مهدیقلیخان مجدالدوله
مهدیقلیخان مجدالدوله (زاده ۱۲۳۰، درگذشته ۱۳۱۶ خورشیدی) معروف به حاج مجدالدوله پسردایی ناصرالدین‌شاه قاجار و پسر عیسی‌خان والی بود.
| مهدیقلیخان مجدالدوله | |
|---|---|
 مهدیقلیخان مجدالدوله | |
| زادهٔ | ۱۲۳۰ خورشیدی |
| درگذشت | ۱۳۱۶ خورشیدی تهران |
| محل زندگی | تهران |
| عنوان | مجدالدوله |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| همسر(ها) |
|
| فرزندان | عیسی‌خان مجدالسلطنه شمس‌الدین‌خان تمجیدالدوله محمدعلی‌خان عبدالحسین‌خان الله‌قلی‌خان غلامحسین‌خان مصطفی‌قلی‌خان مرتضی‌قلی‌خان افتخارالدوله سروراقدس نزهت‌الدوله قدرت‌الدوله آفاق‌الدوله منیراعظم عزت‌الدوله |
| والدین | عیسی‌خان والی و خواهر پاشاخان امین‌الملک |
| خویشاوندان |
|
زندگی‌نامه
مجدالدوله ابتدا در اندرونی ناصرالدین‌شاه غلام‌بچه بود تا رفته رفته ترقی یافت و به پیشخدمت حضوری رسید و از نزدیکان جدایی ناپذیر ناصرالدین‌شاه شد، به‌طوری‌که در هر سه سفر ناصرالدین‌شاه به اروپا او را همراهی می‌کرد. در آخرین سفر، هنگام بازدید شاه از برج ایفل پاریس که به تازگی برای نمایشگاه بین‌المللی ساخته شده بود، به شاه گفته شد که یک ماجراجوی فرانسوی همان روز، به منظور ثبت رکورد، بدون تجهیزات از داربست‌های برج تا بالای آن صعود کرده‌است. به محض شنیدن این موضوع، مجدالدوله که در شمار همراهان شاه بود، کلاه و لباده را به کناری نهاد و به همان شکل از برج بالا رفت و رکورد مرد فرانسوی را شکست.
در دوران سلطنت احمدشاه قاجار، پس از فوت عضدالملک که نایب‌السلطنه شاه بود، برای برای جانشینی او از طرف قاجاریه نام سه نفر برده می‌شد که عبارت بودند از عبدالصمد میرزا عزالدوله پسر محمدشاه و برادر ناصرالدین شاه، مهدیقلیخان مجدالدوله و بالاخره احمدخان علاءالدوله داماد عضدالملک. در نهایت ذکاءالملک فروغی و گروهی دیگر از وکلای مجلس به تلاش افتادند و زمینه را برای ابوالقاسم خان ناصرالملک فراهم ساختند تا او در مهرماه ۱۲۸۹ خورشیدی با اکثریت ضعیفی در مجلس به نیابت سلطنت برگزیده شد.
مجدالدوله از شکارچیان ماهر بود و بیشتر اوقات خود را به شکار و سواری می‌گذرانید. او از بهترین تیراندازان روزگار خود بود و تا سنین بالا نیز مهارت خود را در تیراندازی و سواری حفظ کرد. وی در حالی که ۸۶ سال سن داشت، در خانهٔ خود بر اثر ایست قلبی درگذشت. او تا آخرین لحظه در سلامت جسمانی کامل قرار داشت، به طوری که صبح همان روز به همراه دخترش به سوارکاری رفته بود.
دوستعلی معیری می‌نویسد:«مجدالدوله در پیشگاه شهریاری [=ناصرالدین‌شاه] گستاخ بود و اغلب شاه را تو خطاب می‌کرد.»[1] غلامعلی خان عزیزالسلطان نیز در زندگی‌نامه خود به این موضوع اشاره می‌کند و می‌نویسد:«مجدالدوله از آن اشخاصی بود که گاه با شاه با لحن خطاب و عتاب صحبت می‌کرد.»[2] محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در کتاب خاطرات خود به سختی از مجدالدوله انتقاد کرده است. چرچیل کارمند سفارت انگلیس در تهران، در گزارش‌های محرمانه خود می‌نویسد:«مجدالدوله حکومت نواحی ییلاقی شمیرانات را به عهده دارد و بخش قابل ملاحظه‌ای از املاک آن‌جا به او تعلق دارد.»[3]
مهدیقلیخان به سال ۱۳۱۰ قمری مسجد مجدالدوله را در خیابان امام خمینی تهران که آن زمان خیابان مریضخانه نام داشت، بنیان گذاشت.[4]
مجدالدوله بیست بار ازدواج کرد و همهٔ همسران او پیش از او از دنیا رفتند. نخستین همسرش فخرالدوله دختر ناصرالدین‌شاه بود. پس از او والیه دختر دیگر شاه را گرفت که به بیماری سل درگذشت. سپس با معصومه‌خانم دختر کامران میرزا ازدواج کرد که او نیز جوانمرگ شد. یکی دیگر از همسرانش دختر رکن‌الدوله (برادر ناصرالدین‌شاه) بود که او نیز بر اثر بیماری در سن جوانی فوت شد. مجدالدوله با خواهر علی خان ظهیرالدوله نیز ازدواج کرد که فرزند ارشدش، عیسی خان مجدالسلطنه، حاصل این ازدواج بود.
دارای هشت پسر و هفت دختر بود. از جمله: عیسی‌خان مجدالسلطنه که فرزند ارشد او بود، نزهت‌الدوله با امان‌الله اردلان (عزالممالک) ازدواج کرد، سرور اقدس همسر امیرسیف‌الدین غفاری پسر میرزا نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری شد، آفاق‌الدوله با محمدولی میرزا احتشام‌الدوله نوه خانلر میرزا ازدواج کرد. همچنین سرلشکر فیروز داماد او بود.[5][6][7]
منابع
- یادداشت‌هایی از زندگی خصوصی ناصرالدین‌شاه، نشر تاریخ ایران، ۱۳۶۱، ص۹۱
- روزنامه خاطرات عزیزالسلطان، جلد اول، ص۹۸
- رجال و دیپلمات‌های عصر قاجار و پهلوی، ص۳۳۵
- «حاتمی با جان و دل کار می‌کرد». جام جم. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ مه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۹ می ۲۰۱۸.
- ملکی (زاوش)، حسین (۱۳۷۰). دولت‌های ایران در عصر مشروطه. ۲. تهران: اشاره. ص. ۴۲.
- عاقلی، باقر. خاندان‌های حکومتگر در ایران، قاجار و پهلوی. نشر علم: ۱۳۸۱، ص۳۹۳
- موسسه مطالعات تاریخ معاصر، امان‌الله اردلان
- معیری، دوستعلی (۱۳۶۱)، رجال عصر ناصری، تهران: نشر تاریخ ایران