محمد عصار لواسانی

نسل عصار به یکی از امامزاده‌های لواسان می‌رسد. پدر وی، حاجی سید محمود عصار اهل علم نبود و در بازار تهران کارگاه عصاری داشت.[1] عموی وی علامه سید مرتضی لواسانی از شاگردان صاحب جواهر است. پسر عموی او نیز سید علی لواسانی از علمای عهد خود بود.

سید محمد لواسانی مشهور به عصار اهل لواسان است و در سال ۱۲۶۴ ق (یا ۱۲۶۶ق) در تهران متولد شد. پس از فوت پدرش، دکان عصاری او را فروخت و با پولی که دست‌آورد برای تحصیل به نجف رفت[1] و پس از پانزده سال تحصیل و اقامت در عراق، سال ۱۳۰۶ ق در حالی که پسرش، محمد کاظم، چهار ساله شده بود، به تهران برگشت و مدت دوازده سال در حوزه علمیه تهران به افاده و افاضهٔ علمی مشغول شد.

وی در اوایل سلطنت مظفرالدین شاه در ۱۳۱۶ق با افکار تجدّدخواهان آشنا شد و به واسطه یحیی دولت‌آبادی به عضویت «انجمن معارف» درآمد و از پشتیبانان او در آن انجمن شد.

عصار در تهران سختی بسیار دید و عاقبت در سال ۱۳۴۰ ق / ۱۳۰۱ ش از تهران به مشهد هجرت کرد و تا پایان عمر در حوزه علمیه مشهد به تدریس سطوح فقه و اصول و نیز حکمت و فلسفه اسلامی، مخصوصاً منظومه حاج ملا هادی سبزواری مشغول شد.

استادان درسی و مشایخ سید محمد عصار عبارتند از:

• آخوند خراسانی
• میرزای شیرازی
• عزیزالله طالقانی
• میرزا حسن آشتیانی
• محدث نوری
• میرزا حسین خلیلی تهرانی
• فتح‌الله غروی شیرازی مشهور به شریعت اصفهانی
• ملا حسینقلی همدانی
• مهدی قزوینی
• میرزا حبیب‌الله رشتی
• عباس کاشف الغطا
• محمدحسن ممقانی
• سید محمد بحرالعلوم
• میرزا صالح داماد، [میرزا صالح بن میرزا سید حسن داماد بن میرزا یوسف مجتهد فاموری]،[2]

محمد عصار شاگردان بسیاری تربیت کرد و به تعدادی نیز اجازه روایت و اجتهاد داد مانند: سید شهاب الدین مرعشی نجفی و جمال الدین کرمانی. سید عبدالحجت بلاغی[3] استطرادا به شرح زندگی آقا سید محمد لواسانی اشاره می‌کند و از جمله می‌نویسد که آن مرحوم با آنکه در سالهای پایانی عمر از بینایی محروم شده بود، باز دست از تدریس و تربیت طلاب برنمی‌داشت و سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی مکرر در سفرهای خود به مشهد، طلاب قم را به مجلس درس او می‌برد و سفارش می‌کرد که در علم باید چنین بزرگانی را سرمشق قرار داد.

آقا سید محمد لواسانی شعر نیز می‌سرود. وی نخست تخلص «ناظم» داشت، امّا بعدها آن را به «آشفته تهرانی» و سپس به «عصار» تغییر داد.

تألیفات بسیاری بالغ بر صد اثر از سید محمد عصّار به یادگار مانده از جمله: ۱. توحید کمالی در دو جزء که مذاکراتی است در علم اخلاق، ما بین آقا کمال و معلمش، و جزء دوم آن به نام اخلاق کمالی است؛ ۲ - بیان الغیب که دیوانی منظوم در استقبال دیوان خواجه حافظ است؛ ۳ - لسان‌الغیب؛ ۴ - نیاح الغیب؛ (آقا سید محمد لواسانی این چهار کتاب را بنا به مصلحتی، شاید برای اخفاء نام خود به نام پدر زن خود، حاج محمد کریم (یا عبدالکریم) صابونی (د۱۳۳۹ق)، منتشر کرده است). ۵ -فقاهةالرضویه در فقه استدلالی؛ ۶ ـ رسالة رجالیة، تألیف ۱۳۴۷ق، که در ذیل جلد اول کتاب فقاهة الرضویه چاپ شده است (حبیب‌آبادی، همان‌جا)؛ ۷ - شرح منظومه حکمت حاج ملا هادی سبزواری؛ موسوم به اشراقات الرضویّة به زبان عربی؛ ۸ - شرح منظوم‌بر گلشن راز شیخ محمود شبستری؛ ۹ - حاشیه بر کشف الریبه فی احکام الغیبه، تألیف شیخ زین‌الدین شهید ثانی (د ۹۶۶ق) که به همراه متن در ۱۳۰۵ ق چاپ شده است؛ ۱۰ - التحفة المدنیه در علم عروض (ساخته ۱۲۹۰ق در مدینه)؛ ۱۱ - تاریخ عصّار؛ ۱۲ - ناسخ التفاسیر ۱۳- پاسخ نامه که به تازگی در قم چاپ شده است. و…

عصار نسبت به شیوه تدریس ادبیات عرب و فقه و اصول فقه و فلسفه و تفسیر و.. در حوزه‌های علمیه نقد علمی داشت و به کتاب‌های حوزوی هم انتقاد وارد می‌کرد و در راستای اصلاح کتاب‌های حوزوی چند اثر نیز در علوم گوناگون نگاشت.

• محمدکاظم عصار فیلسوف و استاد دانشگاه تهران
• جاسم عصار
• هاشم عصار
• ابوالقاسم عصار دانشمند دینی
• عماد عصار روزنامه‌نگار و عکاس

شمسی عصار نوه وی است.

سید محمد لواسانی، سرانجام، روز دوشنبه دوم فروردین ۱۳۱۶ برابر با نهم محرم ۱۳۵۶ در مشهد وفات یافت و در صحن جدید آستان قدس رضوی دفن شد.

• ادبیات فارسی بر مبنای استوری، برگن، ص۱۱۱۷.
• زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم استاد سید محمد کاظم عصار تهرانی، مقدمه، ص۱۴.
• مستدرکات أعیان الشیعة، ج۷، ص: ۲۶۸
• رساله در برخی از مسائل الهی عام، محمدکاظم عصار، منوچهر صدوقی سها، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۳؛ مقدمه.
• نقباء البشر، آقابزرگ تهرانی، ج۵، ص ۲۸۱تا۲۸۳.
• مجله وحید - مهر ۱۳۴۷ - شماره ۵۸ (از صفحه ۹۵۰ تا ۹۵۸.
• مجله مقالات و بررسیها - زمستان ۱۳۷۷ - شماره ۶۴ (از صفحه ۱۴۵ تا ۱۶۲.
• کلک شماره ۹۳–۸۹(مرداد - آذر ۱۳۷۶)
• سید مصطفی محقق داماد - نامه فرهنگستان علوم، شماره ۱۰ و ۱۱
• حیات یحیی، یحیی دولت‌آبادی، ج۱/۲۳۲.
• مکارم الآثار، حبیب آبادی، ج ۵/۱۷۶۵–۱۷۶۶؛
• رفیعی، «آشفته تهرانی»، ج۱/۴۱۰–۴۱۱
• مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، ج۱/۲۶۱–۲۶۲.
• الذریعه، آقابزرگ تهرانی، بیروت، ج۲۴ ص ۸/ ج۳، ص۱۸۳، ج۱۱ ص۱۶۶