکو از نقاط دیدنی این شهرستان است.

• گذرگاه‌های فرهنگی بومی جم
• کتابخانه عمومی جم (محسنی جمی):
  
  
  این کتابخانه عمومی با بهره‌گیری از مخزنی غنی از کتاب‌های متعدد در حوزه‌های مختلف، در مجاورت بلوار ولیعصر جم است. نمای بیرونی کتابخانه عمومی جم که با استفاده از «تندیس کودک در حال مطالعه» در مقابل گذرگاه آن، احساس پیوند فضای بیرونی با فضای داخلی این مکان فرهنگی را برای عابران و رهگذران تداعی می‌کند.
• سالن آمفی تئاتر روباز جم
• سینمای تندگویان
• فرهنگ سرای تند گویان
• سینمای دیجیتال توحید
• پارک جام جم

• دانشکده فنی و مهندسی جم
• دانشگاه پیام نور
• دانشگاه آزاد اسلامی جم

• جم

• درگاه ملی آمار
• محمد صدیق، عبدالرزاق، «صهوة الفارس فی تاریخ عرب فارس»، چاپ اول، شارجه: چاپ خانه المعارف، ۱۹۹۳ میلادی به (عربی).
• رضا طاهری، «از مروارید تا نفت / تاریخ خلیج فارس»، چاپ اول، داستان سرا.