مقبول فدا حسین

مقبول فدا حسین در سال ۱۹۱۵ زاده شد. در سنین کودکی مادرش را از دست داد. وقتی ۱۷ سال داشت در یک مسابقه برای یک نقاشی پرترهی رنگ و روغن مدال طلا گرفت و به این ترتیب پدرش را راضی کرد او را به هنرستان بفرستد. او کار خود را در دهه ی۱۹۳۰ با نقاشی تجاری و کشیدن پوستر سردر سینماها شروع کرد.[5]

شهرت این نقاش در دههٔ ۱۹۵۰ در هند افزایش یافت و یکی از آثارش به نام «زمین» جایزه‌ای ملی برایش به همراه داشت.[6] در سال ۱۹۹۶ پس از انتشار آثارش در یکی از مجلات معتبر هند مورد توجه مجامع بین‌المللی قرار گرفت و جهانیان با آثارش آشنا شدند.[7]

سال ۱۹۸۹ حسین به نشان «پادما ویبوشان» نایل شد که دومین افتخار شهروندی هند است.[8]

حسین در طول زندگی هنری خود، جوایز بسیاری برده بود و فروش آثارش سر به میلیون‌ها دلار می‌زد. او در عین حال، شاید جنجالی‌ترین هنرمند هند هم به‌شمار می‌رفت.[9]

در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ حسین برای این‌که بیشتر مورد توجه قرار بگیرد سروشکل عجیبی برای خودش درست کرد و حتی در گفتگویی اذعان کرده بود «اگر در اروپا بودم از سالوادور دالی هم عجیب‌تر بودم.»[10]

حسین با موهای سفید و ریش‌های بلندش[11] همیشه پابرهنه راه می‌رفت و قلم‌موهای بسیار بزرگی همراه داشت.[12] آنجولی الا منون، هنرمند پیشرو هندی دربارهٔ او می‌گفت «مقبول فدا حسین هیچ وقت پیر نشد. او نیرو، طنز و توانایی شگفت‌انگیزش برای کار کردن را حفظ کرد.» «بی‌قرار بود، اغلب می‌گفت که هیچ‌وقت اتاق خوابی نداشته که در آن بخوابد. خانه‌به‌دوش و کولی بود.» اس کالیداس، منتقد هنری دربارهٔ وی می‌گوید که آقای حسین تا دو هفته پیش از مرگش همچنان نقاشی می‌کشید. «او زندگی کاملی را تجربه کرد.»[13]

نقاشی‌های مقبول فدا حسین از خدایان عریان هندو، پیروان افراطی هندوییسم را به خشم آورده بود. آن‌ها که او را به هرزه‌نگاری و وقاحت متهم می‌کردند؛[14] به خانهٔ این نقاش حمله کردند و نمایشگاه‌های آثارش را برهم زدند و در نهایت او را مجبور به ترک وطن ساختند. حتی گالری‌های هنری در هند از نمایش آثار او ترس داشتند.[15]

حسین در سال ۲۰۰۶ از بمبئی به دبی و از آن‌جا به لندن نقل مکان کرد. او که مسلمان بود در سال ۲۰۱۰ شهروند قطر شد و از آن موقع بین قطر و لندن در سفر بود.[16]

در سال ۲۰۰۶ مقبول فدا حسین بابت کشیدن تابلوی «مادر هند» (به انگلیسی: Mother India) علناً عذرخواهی کرد. این تابلو زن برهنه‌ای را نشان می‌داد که روی زمین زانو زده بود و هند را خلق می‌کرد.[17] ام اف حسین همچنین قول داد که این نقاشی جنجالی را از حراجی خیریه‌ای که آن را به فروش گذاشته بود خارج کند.[18] در سال ۲۰۰۸، دادگاه عالی هند حاضر نشد پروندهٔ شکایت علیه آقای حسین را به جریان بیندازد. این دادگاه اعلام کرد که نقاشی‌های او هرزه‌نگاری نیستند و «برهنگی» در تاریخ و پیکرنگاری هند مرسوم بوده‌است.[19]

او در مصاحبه‌ای تلویزیونی در سال ۲۰۱۰ گفته بود: «خیلی پیر شده‌ام که بخواهم با چنگ و دندان با این افراد مبارزه کنم، به ابزار و امکاناتی که برای آثارم لازم است رسیده‌ام. مرزها معنایی برای هنرمندان و آثارشان ندارد و این آثار می‌توانند بر فرهنگ هند تأثیر بگذارند.»[20]

پس از پذیرفتن شهروندی قطر بسیاری از سیاستمداران سعی کردن حق آزادی این هنرمند در هند را به او برگردانند تا او باز هم شهروندی هندی به حساب بیاید، اما این اتفاق نیفتاد.[21]

حسین پنج سال پس از ترک وطنش در تبعیدی خودخواسته[22] به دلیل تهدیدات افراطی‌های هندو،[23] روز پنجشنبه ۱۹ مه ۲۰۱۰ در ۹۵ سالگی در بیمارستانی[24] در لندن درگذشت.[25]

مونا زاوری که بیش از ۴۰ سال مقبول فدا حسین را می‌شناخت با اعلام این خبر گفت: «او به دلیل کهولت سن درگذشت. پنجشنبه صبح این اتفاق افتاد. مدتی بود در بیمارستان بستری شده بود و قرار بود پنجشنبه مرخص شود اما وضعش رو به وخامت گذاشت.»[26]

پس از مرگ مقبول فدا حسین بسیاری از چهره‌های شاخص هنری و سیاسی از جمله رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر هند مرگ او را «ضایعهٔ اسفناک ملی» خواندند.[27]

مشخصهٔ آثار او روح کشورش بود، ترکیبی از مبارزه، خوشبینی، افسانه و افتخار.[28] حسین یکی از اعضای گروه هنرمندان پیشروی هند بود که سنت‌های قدیم نقاشی هندو را می‌شکستند و هنر آوانگارد را جایگزین آن می‌کردند.[29] آثار حسین ترکیبی از کوبیسم و نقاشی کلاسیک هندی بودند و موجب شدند هنر مدرن هند به بازارهای جهانی راه پیدا کنند.[30]

او نزدیک به بیست‌وپنج‌هزار اثر هنری از خود به جا گذاشت.[31] برخی از آثار او بر روی بوم به قیمت‌های میلیونی فروخته شده‌اند.[32] «مهاباراتا: نبرد گانا و جامونا» اثر حماسی او در سال ۲۰۰۸ در حراجی کریستی به قیمت ۱٫۶ میلیون دلار به فروش رفت.[33]

به گفتهٔ اس کالیداس، متقد هنری «او می‌توانست هر جا نقاشی کند؛ در خیابانها، در آتلیه. او سرزنده بود، فکر و بدن چابکی داشت؛ به‌سرعت فکر می‌کرد و به‌سرعت نقاشی می‌کشید. هیچ‌وقت کسی را ندیده‌ام که تندتر از او نقاشی بکشد.»[34]

حسین مدیوم سینما را هم امتحان کرده بود.[35] او دو فیلم بالیوودی ساخت؛ هرچند که هر دو فیلم در گیشه شکست خوردند.[36] سال ۱۹۶۷ اولین فیلم او به نام «از دید یک نقاش» برندهٔ خرس طلایی جشنوارهٔ فیلم برلین شد.[37]

• کامرانی، بهنام (۱۳۹۱). «کامرانی: دربارهٔ هنر معاصر هند در ایران هیچ کتابی نداریم». ایبنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۲. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف‌نظر شد (کمک)
• «ام اف حسین، از مشهورترین نقاشان هندی، درگذشت». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۲. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف‌نظر شد (کمک)
• «معروف‌ترین نقاش هند در ۹۵ سالگی درگذشت». ترجمهٔ حسین عیدی‌زاده. خبر آنلاین. ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۲. از پارامتر ناشناخته |ماه= صرف‌نظر شد (کمک)

• وبگاه رسمی
• مقبول فدا حسین در بانک اطلاعات اینترنتی فیلم‌ها
• آثار مربوط مقبول فدا حسین در کتابخانه‌ها (کاتالوگ ورلدکت)
• مجموعه تصاویری از ام. اف. حسین
• مجموعهٔ خبرها و تفسیرها در مورد ام. اف. حسین، روزنامهٔ «تایمز آو ایندیا»
• مرثیه‌ای برای ام. اف. حسین، ان. رام، روزنامهٔ هندو،۱۰ ژوئن ۲۰۱۱
• اخبار و تفاسیر موجود در نیویورک تایمز دربارهٔ مقبول فدا حسین
• نمایش اسلاید، فاینانشیال تایمز
• Maqbool Fida Husain, India’s Most Famous Painter, Dies at 95 NYTimes.com