نبرد سکیگاهارا
نبرد سِکیگاهارا (به ژاپنی: 関ヶ原の戦い) نبردی بود که در ۲۱ اکتبر ۱۶۰۰ میلادی، مابین نیروهای توکوگاوا ایه‌یاسو به همراهی خاندان‌های شرق ژاپن با تویوتومی هیده‌یوری و بسیاری از خاندان های غرب ژاپن رخ داد. این نبرد به پیروزی قطعی ایه‌یاسو و تشکیل شوگون‌سالاری توکوگاوا انجامید.
| نبرد سکیگاهارا | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از دوره سنگوکو | |||||||||
 تصویری از نبرد که در دوره ادو نقاشی شده‌است. | |||||||||
| |||||||||
| طرفین درگیر | |||||||||
| نیروهای طرفدار تویوتومی هیده‌یوری و بسیاری از خاندان‌های غرب ژاپن | نیروهای توکوگاوا ایه‌یاسو و خاندان‌های شرق ژاپن | ||||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||||
| تودا کاتسوشیگه † | کیوگوکو تاکاموتو | ||||||||
| قوا | |||||||||
| در ابتدا(۱۲۰۰۰۰)/زمان جنگ (۸۱۸۹۰) | در ابتدا (۷۵۰۰۰)/زمان جنگ (۸۸۸۸۸) | ||||||||
| تلفات | |||||||||
|
۸۰۰۰–۳۲٬۰۰۰ کشته/ ۲۳۰۰۰~زخمی |
۴۰۰۰_۱۰۰۰ کشته ای نائوماسا (زخمی) ماتسودایرا تادایوشی (زخمی) | ||||||||
نبرد سکیگاهارا (۱۵۹۸–۱۶۰۳)
قرمز: دایمیوهای غربی (ایشیدا میتسوناری)
فیروزه‌ای: دایمیوهای شرقی (توکوگاوا ایه‌یاسو)
خاکستری: بی‌طرف
وضعیت سیاسی پس از هیده‌یوشی
تویوتومی هیده‌یوشی سه ماه پس از وخامت اوضاع جسمانی در ۱۸ سپتامبر ۱۵۹۸ درگذشت. در ظاهر پسر خردسال او تویوتومی هیده‌یوری جانشین او شد اما او تنها ۵ سال داشت و قدرت اصلی در دستان اعضای ده‌نفرهٔ دو شورای گوتایرو و گو-بوگیو بود. اولین تصمیم سیاسی این شورا برگرداندن سربازان ژاپنی از کره و پایان دادن به جنگ کره بود. در طی دو سال آتی ایه‌یاسو با دایمیوهای متعددی در ژاپن به خصوص با آنهایی که با هیده‌یوشی رابطه خوبی نداشتند، پیمان اتحاد بست و فرزندان و نوادگان خود را به وصلت این خاندان‌ها درآورد.[1]
هیده‌یوشی قبل از مرگ وصیتنامه‌ای با یازده بند برجا گذاشت، طبق وصیت او ایه‌یاسو برای انجام وظایف خود از قلعه ادو به قلعه فوشیمی نقل مکان کرد و پسر هیده‌یوشی که تابه‌حال در این قلعه ساکن بود، به همراه مائدا توشی‌ایه که بنابر وصیت هیده‌یوشی به امر آموزش او گماشته شده بود، به قلعه اوساکا نقل مکان کردند.[2]
مسن‌ترین و بانفوذترین اعضای شورا یعنی مائدا توشی‌ایه یک سال پس از مرگ هیده‌یوشی در سال ۱۵۹۹ درگذشت. در این زمان ایه‌یاسو حواس خود را بر روی ایشیدا میتسوناری متمرکز کرده بود؛ دایمیویی قدرتمند که او نیز جزو شورای حکمرانی بود. پس از درگذشت توشی‌ایه هفت تن از دایمیوهایی که به علت مسائل مربوط به لشکرکشی به کره با ایشیدا میتسوناری مخالف بودند، درصدد کشتن او برآمدند. اما او توانست به موقع فرار کند و به مقر ایه‌یاسو در قلعه فوشیمی پناه آورد. به‌دنبال آن تعقیب‌کنندگان او نیز به مقر ایه‌یاسو آمده از او خواستند که میتسوناری را تحویل آنان دهد و به او گوشزد کردند که میتسوناری نقشهٔ قتل او را طرح‌ریزی کرده و دشمن او نیز هست. اما ایه‌یاسو آنها را متقاعد کرد که از قتل میتسوناری منصرف شوند. این موضوع هنوز روشن نیست که چرا ایه‌یاسو از دشمن قدرتمند خود پشتیبانی کرد اما او سیاست‌مداری زبده بود. ممکن است او به این نتیجه رسیده باشد که تحویل میتسوناری به حیثیت و اعتبار اجتماعی او لطمه خواهد زد. ایه‌یاسو رأی بر این داد که میتسوناری نیز در این جریان مقصر است و دستور اخراج او را از شورای حکمرانی کشور صادر کرد همچنین دستور داد او به ملک خود قلعه ساوایاما رفته و در آنجا در حبس خانگی باشد.[3]
جنگ با خاندان اوئسوگی
در بهار سال ۱۶۰۰ ایه‌یاسو آگاه شد که اوئسوگی کاگه‌کاتسو یکی از اعضای شورای حکومتی به قلمروی خود در شمال ژاپن برگشته و در حال تدارک نظامی و جمع‌آوری سامورایی‌هاست. او از اوئسوگی کاگه‌کاتسو خواست که جهت توضیح نزد او بیاید اما کاگه‌کاتسو به امر او اعتنایی نکرد. این برای ایه‌یاسو به معنای اعلام جنگ بود. در ژوئن ۱۶۰۰ ایه‌یاسو و نیروهایش برای جنگ با خاندان اوئسوگی به سمت آیزو در شمال ژاپن حرکت کردند.[4]
سقوط قلعه فوشیمی
ایه‌یاسو که قبل از حرکت پیش‌بینی حمله از طرف میتسوناری به محل اقامت خود را کرده بود، دوست دوران کودکی خود توری موتوتادا را به همراه ۱۸۰۰ نفر سرباز جهت دفاع در قلعه فوشیمی باقی گذاشت. پس از حرکت، ایه‌یاسو چون این عده سرباز را برای دفاع کافی نمی‌دید، از رهبر خاندان شیمازو، شیمازو یوشی‌هیرو خواست که به توری موتوتادا بپیوندد و از قلعه فوشیمی دفاع کند. شیمازو یوشی‌هیرو به همراه ۱۰۰۰ سرباز خود را به قلعه رساند اما به علت اینکه توری موتوتادا پیغامی از خود ایه‌یاسو دربارهٔ این نیروی کمکی دریافت نکرده بود، درهای قلعه را بر روی او و سپاهش باز نکرد. شیمازو یوشی‌هیرو که این رفتار را نسبت به خود توهین‌آمیز تلقی کرده بود، پس از آن تغییر موضع داده و به نیروهای سپاه غربی ملحق شد.[5]
میتسوناری در حبس خانگی بود که اطلاع یافت ایه‌یاسو رهسپار جنگ شده‌است. او غیبت ایه‌یاسو را بهترین فرصت برای تجهیز قوا برای حمله به او یافت و به سرعت با دایمیوهای متحدش تماس گرفت و از آنها درخواست که از او پیروی کنند. در روز ۱۷ ژوئیه میتسوناری نخست توانست اوساکا و قلعه اوساکا را تسخیر کند. پس از آن قلعه فوشیمی محاصره شد. موتوتادا بیش از ۱۰ روز توانست قلعه را از سقوط نجات دهد. مقاومت موتوتادا و معطل نگه داشتن سپاه غربی تأثیر بسیاری در پیروزی ایه‌یاسو در نبرد سکیگاهارا داشت زیرا از یک طرف باعث برهم ریختن نقشه‌ها و برنامه‌ریزی‌های سپاه غربی شد و از طرف دیگر این فرصت را برای ایه‌یاسو به‌وجود آورد تا بر روی برخی از فرماندهان سپاه غربی نفوذ پیدا کرده و آنها را به سمت خود بکشد.[6]
ایه‌یاسو قبل از رسیدن به محدوده اوئسوگی در اویاما، دریافت که میتسوناری و متحدانش نیروهایشان را علیه او به حرکت درآورده‌اند. او حمله به آیزو را در همان روز متوقف کرد و به قلعه ادو برگشت و بیش از هر اقدام دیگر نامه‌نگاری به دایمیوهای ژاپن جهت پیوستن آنان به سپاه شرقی را مدنظر قرار داد. او در مدت اقامتش در ادو حدود ۲۰۰ نامه به دایمیوها ارسال کرد که ۱۲۲ نامه هنوز به عنوان اسناد تاریخی باقی مانده‌است.[7]
در روز اول ماه اکتبر ایه‌یاسو و متحدانش قلعه ادو را ترک کردند و به سوی جادهٔ توکایدو روانه شدند. در همان زمان پسر ارشدش هیده‌تادا با ۳۸۰۰۰ سرباز راهی جادهٔ ناکاسندو شد اما در میانه راه در ولایت شینانو حملات سانادا ماسایوکی باعث تأخیر در حرکت نیروهای هیده‌تادا شد که به دنبال آن نتوانستند در نبرد اصلی حضور یابند.[8]
جناح‌بندی
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
.svg.png.webp){kind=small}
- به سرعت در ژاپن دایمیوها و سامورایی‌ها به دو گروه تقسیم شدند. یکی ارتش غربی (گروه میتسوناری) و دیگری ارتش شرقی (گروه ضد میتسوناری). ایه‌یاسو گروه ضد میتسوناری را حمایت می‌کرد. جدول زیر تقسیم‌بندی دایمیوهای شرکت‌کننده در نبرد سکیگاهارا را نشان می‌دهد. برخی از دایمیوهایی که در سپاه غربی بودند اما در میدان جنگ به ایشیدا میتسوناری خیانت کرده و به نفع سپاه شرقی جنگیدند، با رنگ آبی مشخص شده‌اند. سپاهیان تحت فرمان موری هیده‌موتو، نیز با اینکه به نفع سپاه غربی وارد میدان شده بودند، در هنگام نبرد از محل استقرار خود حرکت نکرده و در نبرد شرکت نکردند.[10]
خاندان شیمازو
بر اساس رمان‌های راکوسویی‌شو نوشته شده در دوره ادو ادعا می‌شود که ابتدا قرار بود خاندان شیمازو طرف ایه‌یاسو را بگیرند. اما تحقیقات اخیر نشان داد که شیمازو یوشی‌هیرو با ایشیدا میتسوناری رابطه دوستی داشته و به همین علت است که محل استقرار نیروهای خاندان شیمازو در روز نبرد در کنار نیروهای میتسوناری قرار دارد.[11] بر طبق نظریه جدید خاندان شیمازو از همان آغاز حتی قبل از اعلامیه جنگ موری تروموتو علیه توکوگاوا در ژوئیه ۱۶۰۰ ، انتخاب کرده بود که در کنار میتسوناری قرار بگیرد. یوشی‌هیرو همچنین به عنوان عضوی از ستاد اصلی میتسوناری در ترغیب اوئه‌سوگی کاگه‌کاتسو برای پیوستن به اتحاد با جناح میتسوناری نقش مهمی داشته است.
طبق متن سند کاندو کوتارو، یوشی‌هیرو از همان ابتدا تابع میتسوناری بوده است، اما رابطه آنها توسط داستان‌نویسان دوره ادو تحریف و مخدوش شده است. همچنین گفته شده که میتسوناری به هیچ‌یک از طرح‌های جنگی یوشی‌هیرو، از جمله طرح یک شبیخون غافلگیر کننده در روز قبل از نبرد اصلی سکیگاهارا گوش نداده است. بنابر فرضیه‌ها همین امر موجب آزردگی یوشی‌هیرو از میتسوناری شده و در نتیجه، او میل به جنگیدن در روز نبرد را از دست داده است.
در روز نبرد، یوشی‌هیرو و ۱۵۰۰ نفر سرباز او در جبهه جنگ داشتند اما به هیچ وجه نجنگیدند. سرانجام پس از اینکه بقیه اعضای میتسوناری از بین رفتند، یوشی‌هیرو در میان حداقل ۳۰٬۰۰۰ نفر از سربازان ایه‌یاسو گرفتار شد. یوشی‌هیرو سعی کرد علیه خود ایه‌یاسو دست به حمله بزند اما پس از آنکه برادرزاده‌اش شیمازو تویوهیسا خواست که او خود را به خاطر نبردی بی‌معنی نکشد، یوشی‌هیرو در عوض تصمیم گرفت که از منطقه جنگ خارج شود.
نیروهای یوشی‌هیرو به سبکی از عقب‌نشینی جنگی به نام Sutegamari (捨 て 奸) دست زدند، به این معنی که تعدادی از سربازان با ماندن و جنگیدن در مسیر حرکت دشمن، سد راه شده، تا پای مرگ مانع از حرکت دشمن می‌شوند و در واقع خود را فدا می‌کنند، تا بدنه اصلی ارتش بتوانند عقب‌نشینی کنند. اگرچه برادرزادهٔ یوشی‌هیرو، شیمازو تویوهیسا، و بخشی از نیروهای خاندان شیمازو جان خود را از دست دادند، اما با جراحتی که به ای نائوماسا وارد شد، این حمله و عقب‌نشینی موفقیت‌آمیز بود. وی پس از عقب‌نشینی، همسرش را از ولایت ستسو برداشت و با کشتی به ولایت ساتسوما بازگشت. مورخ ژاپنی شیرامینه جون تحقیق کرده‌است که چرا خاندان شیمازو رفتار ناهماهنگ و نامناسبی را در این نبرد انجام داده‌است و این را نتیجه گرفته‌است که در این زمان بین یوشی‌هیرو و برادرش شیمازو یوشی‌هیسا جنگ قدرت وجود داشته‌است. این درگیری داخلی موجب این شده که یوشی‌هیرو حمایت برادرش شیمازو یوشی‌هیسا و در نتیجه حمایت خاندان شیمازو را در ساتسوما هنگام شرکت در نبرد از دست بدهد.
روز نبرد
نبرد سکیگاهارا بزرگترین و تقریباً مهم‌ترین نبرد در طول تاریخ ژاپن است. جنگ در ساعت ۸ صبح ۲۱ اکتبر ۱۶۰۰ با مجموع تقریبی ۱۶۰۰۰۰ سرباز که رودرروی هم صف‌آرایی کرده بودند، آغاز شد. مهم‌ترین عامل شکست سپاه غربی در روز نبرد، خیانت کوبایاکاوا هیده‌آکی به همراه چند فرمانده دیگر و پیوستن آنها به نیروهای ایه‌یاسو دانسته می‌شود. نبرد سکیگاهارا در ساعت ۲ بعدازظهر با پیروزی مطلق توکوگاوا ایه‌یاسو پایان یافت و سپاه غربی در هم کوبیده شد.[12]
نتایج نبرد
پس از نبرد، کای‌اکی (کیفر) انجام شد. ایشیدا میتسوناری، کونیشی یوکیناگا و آنکوکوجی اکی گردن زده شدند. املاک بیش از ۸۰ دایمیو به‌طور کامل مصادره شد و املاک چندین دایمیو شامل سه تن از خاندان موری (موری تروموتو، کیکاوا هیروایه و موری هیده‌موتو)، اوئسوگی کاگه‌کاتسو و تویوتومی هیده‌یوری به میزان زیادی کاسته شد. تویوتومی هیده‌یوری به این ترتیب عنوان بزرگترین دایمیوی کشور را از دست داد. زمین‌های مصادره شده از طرفداران خاندان تویوتومی یک سوم مساحت کل کشور را دربرمی‌گرفت. تعداد زیادی از سامورایی‌هایی که در خدمت این دایمیوها بودند، شغل خود را از دست داده و تبدیل به رونین شدند. بیشتر این رونین‌ها ده سال بعد در محاصره اوساکا به طرفداری از خاندان تویوتومی گرد قلعه اوساکا جمع شدند.[13]
به زودی پس از نبرد سکیگاهارا، ایه‌یاسو زمین‌هایی را به وابستگان خود بخشید که به او در این راه خدمت کرده بودند. در سال‌های بعد افرادی که قبل از نبرد سکیگاهارا با ایه‌یاسو پیمان اتحاد بسته بودند به دایمیوهای فودای شهرت یافتند. همچنین دایمیوهایی که بعد از آن نبرد با او متحد شدند به عنوان دایمیوهای توزاما شناخته شدند. دایمیوهای توزاما نسبت به همتایان فودای خود درجه دوم شناخته می‌شدند.[14]
مجازات‌ها پس از نبرد سکیگاهارا
پس از نبرد سکیگاهارا ایشیدا میتسوناری، کونیشی یوکیناگا و آنکوکوجی اکی گردن زده شدند. املاک ۸۸ دایمیو به‌طور کامل مصادره شد و املاک چندین دایمیو شامل سه تن از خاندان موری (موری تروموتو، کیکاوا هیروایه و موری هیده‌موتو)، اوئسوگی کاگه‌کاتسو به میزان زیادی کاسته شد.
جدول زیر نحوه کای‌اکی (مجازات) برخی از دایمیوهاست که در نبرد سکیگاهارا از سپاه غربی حمایت کردند. علامت ○ نشاندهندهٔ کسانی است که در میدان جنگ سکیگاهارا با سپاه شرقی جنگیدند.
| فرمانده | مساحت ملک قبل از کای‌اکی (ده هزار ککو) | بعد از کای‌اکی | |
|---|---|---|---|
| سپاه غربی |  موری تروموتو |
۱۱۲٫۰ | ۲۹٫۸ زمین‌های باقی‌مانده پس از مصادره |
 اوئسوگی کاگه‌کاتسو |
۱۲۰٫۰ | ۳۰ زمین‌های باقی‌مانده پس از مصادره | |
 ساتاکه یوشینوبو |
۵۴٫۰ | ۲۰٫۵ زمین‌های باقی‌مانده پس از مصادره | |
 اوکیتا هیده‌ایه○ |
۵۷٫۰ | تبعید-مصادرهٔ کامل | |
 ایشیدا میتسوناری ○ |
۱۹٫۴ | اعدام-مصادرهٔ کامل | |
 کونیشی یوکیناگا ○ |
۲۰٫۰ | اعدام-مصادرهٔ کامل | |
 ماشیتا ناگاموری |
۲۰٫۰ | تبعید-مصادرهٔ کامل | |
 اوتانی یوشیتسوگو ○ |
۵٫۰ | هاراکیری-مصادرهٔ کامل | |
 آنکوکوجی اکی ○ |
۶٫۰ | اعدام-مصادرهٔ کامل | |
 اودا هیده‌نوبو |
۱۳٫۵ | اخراج از محل سکونت-مصادرهٔ کامل | |
 چوسوکابه موریچیکا ○ |
۲۲٫۰ | تبدیل به رونین-مصادرهٔ کامل | |
 ناتسوکا ماساایه ○ |
۵٫۰ | هاراکیری-مصادرهٔ کامل | |
| موری هیده‌موتو ○ |
۲۰٫۰ | ۵ زمین‌های باقی‌مانده پس از مصادره | |
.svg.png.webp){kind=small} تودا کاتسوشیگه ○ |
۱٫۰ | کشته شده در میدان جنگ-مصادرهٔ کامل | |
 سانادا ماسایوکی |
۳٫۸ | حبس خانگی-مصادرهٔ کامل و انتقال آن به پسرارشد او |
بذر کینه از نبرد
در حالی که اکثر خاندان‌ها از وضعیت جدید خود راضی بودند، اما بسیاری از خاندان‌ها، به ویژه آنهایی که در سمت غرب بودند، نسبت به آوارگی خود یا آنچه آنها شکست یا مجازات ناعادلانه می‌دیدند، ناخشنود بودند. به ویژه سه خاندان پیامدهای سکیگاهارا را سبک نمی‌گرفتند:
- خاندان موری به سرپرستی موری تروموتو نسبت به شوگون‌سالاری توکوگاوا به دلیل جابجایی از جای اصلی خود ،ولایت آکی و انتقال به قلمروی چوشو حتی با وجود اینکه خاندان موری در جنگ شرکت نکرده بود، خشمگین باقی ماندند.[15]
- خاندان شیمازو، به سرپرستی شیمازو یوشی‌هیرو، علت این شکست را ضعف در جمع‌آوری اطلاعات خود (جاسوسی) می‌دانست، و در حالی که آنها از زادگاه خود ولایت ساتسوما آواره نشده بودند. آنها نیز کاملاً به شوگون‌سالاری توکوگاوا وفادار نبودند. خاندان شیمازو با بهره‌گیری از فاصله زیاد خود بین ادو و جزیره کیوشو و همچنین بهبود دادن قدرت جاسوسی خود، در روزهای آخر شوگون‌سالاری توکوگاوا عملاً یک پادشاهی خودمختار و مستقل از قدرت مرکزی تبدیل شده بودند.
- خاندان چوسوکابه به رهبری چوسوکابه موریچیکا از عنوان خود سلب و از ولایت توسا به تبعید فرستاده شدند. ملازمان سابق چوسوکابه هرگز کاملاً با خاندان جدید حاکم، خاندان یامائوچی کنار نیامدند. خاندان یامائوچی بین ملازمان خود و ملازمان سابق خاندان چوسوکابه تمایز قائل می‌شد و به آنها مقام و پایه کمتر و همچنین برخورد تبعیض آمیز می‌داد. این تمایز طبقاتی حتی نسل‌ها بعد از سقوط خاندان چوسوکابه نیز ادامه یافت.
فرزندان این سه خاندان در طی دو قرن برای سقوط شوگون‌سالاری توکوگاوا همکاری می‌کردند که سرانجام منجر به پایان دادن به آن در دوره باکوماتسو شد.
جستارهای وابسته
پانویس
- 小和田、秀吉と家康、 36。
- 藤、徳川家康事典、 340。
- 筑波、徳川家康、 162。
- 中村、徳川家康、 130。
- 筑波、徳川家康、 167。
- 筑波、徳川家康、 170。
- 筑波、徳川家康、 170。
- 筑波、徳川家康、 176。
- "データでわかる関ヶ原の戦い". 歴人マガジン. Archived from the original on 20 November 2016. Retrieved 20 November 2016.
- 池上、織豊政権と江戸幕府、 344。
- kenjo@管理人 (2017-04-27). "島津義弘と豊久の、関ヶ原からの撤退戦（島津の退き口）について". 歴史の読み物 (به ژاپنی). Retrieved 2021-01-16.
- 中村、徳川家康、 140。
- 池上、織豊政権と江戸幕府、 348。
- Japan Encyclopedia.
- Bryant, Sekigahara 1600, 79.
منابع
- Bryant, Anthony (1995). Sekigahara 1600: The Final Struggle For Power. Osprey Campaign Series. 40. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-85532-395-7.
- 筑波, 常治 (1999). 徳川家康 (堂々日本人物史―戦国・幕末編) (به ژاپنی). 国土社. ISBN 978-4337210080.
- 小和田, 哲男 (2002). 秀吉と家康―関ヶ原と戦国武将の興亡 (به ژاپنی). 主婦と生活社. ISBN 978-4391126013.
- 藤野, 保 (1990). 徳川家康事典 (به ژاپنی). 新人物往来社. ISBN 978-4404017192.
- 中村, 晃 (2010). 図解雑学 徳川家康 (図解雑学シリーズ) (به ژاپنی). ナツメ社. ISBN -978-4816332661.
- 池上, 裕子 (2002). 織豊政権と江戸幕府 (به ژاپنی). 講談社. ISBN 978-4062689151.
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نبرد سکیگاهارا موجود است. |
- SengokuDaimyo.com The website of samurai author and historian An.thony J. Bryant. Bryant is the author of the above mentioned Sekigahara 1600: The Final Struggle for Power.
- Several strategy war games based on the battle: Sekigahara: Unification of Japan