مدرسه علوی

علی اصغر کرباسچیان در وصیت‌نامه خود این‌گونه می‌نویسد:

بعضی از افراد متدین در سال ۱۳۳۴ با هدف انسان‌سازی، به تأسیس مدرسه علوی اقدام کردند و هدفشان این بود که مدرسه در کنار آموزش دین و اخلاق، از سطح علمی بالایی برخوردار باشند و بهترین استادان در هر رشته دعوت شوند؛ بنابراین هدف مدرسه علوی تنها تربیت دکتر و مهندس نبود، بلکه تربیت انسان‌هایی با معنویت و اخلاق بود، که با علوم روز آشنا باشند و با علم و تخصص خود به جامعه خدمت کنند.[5]

مدرسه علوی زمانی تأسیس شد که در جامعه ایران و به‌طور مشخص در شهر تهران، دوگانگی مشهودی میان جوامع دینی و علمی وجود داشت. اغلب مردم متدین، روحانیون و حوزه‌های علمیه، تنها به تحصیل معارف دینی می‌پرداختند و با دانش روز، بیگانه بودند. در دانشگاه‌ها نیز فضای دینداری سرکوب می‌شد و اغلب اساتید دانشگاه، لازمه روح علمی را گریز از دین می‌پنداشتند. از سوی دیگر حوزه‌های علمیه، دروس دینی را به همان سبک سنتی آموزش می‌دادند و کلیه مفاهیم را در علوم دینی خلاصه می‌کردند و بهره‌ای از دانش جدید نداشتند و اگر کسی از حوزه‌های علمیه نیز وارد دانشگاه می‌شد، این اتهام بر او وارد می‌آمد که حوزه را ترک کرده و به تجدد گراییده‌است. چهره‌هایی همچون سید محمد بهشتی و مرتضی مطهری (که در آن زمان، به دانشگاه راه یافتند) مدت‌ها مورد بی‌مهری حوزه‌های علمیه قرار داشتند.[2]

علی اصغر کرباسچیان مؤسس مدرسه علوی، تربیت را یک فرایند پیشگیرانه می‌دانست. وی معتقد بود چشاندن طعم جاذبه‌های انحرافی، با تربیت در تضاد است. به همین دلیل دانش آموزان این مدرسه تا حد امکان از لذت‌های انحرافی، در زمینه‌های مختلف منع می‌شدند، تا از هر نوع مفسده اجتماعی دور بمانند، که آدابی چون؛ پوشیدن لباس‌های مناسب، کوتاه نگه داشتن موی سر، آگاهی‌بخشی نسبت به دوست‌یابی و غیره نیز در راستای این امور، اجرا می‌شد.[4][6][7]

مدرسه علوی در سال‌های نخست فعالیت خود با امکانات ناچیزی اداره می‌شد، ولی با اضافه شدن معلمان تحصیل‌کرده، کمک بازاریان از لحاظ مالی و تدارکاتی، قوت گرفت. در آن سال‌ها جو جامعه از نظر سیاسی ملتهب بود و رخ دادن حادثه مهمی همچون پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ باعث شده بود که ساواک نیروهای مذهبی را بیشتر تحت نظر داشته باشد. فشارهای ساواک، همچنین تجربه تعطیلی مدارسی همچون رفاه و کمال، به علت داشتن فعالیت‌های سیاسی، باعث شد مدرسه علوی بمنظور جلوگیری از تعطیلی، از فعالیت و جهت‌گیری سیاسی دوری ورزد.

اکبر خواجه پیری در سخنرانی خود در بزرگداشت پنجاهمین سال تأسیس مدرسه علوی، این‌گونه می‌گوید:

سال ۱۳۴۲ آقای روزبه در دفتر دبیرستان ایستاده بودند، آقای علامه و چند تن از اساتید دیگر هم بودند، یکی از دوستان وارد شد و با ناراحتی گفت کار تمام است. گفتند یعنی چه؟ گفت: ساواک دستور داده درِ مدرسه علوی را ببندند. مرحوم روزبه لبخندی زدند و فرمودند آقایان دیر به فکر افتادند، ما کار خودمان را کرده‌ایم.

با چنین رویکردی مدرسه توانست سرپا بماند و به‌دور از جنجال‌های سیاسی و اجتماعی به هدف خود یعنی پرورش نسلی که بتواند به جامعه خود خدمت کنند، همت گمارد.[2][5][8]

دهه سوم فعالیت مدرسه علوی، در فاصله سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ با اوج‌گیری اعتراض‌های مردمی علیه نظام شاهنشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی و فراز و نشیب‌های سال‌های آغازین شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی همراه بود. با گسترش و شتاب انقلاب، در اواسط دهه ۱۳۵۰ مدرسه علوی و مسئولان آن نیز با موج انقلاب همراه شدند و در پی تأسیس نظام جمهوری اسلامی، شماری از فارغ‌التحصیلان مدرسه علوی همچون کمال خرازی، محمد جواد ظریف، غلامعلی حداد عادل، سید علی‌اکبر محتشمی‌پور و محمد نهاوندیان به سرعت در سمت‌های خالی‌شده و بلامنصب مسئولان حکومتِ پهلوی، صاحب منصب شدند.[9]