پشتکوه (منطقه)

پشتکوه، نام تاریخی مناطقی در غرب ایران است که برابر با استان ایلام امروزی است. بین استان لرستان و استان ایلام رشته کوه کبیرکوه قرار دارد، لرستان را پیشکوه و ایلام را پشتکوه می‌نامیدند. در قرن سیزدهم ق. از منطقه پشتکوه نام برده شده‌است.[1] به گفته هوگو گروته، قوم‌شناس آلمانی، یگانه زبان رایج در لرستان پیشکوه و پشتکوه لری است و از هر ۱۰۰ نفر یک نفر هم فارسی نمی‌داند.[2] به نظر می‌رسد که از قرن هشتم به بعد است که منطقه پشتکوه و صفحه کرد جزو منطقه لر کوچک محسوب می‌شده‌است. اما با این حال مردم پشتکوه ویژگی‌های فرهنگی و قومی خود را همچنان حفظ کردند، بگونه‌ای که محمود میرزا قاجار در اوایل دوره قاجار در مورد تفاوت‌های مردم پشتکوه و پیشکوه لرستان می‌گوید:«خلق پشتکوه {ایلام} را چندان ربطی با اهل پیشکوه{لرستان} نیست.»[3]

هنری راولینسون که در ۱۸۳۶ از پشتکوه دیدن کرده،‌ اغلب ایلات پشتکوه را «علی‌اللهی» معرفی می‌کند که به پیروان دین یارسان گفته می‌شود.[4]

تاریخچه

لرستان به معنی سکونتگاه مردم لر[5] و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. با این توضیح می‌توان حدود لرستان را از دشت‌های غرب خانقین و مندلی در عراق تا دشت ارژن در استان فارس در ایران و از شمال از استان همدان، تا سواحل خلیج فارس به صورت حدودی تعیین کرد.[6] گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری، لرهای کهگیلویه و لرهای بویراحمدی را هم شامل می‌شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نام‌گذاری کردند و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد.[5] این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد.[5] امروزه لرستان نام یکی از استان‌های غربی ایران است. در نمودار زیر تقسیمات لرستان از ۳۰۰ هجری قمری تاکنون آورده شده‌است.[7]

لرستان
لر کوچکلر بزرگ
لرستان فیلی
پیشکوهپشتکوهبختیاریکوه کیلویهشولستان
استان لرستاناستان ایلامچهارمحال و بختیاریکهگیلویه و بویراحمدشهرستان ممسنی

منابع
  1. پشتکوه بنیاد دایره المعارف اسلامی
  2. گروته، هوگو (۱۳۶۹). سفرنامه گروته. ۷. ترجمهٔ مجید جلیلوند. تهران: نشر مرکز. ص. صفحه ۲۸.
  3. محمود میرزا قاجار، عهد حسام (سفرنامه لرستان و خوزستان)، به کوشش ایرج افشار، تهران:مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۹۰، ص ۱۸۰.
  4. راولینسون،‌ هنری. ۱۸۳۹. یادداشت‌هایی دربارۀ سفر از زهاب در دامنه‌های زاگرس در امتداد کوه‌ها به خوزستان (شوش) و از آنجا از استان لرستان به کرمانشاه در سال ۱۸۳۶ (به انگلیسی)، در مجلۀ جامعۀ جغرافیایی پادشاهی، شمارۀ ۴، ۱۸۳۹، ص ۵۲؛ بازدید در ۲۳ بهمن ۱۳۹۸.
  5. پشتدار، علی‌محمد (۱۳۷۶). لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی. ۷. علوم انسانی «ایران شناخت». ص. ۱۶۰ تا ۱۸۳. دریافت‌شده در ۶ اوت ۲۰۱۴.
  6. "LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori". Iranica. Retrieved 6 August 2014.
  7. امان‌اللهی بهاروند، سکندر (۱۳۹۱). قوم لر. آگه. ص. ۷۷. شابک ۹۷۸۹۶۴۳۲۹۱۳۵۸. دریافت‌شده در ۶ اوت ۲۰۱۴.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.