ساکاموتو ریوما

در اواخر قرن نوزدهم ژاپن از نظر اقتصادی کشوری کم‌توسعه‌یافته بود که از سال ۱۶۰۰ توسط خاندان توکوگاوا اداره می‌شد که در سال ۱۶۰۳، لقب شوگون را برای خود انتخاب کرده بودند.

در طول این دوره امپراتوری ژاپن در کناری ایستاده بود و تنها یک نقش تشریفاتی محض داشت. شوگون‌های توکوگاوا از اعضای بسیار بانفوذ طبقه فئودال‌ها بودند که از قلمروهای خود مالیات می‌گرفتند.

این شوگون‌ها همراه با ملازمان ارتشی خود، سامورایی‌ها، جامعه‌ای را به وجود آورده بودند که شبیه اروپای قرون وسطی بود که در آن طبقات شغلی و تجارت محدود بود و بالاترین نرخ‌های مالیاتی را باید کشاورزان پرداخت می‌کردند. در کشور سیاست ساکوکو به معنای سیاست درهای بسته اعمال می‌شد، و هدف آن محدود و ممنوع کردن ارتباط و تجارت مردمان کشور ژاپن با اتباع خارجی بود. در دوره ادو ورود خارجی‌ها و خروج ژاپنی‌ها می‌توانست مجازات مرگ را در پی داشته باشد. شوگون در ادو مستقر بود و تمام تجارت خارجی را کنترل و در انحصار خود درآورده بود. نهادهای اقتصادی و سیاسی، محدود بودند و ژاپن در فقر به سر می‌برد.

مخالفان برعکس این را می‌خواستند. آنان به دنبال آن بودند تا با آسیا و اروپا تجارت کنند، نهادهای فئودالی قدیم را منسوخ کنند و یک دولت مدرن در ژاپن تشکیل دهند. آنان برای آنکه حامیان خود را افزایش دهند، انگیزه خود را قدرت گرفتن امپراتور ژاپن در امور کشور عنوان می‌کردند. اوکوبو توشیمیچی (۱۸۳۰–۱۸۷۸ میلادی)، از سیاستمداران مشهور این دوره ادعا می‌کرد «یک کشور نمی‌تواند دو سلطنت داشته باشد، یک خانه نمی‌تواند دو ارباب داشته باشد، دولت باید تنها به یک حاکم واگذار شود.» اما قصد اصلی آنان تنها حفظ امپراتور بر سریر قدرت نبود بلکه آنان به دنبال تغییر کامل نهادهای اقتصادی و سیاسی بودند.

در اواخر دوره سنگوکو، چوسوکابه موریچیکا فرماندار ولایت توسا بود. وی در نبرد سکیگاهارا (۱۶۰۰ میلادی) در جبهه خاندان تویوتومی علیه خاندان توکوگاوا جنگید. پس از شکست در این جنگ املاک وی توسط خاندان توکوگاوا ضبط شد. وی دوباره ۱۵ سال بعد در محاصره اوساکا (۱۶۱۵ میلادی) به نفع خاندان تویوتومی جنگ کرد و کشته شد. پس از آن فرمانداری ولایت توسا به یامائوچی کاتسوتویو یکی از ملازمان خاندان توکوگاوا واگذار شد. از این پس در این ولایت سامورایی‌های وابسته خاندان یامائوچی به عنوان سامورایی‌های طبقه بالا یا جوشی و سامورایی‌های خاندان چُوسُوکابه به عنوان سامورایی‌های طبقه پایین یا گوشی (سامورایی) درآمدند. برخلاف سامورایی‌های جوشی که فقط به کار اختصاصی خود اشتغال داشتند، سامورایی‌های گوشی به غیر از انجام کارهای سپاهی، کشاورزی یا تجارت هم می‌کردند. ولایت توسا از ولایت‌هایی بود که اختلاف طبقاتی در آن شدید بود. خانواده ریوما ساکاموتو هر چند از طبقهٔ سامورایی‌های گوشی بودند ولی از سه نسل قبل به تجارت مشغول بودند و از نظر ثروت در موقعیت بسیار خوبی قرار داشتند.[1]

ولایت توسا در منطقه شیکوکو ژاپن

۳ ژانویه، ۱۸۳۶ به عنوان دومین پسر ساکاموتو هاچیهی و ساکاموتو کو در قلمروی توسا (نام امروزی استان کوچی) متولد شد. وی یک برادر و سه خواهر بزرگتر از خود داشت. پدر وی یک سامورایی گوشی (طبقه پایین سامورایی‌ها) بود و به ساخت و تجارت ساکی و همچنین سمساری اشتغال داشت. ریوما کوچکترین فرزند خانواده و مورد عشق و علاقه تمامی اعضای خانواده بود. در کودکی شخصیت نازپرورده و ضعیفی داشت و چون به آسانی گریه می‌کرد و شب‌ادراری داشت، هم سالانش وی را اذیت و آزار می‌کردند. ریوما در سن ۱۰ سالگی مادر خود را بر اثر بیماری از دست داد و از این پس خواهر بزرگترش ساکاموتو اوتومه مواظبت از وی را برعهده گرفت. ریوما در ۱۱ سالگی به مدرسه فرستاده شد اما پس از دعوا با یکی از همکلاسی‌هایش که از طبقه جوشی بود، با کارد زخمی شد. هر چند همکلاس وی مقصر تشخیص داده شد و از مدرسه اخراج شد اما پدر ریوما نیز وی را از ادامه رفتن به مدرسه بازداشت. به این ترتیب وی بیش از چند ماه تحصیل نکرد. خواهر بزرگتر وی، اوتومه که احساس می‌کرد مادرش ریوما را لوس بار آورده، بخاطر نگرانی از آینده تصمیم گرفت برادرش را قوی سازد. اوتومه در ورزش شنا، کنجوتسو (شمشیرزنی)، سوارکاری، تیراندازی با کمان ماهر بود و این مهارت‌ها را به ریوما یاد داد. همچنین مراقب بود که ریوما در طول روز تمرین نوشتن و مطالعه کتاب را انجام دهد. در سن ۱۳ سالگی ریوما وارد مدرسه شمشیرزنی شد و به علت مهارتی که کسب کرده بود، در میان دوستانش اعتباری به دست آورد.[2]

تصویر سمت چپ: قلمروی چوشو
تصویر سمت راست: قلمروی ساتسوما

قلمروی ساتسوما و قلمروی چوشو هر دو جزو قلمروهای پرقدرت (یوهان) در دوره باکوماتسو بودند. در سال ۱۸۶۳ قلمروی ساتسوما با کمک قلمروی آیزو قلمروی چوشو را از دنیای سیاست در پایتخت بیرون رانده بود (تغییر سیاسی روز هیجدهم ماه هشت) و در سال بعد ۱۸۶۴ با اسلحه گرم (حادثه کینمون) توانسته بود سربازان قلمروی چوشو را که به کیوتو آمده بودند را شکست دهد و از پایتخت براند. بدین ترتیب رابطه مابین دو قلمرو به دشمنی گرایید.

در سال‌های دهه ۱۸۶۰، ساتسوما تمایل داشت موقعیت ممتاز خود را در راستای حفظ وضعیت موجود حفظ کند، در حالی که هدف چوشو به قیام با هدف سرنگونی حکومت تبدیل شده بود. ساکاموتو ریوما از طریق میانجیگری توانست، رهبران نظامی ساتسوما سایگو تاکاموری و اوکوبو توشیمیچی و از طرف دیگر کیدو تاکایوشی (کاتسورا کوگورو) از قلمروی چوشو را گرد هم بیاورد. اگر چه این دو قلمرو به‌طور سنتی دشمنان شدید یکدیگر بودند، رهبران آنها موافقت کردند که زمان مناسب برای تغییر رسیده‌است و موافقت کردند که در صورت حمله از طرف دیگران به یکدیگر کمک کنند.

همچنین قلمروی چوشو به شدت به سلاح‌های مدرن نیاز داشت، اما ارتباطات بسیار محدودی با قدرت‌های غربی داشت. از طرف دیگر، قلمروی ساتسوما، یک تجارت اساسی قابل توجه با بریتانیای کبیر از طریق توماس بلیک گلاور، یک اسکاتلندی، وابسته به شرکت جاردین ماتسون برقرار کرده بود. با پیشنهاد ساکاموتو ریوما، سایگو توافق کرد که سلاح مورد نیاز قلمروی چوشو برای مبارزه با شوگون‌سالاری توکوگاوا را تأمین کند.

این اتحاد برای حمایت از چوشو جهت مقاومت در برابر عملیات تنبیهی دومین اردوکشی چوشو که در تابستان سال ۱۸۶۶ توسط شوگون‌سالاری انجام شد، بسیار مؤثر بود، و منجر به شکست کامل شوگون‌سالاری در برابر قلمروی چوشو شد.

ساکاموتو ریوما

در سال ۱۸۶۷ میلادی ساکاموتو ریوما، یک برنامه هشت‌بندی را به پانزدهمین شوگون و آخرین حکمران شوگون‌سالاری توکوگاوا، توکوگاوا یوشینوبو ارائه داد و از او خواست تا استعفا دهد تا جنگ داخلی صورت نگیرد.

هشت اصل هشت طرح از درون کشتی:

1. تایسی هوکان قدرت سیاسی کشور باید به خاندان سلطنتی برگردد و تمامی فرمان‌ها از آنجا صادر شود،
2. دو شورای قانونگذاری باید تشکیل شود و تصمیمات دولت باید بر مبنای نظر مجلس باشد.
3. نخبگان دارای توانایی در سیاست بکار گرفته شوند.
4. تصویب حقوق اساسی
5. تجدید نظر در مورد معاهده نابرابر
6. تقویت نیروی دریایی
7. ایجاد گوشینپی، سپاه مخصوص امپراتوری
8. استانداردسازی نقره، تناسب ارزش کالاها و پول در ژاپن با نرخ ارز در جهان

در تاریخ ۱۰ دسامبر ۱۸۶۷ ساکاموتو ریوما به همراه ناکائوکا شینتارو که برای گفتگو به نزد وی رفته بود به قتل رسید. به نظر می‌رسید که عاملان قتل شینسنگومی و یا گروهی دیگر از نیروهای تحت امر شوگون باشند اما قاتل واقعی هیچگاه پیدا نشد.

تصویر سمت چپ: آرامگاه ساکاموتو ریوما و ناکائوکا شینتارو، کیوتو.
تصویر سمت راست: آرامگاه از نمای دورتر

آرامگاه ریوما ساکاموتو در معبد شینتویی، معبد کیوتو ریوزن گوکوکو در شرق کیوتو قرار دارد. گرچه وی در اوایل سنین ۳۱ سالگی ترور شد، عده زیادی از طرفداران او همچنان در پای آرامگاهش گل نثار می‌کنند.

در سال ۲۰۰۶ میلادی طبق نظرسنجی‌های یک برنامه تلویزیونی از نیپون تلویژن برای تعیین ۱۰۰ شخصیت تاریخی محبوب در ژاپن، ساکاموتو ریوما بعد از اودا نوبوناگا محبوب‌ترین شخصیت تاریخی جهان از نظر مردم ژاپن است.[3]

کتاب

فیلم سینمایی

• قتل ریوما

مجموعه تلویزیونی

• ریومادن (۲۰۱۰) مجموعه تلویزیونی تایگا

• باکوماتسو

• 榎本, 秋 (2009). 徹底図解 坂本龍馬 (به ژاپنی). 新星出版社. ISBN 9784405106864.
• 吉岡, 哲巨 (2009). 坂本龍馬 フルカラー超ビジュアル再現 (به ژاپنی). 双葉社. ISBN 978-4-575-45127-6.
• 青原, 伸一, ed. (2006). "坂本龍馬". 日本の100人 (به ژاپنی). デアゴスティーニ ジャパン (002).
• 新星出版社編集部, ed. (2007). 徹底図解 幕末・維新 (به ژاپنی). 新星出版社. ISBN 978-4405106628.