نوروپاتی محیطی
پلی‌نوریت (Polyneuritis) یا نوروپاتی محیطی (Peripheral neuropathy) به معنی التهاب چندین عصب محیطی مختلف است. نوروپاتی محیطی به ضایعات یا آسیب‌های اعصاب محیطی به هر علتی می‌گویند که یک نام کلی برای این دسته از اختلالات محسوب می‌شود. نوروپاتی محیطی اختلال در اعصابی است که از مغز و طناب نخاعی سرچشمه می‌گیرند. بیماران مبتلا به نوروپاتی محیطی ممکن است شرایطی همانند خارش، بی حسی و احساس غیرمعمول، ضعف و دردهای سوزاننده را تجربه کنند.
| پلی‌نوریت | |
|---|---|
 | |
| عکاسی ریزنگاری showing a vasculitic peripheral neuropathy. Plastic embedded. Toluidine blue stain. | |
| طبقه‌بندی و منابع بیرونی | |
| تخصص | عصب‌شناسی |
| آی‌سی‌دی-۱۰ | G64, G90.0 |
| آی‌سی‌دی-9-CM | 356.0, 356.8 |
| دادگان بیماری‌ها | 9850 |
| مدلاین پلاس | 000593 |
| پیشنت پلاس | نوروپاتی محیطی |
| سمپ | D010523 |
دسته‌بندی
نوروپاتی محیطی به سه گروه دسته‌بندی می‌شود:
۱. مونونوروپاتی: اگر فقط یک عصب محیطی درگیر شود مونونوریت(Mononeuritis) نامیده می‌شود. از این گروه می‌توان به گیر افتادن عصب مدین در کانال مچ دست که به نشانگان مجرای مچ دستی(CTS)معروف است و فلج عصب آگزیلاری اشاره کرد.
۲. مونونوریت مولتی پلکس: اگر چند عصب محیطی به صورت مجزا و در عین حال پراکنده در اندامها دچار اختلال و آسیب گردند مونونوریت مالتی پلکس (Mononeuritis Multiplex)گفته می‌شود. این آسیب می‌تواند تمام یا بخشی از عصب را به صورت کامل یا نسبی درگیر سازد و بشکل حاد تا تحت حاد موجب کاهش حس و حرکت عصب گردد. از علل بروز این مشکل می‌توان دیابت، واسکولیت‌ها، بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتویید، جذام، ایدز و سارکوئیدوز را نام برد.
۳. پلی‌نوروپاتی: اگر ضایعه و درگیری اعصاب محیطی در اندامها و به صورت قرینه باشد پلی نوریت(Polyneuritis)نامیده می‌شود (به عنوان نمونه در موارد مسمومیت‌های دارویی و سندرم گیلن-باره)
علل
علل مختلفی می‌توانند موجب نوروپاتی محیطی شوند مانند تروما؛ علل عفونی مانند جذام، هرپس، بیماری لایم؛ رادیاسیون، دیابت، کمبود ویتامینهای بی ۱۲، افزایش ویتامین ب ۶، پورفیری، سرطان، ایدز، ام اس،تاثیر جانبی دارو های نظیر ایزونیازید و...
عوامل به وجود آورنده ی نوروپاتی
- دیابت ملیتوس(دیابت شیرین)DM
- شینگلز(نورالژی پس از هرپس)
- کمبود ویتامین به ویژه ویتامین B12 و فولات
- الکل
- بیماری های اتوایمون از قبیل لوپوس، آرتریت روماتوئید یا سندرم گیلن باره
- بیماری های توارثی از قبیل نفروپاتی آمیلوئید یا بیماری بیماری شارکو-ماری-توث (بیماری ارثی نورولوژیکی)
- ایدز خواه بر اثر بیماری به وجود آمده باشد یا از داروهای مورد استفاده در درمان آن منشا گرفته باشد، سفلیس و نارسایی کلیوی
- قرار گرفتن در معرض سموم از قبیل فلزات سنگین، ترکیبات طلا، سرب، آرسنیک، جیوه و آفت کش‌های ارگانوفسفره
- داروهای مورد استفاده در درمان سرطان از قبیل وینکریستین(Vincasar, Oncovin) و سایر داروها ( به عنوان مثال آنتی بیوتیک‌هایی از قبیل مترونیدازول(Flagyl) و ایزونیازید(Nydrazid, Laniazid)
- مصرف طولانی مدت داروی یدوکینول
در حالی که دیابت و نورالژی پس از هرپس شایع‌ترین دلایل ایجاد نوروپاتی محیطی هستند اغلب دلایل ایجاد این بیماری ظهور نمی‌یابند. در چنین شرایطی نوروپاتی محیطی به عنوان ایدیوپاتیک (بدون علت) شناخته خواهند شد.
درمان نوروپاتی محیطی
درمان صورت گرفته در نوروپاتی محیطی بستگی به عوامل ایجاد کنندهٔ آن دارد. بنابراین اولین گام در درمان این بیماری شناخت دلایل ایجادکننده آن است.
- کمبود ویتامین می‌تواند اصلاح شود.
- دیابت می‌تواند تحت کنترل قرار گیرد ولی با این وجود نوروپاتی ممکن است بهبود نیابد. از این رو هدف اصلی در تشخیص زودهنگام دیابت جلوگیری از بروز نوروپاتی است.
- نوروپاتی حاصل از درگیری نورون‌ها می‌تواند به وسیله فیزیوتراپی، تزریقات یاجراحی درمان شود.
- درمان فوری با تزریق داروهای سمپاتومیمتیک می‌تواند شانس روند شینگلز را به سمت نورالژی پس از هرپس کاهش دهد.
اگر درمان ویژه ای در دسترس نباشد درد حاصله از نوروپاتی معمولاً از طریق داروها قابل کنترل است. ساده‌ترین درمان‌ها به کارگیری داروهایی هم چون استامینوفن، ایبوپروفن یا آسپرین است. ضد افسردگی های سه حلقه ای نظیر آمی تریپتیلین(Elavi) و داروهای ضد صرع همانند کاربامازپین(Tegretol) و گاباپنتین برای تخفیف درد ناشی از نوروپاتی محیطی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. مادهٔ شیمیایی موجود در فلفل تند که باعث تندی این میوه است به صورت کرم برای تخفیف درد این بیماری به کار می‌رود. داروی پرگابالین(Lyrica) اخیراً از سوی FDA به منظور درمان نورالژی پس از هرپس و نوروپاتی محیطی تأیید شده‌است و این درحالی است که دولاکستین(Cymbalta) به تازگی برای درمان نوروپاتی محیطی مورد تأیید قرار گرفته‌است.
جستارهای وابسته
منابع
- دورلند فرهنگ پزشکی. تهران
- امراض اعصاب محیطی