الفبای عربستانی جنوبی
الفبای عربستانی جنوبی باستان یا یمنی باستان یا المُسنَد شاخه‌ای از الفبای نیاسینایی می‌باشد که در سده ۹ (پیش از میلاد) پدیدآمد.
| الفبای عربی جنوبی باستان | |
|---|---|
 کتیبه‌ای مرمری به خط المسند، الفبای باستانی پادشاهی یمنی سباء | |
| نوع | ابجد |
| زبان‌ها | گعز، عربی جنوبی باستان |
| دورهٔ زمانی | سده‌های ۹ پیش از میلاد تا ۷ پس از میلاد |
| سامانهٔ مادر |
هیروگلیف مصری
|
| سامانهٔ فرزند | گعزی، عربستانی شمالی |
| سامانهٔ خواهر | الفبای فنیقی |
| ایزو ۱۵۹۲۴ | Sarb, 105 |
| جهت | راست به چپ |
| مخفف یونیکد | Old South Arabian |
| دامنه یونیکد | U+1BC0–U+10A7F |
این الفبا در زمان باستان برای نگارش زبان عربی جنوبی در یمن و گویش‌های صبایی، قطبانی، حدرامی، مینایی، حمیاری و زبان نیاحبشی-سامی در دمت به کار برده‌می‌شد. این دبیره در آغاز در سده نهم پیش از میلاد در اکله گزی در اریتره و در سده ۸ (پیش از میلاد) در یمن و بابل پدیدار گشت. این دبیره در ۵۰۰ (پیش از میلاد) به برنایی رسید و تا سده ۷ (میلادی) به کار میرفت. در این زمان الفبای عربی جایگزین آن شد. در اتیوپی این الفبا برناتر شده و الفبای گعز را ساخت. ریخت شکسته این دبیره با نام خط زبور حروف کوچک عربی جنوبی برای نگارش روزانه بر روی چوب کاربرد داشت.
ویژگی‌ها
از ویژگی‌های این الفبا چنین است که[1]:
- دارای ۲۹ حرف می‌باشد.
- از راست به چپ و همچنین بر عکس نیز نوشته می‌شود. هنگامی که از چپ به راست نوشته می شوند، شکل نوشتاری واژه نیز قرینه می شود
- حروف الفبا در یک کلمه به صورت منفصل نوشته می‌شوند
- شکل حرف الفبا در هر موضعی از کلمه یکسان است و تغییر نمی‌کند
- برای فاصله انداختن بین واژگان از یک خط عمود (|) استفاده می‌شود
- در هنگام تشدید حرف دو بار نوشته می‌شود
- حروف الفبا بدون نقطه و حرکت هستند و از این جهت با الفبای عربی تفاوت دارند
الفبا
_307.jpg.webp)
_308.jpg.webp)
| واژه | اسم یونیکد [2] | واج نویسی | IPA | Corresponding letter in | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| شکل | نوشتار | Phoenician | Ge'ez | Hebrew | Arabic | Syriac | ||||
 |
𐩠 | he | h | /h/ | 𐤄 | ሀ | ה | ه | ܗ | |
 |
𐩡 | lamedh | l | /l/ | 𐤋 | ለ | ל | ﻝ | ܠ | |
 |
𐩢 | heth | ḥ | /ħ/ | 𐤇 | ሐ | ח | ﺡ | ܚ | |
 |
𐩣 | mem | m | /m/ | 𐤌 | መ | מ | ﻡ | ܡ | |
 |
𐩤 | qoph | q | /q/ | 𐤒 | ቀ | ק | ﻕ | ܩ | |
 |
𐩥 | waw | w | /w/ | 𐤅 | ወ | ו | ﻭ | ܘ | |
 |
𐩦 | shin | s² (ś, š) | /ɬ/ | 𐤔 | ሠ | ש | ﺵ | ܫ | |
 |
𐩧 | resh | r | /r/ | 𐤓 | ረ | ר | ﺭ | ܪ | |
 |
𐩨 | beth | b | /b/ | 𐤁 | በ | ב | ﺏ | ܒ | |
 |
𐩩 | taw | t | /t/ | 𐤕 | ተ | ת | ﺕ | ܬ | |
 |
𐩪 | sat | s¹ (š, s) | /s/ | ሰ | ﺱ | ||||
 |
𐩫 | kaph | k | /k/ | 𐤊 | ከ | כ | ﻙ | ܟ | |
 |
𐩬 | nun | n | /n/ | 𐤍 | ነ | נ | ﻥ | ܢ | |
 |
𐩭 | kheth | ḫ | /x/ | ኀ | ﺥ | ||||
 |
𐩮 | sadhe | ṣ | /sˤ/ | 𐤑 | ጸ | צ | ص | ܨ | |
 |
𐩯 | samekh | s³ (s, ś) | /s̪/ | 𐤎 | ס | س | ܤ | ||
 |
𐩰 | fe | f | /f/ | 𐤐 | ፈ | פ | ف | ܦ | |
 |
𐩱 | alef | ʾ | /ʔ/ | 𐤀 | አ | א | ﺍ | ܐ | |
 |
𐩲 | ayn | ʿ | /ʕ/ | 𐤏 | ዐ | ע | ﻉ | ܥ | |
 |
𐩳 | dhadhe | ḍ | /ɬˤ/ | ፀ | ض | ||||
 |
𐩴 | gimel | g | /ɡ/ | 𐤂 | ገ | ג | ﺝ | ܓ | |
 |
𐩵 | daleth | d | /d/ | 𐤃 | ደ | ד | ﺩ | ܕ | |
 |
𐩶 | ghayn | ġ | /ɣ/ | غ | |||||
 |
𐩷 | teth | ṭ | /tˤ/ | 𐤈 | ጠ | ט | ﻁ | ܛ | |
 |
𐩸 | zayn | z | /z/ | 𐤆 | ዘ | ז | ﺯ | ܙ | |
 |
𐩹 | dhaleth | ḏ | /ð/ | ذ | |||||
 |
𐩺 | yodh | y | /j/ | 𐤉 | የ | י | ﻱ | ܝ | |
 |
𐩻 | thaw | ṯ | /θ/ | ﺙ | |||||
 |
𐩼 | theth | ẓ | /θˤ/ | ظ | |||||
اعداد
شش نشانه برای اعداد مورد استفاده قرار میگرد:
| 1 | 5 | 10 | 50 | 100 | 1000 |
|---|---|---|---|---|---|
| 𐩽 | 𐩭 | 𐩲 | 𐩾 | 𐩣 | 𐩱 |
نشانه مربوط به عدد 50 با حذف مثلث پایینی نشانه عدد 100 ساخته می شود[3]. برای جدا سازی واژه ها 1 را دوبار پشت سر هم استفاده میکنند. چهار نشانه دیگر هم به عنوان عدد و هم به عنوان واژه استفاده می شود. هر کدام از این نشانه ها حرف ابتدایی اسم عددی که به آن اشاره می کنند.[3]
یک نشانه دیگر (𐩿) برای احاطه کردن اعداد مورداستفاده قرار میگیرد که آنها را از واژه های طرفین جدا می کند، برای نمونه 𐩿𐩭𐩽𐩽𐩿[3].
خاصیت جمع شوندگی این نشانه ها مشابه عدد نویسی رومی است (به استثنا صفر). دو مثال در زیر آورد هشده است:
- عدد 17 را میتوان به صورت 1 + 1 + 5 + 10 نوشت: 𐩲𐩭𐩽𐩽
- عدد 99 را میتوان به صورت 1 + 1 + 1 + 1 + 5 + 10 + 10 + 10 + 10 + 50 نوشت: 𐩾𐩲𐩲𐩲𐩲𐩭𐩽𐩽𐩽𐩽
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 𐩽 | 𐩽𐩽 | 𐩽𐩽𐩽 | 𐩽𐩽𐩽𐩽 | 𐩭 | 𐩭𐩽 | 𐩭𐩽𐩽 | 𐩭𐩽𐩽𐩽 | 𐩭𐩽𐩽𐩽𐩽 | 𐩲 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 |
| 𐩲𐩽 | 𐩲𐩽𐩽 | 𐩲𐩽𐩽𐩽 | 𐩲𐩽𐩽𐩽𐩽 | 𐩲𐩭 | 𐩲𐩭𐩽 | 𐩲𐩭𐩽𐩽 | 𐩲𐩭𐩽𐩽𐩽 | 𐩲𐩭𐩽𐩽𐩽𐩽 | 𐩲𐩲 |
اعداد هزارگان به دو روش متفاوت نوشته می شوند:
- اعداد کوچک فقط از نشانه 1000استفاده میکنن. برای مثال 8000 را میتوان به شکل 1000 × 8 نوشت: 𐩱𐩱𐩱𐩱𐩱𐩱𐩱𐩱
- اعداد بزرگ را با افزایش ارزش نشانه اعداد 10، 50، و 100 به مقادیر 10000، 50000 و 100000 می توان نوشت:
- 31000 را می توان به شکل 1000 + 10,000 × 3 نوشت: 𐩲𐩲𐩲𐩱 (که به راحتی با 1030 اشتباه می شود)
- 40000 را می توان به شکل نوشت 10,000 × 4 : 𐩲𐩲𐩲𐩲 (که به راحتی با 40 اشتباه می شود)
شاید به خاطر همین ابهام بوده که در عدد نویسی شکل حرف-نوشتاری همان عدد در کنار نشانه آنها به کار می رفته.
زبور
زبور، که به عنوان «کوچک نویسی عربستانی جنوبی» نیز شناخته می شود،[4]اسم شکل خط شکسته‌ای است که در نوشتار عربستانی جنوبی و توسط سباییان استفاده می شده. این خط از خط مسند جدا بوده برای عددنویسی استفاده می شده [5].
زبور یک سیستم نگارش در یمن باستان بود که در کنار مسند به کار میرفت. تفاوت این دو خط این است که مسند برای مستند سازی اتفاقات تاریخی و در همان حال زبور برای نوشتار مذهبی یا ثبت ارتباطات روزمره میان یمنی های باستان به کار میرفت. نوشته‌های زبور را میتوان در پالیمپسست های از جنس پاپیروس یا کتیبه‌های ساخته شده از برگ نخل پیدا کرد.[6][7].
یونیکد
الفبای عربستانی جنوبی در اکتبر 2009 و همزمان با انتشار نسخه 5.2 یونیکد اضافه شد.
بلاک یونی‌کدی مربوطه، که عربستانی جنوبی قدیمی نامیده می شود، U+10A60 تا U+10A7F است.
دقت کنید که کد U+10A7D هم نماینده عدد یک و هم نماینده جداکننده واژگان است[3].
الگو:Unicode chart Old South Arabian
نگارخانه
پانویس
- «خط المسند - een knol van sultan maqtari». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۱.
- "Unicode Character Database: UnicodeData.txt". The Unicode Standard. Retrieved 2017-09-11.
- Maktari, Sultan; Mansour, Kamal (2008-01-28). "L2/08-044: Proposal to encode Old South Arabian Script" (PDF).
- Stein 2005.
- Ryckmans, J., Müller, W. W., and ‛Abdallah, Yu., Textes du Yémen Antique inscrits sur bois. Louvain-la-Neuve, Belgium, 1994 (Publications de l'Institut Orientaliste de Louvain, 43)
- S. Horovitz, Koranische Untersuchungen, p. 70
- Jacques Ryckmans, Inscribed Old South Arabian sticks and palm-leaf stalks: An introduction and a paleographical approach, p. 127
- نویسندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، South Arabian alphabet. (نسخه ۱۷ مارس ۲۰۰۷)
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ الفبای عربستانی جنوبی موجود است. |
منابع
- Stein, Peter (2005). "The Ancient South Arabian Minuscule Inscriptions on Wood: A New Genre of Pre-Islamic Epigraphy". Jaarbericht van het Vooraziatisch-Egyptisch Genootschap "Ex Oriente Lux". 39: 181–199.
- Stein, Peter (2010). Die altsüdarabischen Minuskelinschriften auf Holzstäbchen aus der Bayerischen Staatsbibliothek in München.
- Beeston, A.F.L. (1962). "Arabian Sibilants". Journal of Semitic Studies. 7 (2): 222–233. doi:10.1093/jss/7.2.222.
- Francaviglia Romeo, Vincenzo (2012). Il trono della regina di Saba, Artemide, Roma. pp. 149–155..
- https://archive.org/details/isbn_9780195079937/page/89/mode/1up