خیابان عین‌الدوله

خیابان ایران (اسامی سابق این خیابان: عین الدوله / سقاباشی) بخشی از محله دولت سابق، از محلات قدیمی تهران به‌شمار می‌آید که از نظر جغرافیایی حدفاصل خیابان آبشار (خیابان عبدالرضا شیرازی) تا چهارراه آبسردار (خیابان مجاهدین اسلام) و در نزدیکی میدان بهارستان و مدرسه سپهسالار (مدرسه عالی مطهری فعلی) قرار دارد. در این محله بازارچه، حمام و سقاخانه‌ای وجود دارد. باغ‌های خرم آقا علی آشتیانی امین حضور که از مقربین و نزدیکان ناصرالدین شاه بود (و از جانب وی به حکومت کاشان نیر منصوب شد) در بخش جنوبی خیابان ایران (که هنوز هم به سه راه امین حضور معروف است)، قرار دارد. بافت بومی مردم این محله مذهبی هستند. در شمالی‌ترین قسمت خیابان ایران چهار راه معروف آبسردار قرار دارد.

پیدایش این خیابان را به میرزا ابراهیم پدر علی اصغر خان اتابک، آبدارباشی و سقاباشی ناصرالدین شاه نسبت می‌دهند. وی در این محله دست به تأسیس بازارچه، حمام و سقاخانه ای زد که امروزه هنوز یکی از کوچه‌های این خیابان، بازارچه سقاباشی نام دارد و در افواه مردم رایج است. پس از آن که عین الدوله به حکومت تهران رسید چون در این خیابان ساکن بود (و پارکی را ساخت که به نام خودش به پارک عین الدوله معروف بود) کم‌کم نام سابق کمرنگ شد و این محله را عین الدوله نام نهادند. این خیابان در زمان رضاشاه به خیابان ایران تغییر نام داد که تابحال نیر بر این نام باقی است.

همچنین منزلی در ۵۰۰ متری میدان بهارستان و محل فعلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که از سویی به سه راه امین حضور مرتبط و ضلع دیگر آن در خیابان ایران (عین‌الدوله) قرار دارد واقع است. این منزل حدود ۱۰ هزار مترمربع مساحت داشت. در این خانه پلکانی وجود داشته که روز امضای فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه قاجار، دستخط شاه مبنی بر قبول مشروطیت به این خانه آورده شد و تجار عمده آن زمان (مشروطه‌خواهان) روی این پله‌ها به صورت منبری نشسته و رئیس‌التجار فرمان را در دست گرفته و عکسی یادگاری می‌اندازند که این عکس یکی از دیدنی‌های روز امضای مشروطه بوده که در این خیابان گرفته شده‌است.

از حوادث مهم اتفاق افتاده در این خیابان، می‌توان به ورود سید روح‌الله خمینی در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ به تهران و اقامت وی در دو مدرسه رفاه و علوی واقع در این خیابان اشاره کرد. صدور حکم تشکیل دولت موقت و نخست‌وزیری مهدی بازرگان و دیدار معروف همافران نیروی هوایی (بیعت همافران)در ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ با سید روح‌الله خمینی در این خیابان اتفاق افتاده‌است. همچنین حکم اعدام چند نفر از سران حکومت پهلوی از جمله نعمت‌الله نصیری (رئیس ساواک)، مهدی رحیمی (فرماندار نظامی تهران)، رضا ناجی (فرماندار نظامی اصفهان) و منوچهر خسروداد (فرمانده هوانیروز کشور) در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۵۷ (چهار روز پس از پیروزی انقلاب) در پشت بام مدرسه رفاه در این خیابان اجرا گردیده‌است.

از مهمترین فرعی‌های خیابان ایران می‌توان به کوچه باقری (کوچه یخچال)، کوچه فیاض بخش (کوچه روحی) و کوچه نجات اشاره نمود.