خورموج
خورموج یکی از شهرهای استان بوشهر و مرکز شهرستان دشتی است.
خورموج خورموج | |
---|---|
کشور | ایران |
استان | بوشهر |
شهرستان | دشتی |
نام(های) پیشین | هُرمُزد |
سال شهرشدن | ۱۳۳۷ |
مردم | |
جمعیت | ۴۰٬۷۲۲ نفر (سال 95)[1] |
جغرافیای طبیعی | |
مساحت | ۷۹۷ هکتار |
ارتفاع | متوسط ۶۰متر |
اطلاعات شهری | |
شهردار | احمد شیخیانی |
پیششمارهٔ تلفن | ۰۷۷ |
وبگاه | http://www.khormouj-news.irkhormouj.ir |
جغرافیا
شهر خورموج در ۹۰ کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر و در میانه استان بوشهر قرار دارد و مرکز شهرستان دشتی است. ارتفاع خورموج از سطح دریا ۶۰ متر و وسعت آن ۷۹۷ هکتار میباشد. آب و هوای آن گرم و خشک میباشد که حداقل و حداکثر دما در طول سال از ۳- تا ۵۴ درجه متغیر است. میزان بارندگی بین ۲۰۰ تا ۲۸۵ میلیمتر متفاوت است.[2]
خورموج در طول جغرافیایی ۵۱درجه ۲۳دقیقه شمالی و عرض جغرافیایی آن ۲۸درجه ۳۹دقیقه شرقی است.
تاریخچه
خورموج یکی از مهمترین مراکز منطقه تاریخی، فرهنگی و قومی دشتی قدیم است. محل اسکان اهالی قدیم در نخلستانها و در کنار باغات، واقع در غرب خورموج کنونی (غرب جاده بوشهر کنگان) بوده که بر اساس شنیدهها، در آنجا دو مسجد بوده که موقعیت نسبی آن مشخص است و آثاری از آن دو موجود نمیباشد. یکی از آنها در شمال غرب گلزار شهدا و در قطعه زمینی تحت عنوان «نیمخر» که بعضاً آن قطعه زمین را زمین مسجدی یاد میکنند و مسجد دیگر کمی پایینتر از آن در محل باغ انجیر و تل بسیار کوچک و کم ارتفاعی که آن قطعه را تحت نام «تل مسجدی» خطاب مینمایند که آثار کرسی و پی آن تقریباً موجود میباشد.[5]
این شهر از لحاظ مذهبی و فرهنگی پیشینه طولانی در منطقه دشتی دارد.
قدمت این شهر به قبل از اسلام برمیگردد و وجود آثار و ابنیه تاریخی در این شهر حکایت از قدمت باستانی آن دارد.
گردشگری
- مسجد جامع خورموج که در کنار قلعه اصلی محمدخان دشتی محل اسکان قدمای خورموج قرار دارد.
- قلعه محمدخان دشتی،
- آتشکده خورموج،
- قلعه دختر،
- عمارت شیرینه
وجه تسمیه
در وجه تسمیه این شهر سه نظر نزدیک به هم گفته شده یکی اینکه چون نور خورشید در دشت آن با طلوع از کوهی بلند درخشش خاص دارد و موج میزند؛ از این نظر نام این منطقه خورموج شدهاست. دوم اینکه به نظر میرسد نام خورموج مناسبتی با نامهای ساسانی داشته و از از نام هرمز مشتقشده باشد که بعدها تبدیل به هرموز؛ هرموج و خورموج شدهاست و امروز خورموج مینویسند.[6] به معنای خورشید در بلندای تابیده بر دشت.
سوم اینکه قدیمیترین کتاب جغرافیایی که به زبان فارسی نو آغازین بر جای مانده، کتابی است با عنوان حدودالعالم من المغرب الی المشرق از مؤلفی ناشناس که آن را در سال (۳۷۲ هجری قمری - ۹۸۱ میلادی) تألیف کردهاست. در این کتاب در ذیل نواحی آباد و پررونق جنوب غربی ایران امروز ـ خصوصاً ناحیه سیراف و اطراف دشتی ـ از شهری به نام خرمک نامبرده شدهاست. (حدودالعالم…، ص ۳۷۴) خرمک را میتوان، بر خورموج امروزی منطبق دانست و احتمال داد که در قرون دوم تا چهارم اسلامی و شاید در دوران باستان، خورموج امروزی را خرمک مینامیدهاند که معرب آن نیز خرمق بودهاست. در ریشهیابی واژگانی، خُرمُک کلمهای است که از دو جزء خر+مک تشکیل شدهاست که جزء نخست -خُر-، از ریشهٔ اوستانی به معنی خوردن است و همراه با -مو- به معنی خوردنی یا هر چیز قابل خوردن میباشد؛ و -ک- برای تصغیر است. در نتیجه به مکانی اطلاق میشده که دارای محصولات زراعی و مواد غذایی فراوان و علیالخصوص خرما بودهاست. همچنین -مُک- به معنی پوشاندن است. یعنی منطقه یا محل پوشیده شده از خوردنیها (خرما) بودهاست. همچنین مُک خود شکل تحریف شده از واژهای فارسی میانه (پهلوی) برای درخت خرما (نخل) میباشد که هماکنون نیز در منطقهٔ جنوب و غرب کشور و به ویژه مناطق شمال غرب خلیج فارس و حوزهٔ استان بوشهر تقریباً با همین تلفظ و درست به همین معنی رواج داشته و هنوز یک واژهٔ زنده است. واژهٔ مک در متون پهلوی را احتمالاً یک واژهٔ بازمانده از زبان ایلامی دانستهاند. اما واژهٔ پهلوی مک میتواند بازماندهٔ واژهٔ فارسی باستان به معنی گل میخ و میخ باشد؛ که شکل ظاهری درخت نخل و شباهت آن با یک میخ تزیینی میتواند مؤید صحت این برداشت باشد. در نتیجه به معنی -خوردنی و رویشگاه خرما- است. درخت نخل (خرما) یک درخت گرمسیری و بنابراین جنوبی بوده و از راه جنوب غرب کشور و منطقهٔ بینالنهرین وارد ایران گردیده و عنوان شناخته شدهٔ درخت آسوریک نیز میتواند تصدیق کنندهٔ این ادعا باشد. در این احتمال واژهٔ خرمک نهایتاً به معنی خوردنی درخت مخ یعنی خرما بودهاست.
اماکن مذهبی و فرهنگی
- مسجد جامع (قدیمی) که در کنار قلعه اصلی محمد خان دشتی محل اسکان قدمای خورموج قرار دارد.
- مسجد امام رضا
- حسینیه میرزا، قدیمی
- مسجد الحجه
- مسجد پیامبر اعظم
- مسجد حضرت ابوالفضل
- مسجد امام هادی
- مسجد امیرالمومنین
- مسجد الزهرا
- مسجد جوادالائمه
معابر و مراکز عمومی
میدانها:
- میدان فایز دشتی
- میدان خالو حسین دشتی
- میدان شهید مهدوی
- میدان امام خمینی
- میدان شهید بهشتی
- میدان ذوالفقار
- میدان مادر
- میدان بصیرت
- میدان ادب
بلوارها:
- بلوار آیت الله میرزا احمد دشتی
- بلوار فایز دشتی (شمالی)
- بلوار فایز دشتی (جنوبی)
- بلوار بسیج
- بلوار خلیج فارس
- بلوار امام رضا
- بلوار دانشجو
مراکز ورزشی
- ورزشگاه تختی
- ورزشگاه کارگران
- سالن الزهرا
- سالن مهدوی
- سالن توسلی
- سالن سردار شهید سلیمانی (فجر)
- استخر توسلی
- استخر ورزشگاه تختی
تیم های فوتبال
- سپاهان(عقاب)
- پرسپولیس خورموج
- پاسارگاد خورموج
- شاهین خورموج
مراکز تفریحی و گردشگری
- تفریح گاه بنگه
- بوستان بزرگ مفتون دشتی (۲۵ هکتار)
- بوستان فایز دشتی
- بوستان ولیعصر
- بوستان ولایت
- پارک شهید رجایی
- پارک علی سمیل
- پارک بانوان
- پارک آمادهسازی
- پارک محلهای شهید مدرس
- پارک محلهای شماره یک شهرک بسیجیان (مهر)
- پارک محلهای شماره دو شهرک بسیجیان (گلستان)
- پارک محلهای شماره سه شهرک بسیجیان
مراکز بهداشتی و درمانی
- بیمارستان ۱۲۰ تختخوابی زینبیه (دارای بخش رادیولوژی و سونوگرافی، دیالیز، اتاق عمل crs و…)
- کلینیک خیریه دشتی
- داروخانه شبانهروزی دکتر ایماندار
- درمانگاه شبانهروزی امام رضا
- کلینیک دکتر ظریف فرد
- درمانگاه تامین اجتماعی
مراکز علمی و آموزشی
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد خورموج
- دانشگاه پیام نور مرکز خورموج
- دانشگاه علمی کاربردی مرکز دشتی[7]
- دانشگاه فرهنگیان
- حوزه علمیه سفیران مهدی
- حوزه علمیه پیامبر اعظم
- حوزه علمیه الزهرا (خواهران)
- مرکز فنی و حرفهای دشتی
- آزمایشگاه مرکزی زکریای رازی خورموج
- پژوهش سرای دکتر حسابی
- کانون ریاضیات فارس
- مجتمع آموزشی هلال احمر
- آموزشگاه فنی و حرفهای فناوری اطلاعات اطلس رایانه
نگارخانه
- میدان شهید مهدوی (مرکز شهر)
- منزل قدیمی - خورموج - میدان مهدوی
- منزل قدیمی - خورموج - میدان مهدوی
- منزل قدیمی - خورموج - میدان مهدوی
- منزل قدیمی - خورموج - میدان مهدوی
منابع
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- موقعیت شهرستان دشتی بایگانیشده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine شهرداری خورموج
- «نتایج سرشماری – جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانیشده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
- خورموج و تاریخچه مسجد جامع خورموج سایت مسجد جامع خورموج
- فرهنگنامهٔ بوشهر، ص ۲۹۰
- «وبگاه دانشگاه علمی کاربردی دشتی». بایگانیشده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۳. دریافتشده در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۳.
- سعیدینیا، حبیبالله؛ تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی دشتی در دوران قاجار و پهلوی، بوشهر: موعود اسلام (۱۳۸۳).