علی‌محمد خادمی

سپهبد علی‌محمد خادمی (زادهٔ ۷ آذر ۱۲۹۲ در شهرستان جهرم – درگذشتهٔ ۱۶ آبان ۱۳۵۷ در تهران) نظامی و مدیر ایرانی بود. او از ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۷ برای نزدیک به ۱۶ سال مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره شرکت هواپیمایی ملی ایران (هُما) بود. سپهبد خادمی عضو مجمع جهانی اقتصاد و همچنین کمیته اجرایی انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (یاتا) بود. او نخستین ایرانی و آسیایی بود که از ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰ ریاست این سازمان را برعهده داشت.[1]

علی‌محمد خادمی
مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره
هواپیمایی ملی ایران (هما)
مشغول به کار
۱۳۴۱ – ۱۳۵۷
ریاست ستاد نیروی هوایی ایران
مشغول به کار
۱۳۳۷ – ۱۳۴۱
ریاست سازمان یاتا
مشغول به کار
۱۳۴۹ – ۱۳۵۰
اطلاعات شخصی
زاده۷ آذر ۱۲۹۲
شهرستان جهرم، استان فارس، ایران
درگذشته۱۶ آبان ۱۳۵۷ (۶۴ سال)
شمال تهران، ایران
ملیتایرانی
همسر(ان)بهیه مؤید
فرزندانیک پسر: منیب و دو دختر: مینو و مُنا
محل تحصیلدانشکده افسری
پیشهمدیر عامل هواپیمائی ملی ایران و نظامی
خدمات نظامی
درجهسپهبد

علی‌محمد خادمی در میان بهاییان ایرانی، بالاترین مقام مدیریت در یک سازمان دولتی را به عهده داشت.[1]

زندگی

علی‌محمد فرزند لطفعلی در روز ۷ آذر ۱۲۹۲ در شهرستان جهرم به دنیا آمد. دیپلم ریاضی خود را در اصفهان گرفت. وی با دختر «موید کرمانشاهی» ازدواج نمود و از وی صاحب یک پسر و دو دختر شد. وی پس از دستیابی به مقام نخست در مسابقه ورودی دانشکده افسری به این دانشکده پذیرفته شد. وی همچنین در ۱۳۳۶ دوره‌ای آموزشی را در دانشگاه نیروی هوایی ایالات متحده در مونتگمری، آلاباما به پایان رسانید.[2]

مدیریت هما

وی پس از پایان تحصیل، خدمت در نیروی هوایی شاهنشاهی ایران را آغاز کرد. ورود به عرصه جابجایی مسافر و پست و دریافت گواهی پرواز با هواپیماهای بازرگانی از بریتانیا، توانایی‌های دیگر او را نمایان کردند. اما از ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۱ چهار سال ریاست ستاد نیروی هوایی ایران را بر عهده داشت. تا اینکه سرانجام از ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۷ در راس هما جای گرفت. کمی پس از آغاز ریاست بر هواپیمایی ملی ایران، یک دوره مدیریت عالی حمل و نقل هوایی را نیز در دانشگاهی در واشینگتن، دی.سی. به پایان برد.

با مدیریت خادمی، هواپیمایی ملی ایران در دهه ۱۹۷۰ عنوان «رو به رشدترین شرکت‌های هواپیمایی جهان» را به خود اختصاص داد. در سال ۱۳۴۱ ایران ایر سیزده هواپیمای کوچک و نزدیک به هفتصد و پنجاه کارمند داشت. این شمار در سال ۱۳۵۷ به سی و هفت بوئینگ و بیش از دوازده هزار و هشتصد کارمند رسید. به پاس تلاش‌های او در سال ۱۹۷۷ دانشگاه نورثروپ، کالیفرنیا مدرک دکترای افتخاری به وی داد.[1]

مرگ

سه ماه پیش از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، در خانه خود در امام‌زاده قاسم در شمال تجریش، در تهران در سن ۶۵ سالگی کشته شد. با وجود کشته شدن همسر و سربازانی که در خانه او کار می‌کردند مطبوعات آن زمان مرگ وی را با عنوان خودکشی منتشر نمودند اما شواهدی قوی از قتل وی وجود دارد. چندین رسانه بین‌المللی مانند نیویورک تایمز، مرگ او را «قتل» نامیدند.[1]

در همان زمان برخی نشریات مخالفان سیاسی محمدرضا پهلوی که در خارج از ایران منتشر می‌شدند، اعلام کردند که وی پس از مراجعه مأموران به خانه‌اش برای دستگیری او، خودکشی کرده‌است. پرویز راجی، سفیر ایران در لندن در یادداشت‌های مربوط به روز ۱۸ آبان ۱۳۵۷ نوشت:

«به رغم تلگرافات رسمی وزارت خارجه که علت مرگ خادمی را خودکشی ذکر کرده‌است، دادرسان گفت تلفنی با همسر وی گفتگو کرده و خادمی در حقیقت به قتل رسیده‌است».

سیروس علائی چندین سال از زندگی خود را صرف بررسی اسناد مربوط به این قتل کرده‌است. بر طبق اسنادی که در بهار ۱۳۹۴ «فصلنامه ایران‌نامه» منتشر کرد خادمی توسط «یک گروه حداقل سه نفری ترور شده» و پزشکی قانونی نیز «کشته شدن» او را با اصابت گلوله از پشت سر تأیید کرده‌است. سه پوکه فشنگ در کنار پیکر خادمی پیدا شده‌است. نام سه تن از اعضای کمیته مشترک ضدخرابکاری نیز در اسناد آمده که یکی از آنها در فرمانداری نظامی تهران توسط بهیه مؤید (همسر خادمی) به عنوان شلیک‌کننده شناسایی شد. باوجود شناسایی و دستگیری این افراد توسط فرمانداری نظامی، هیچ‌یک از آنها محاکمه و مجازات نشدند. سازمان امنیت و اطلاعات کشور (ساواک) کمی پس از مرگ خادمی، بهیه مؤید را حدود یک ماه بازداشت کرد تا وی اعلام کند همسرش خودکشی کرده‌است. اما او تسلیم این خواسته نشد. به نظر می‌رسد که کشتن خادمی (به عنوان یکی از سرشناس‌ترین شخصیت‌های بهایی) با هدف آرام کردن فضای پرآشوب آن زمان انجام شد. اما این کار باعث تنش بیشتر شد.[1]

روز شنبه ۱۳ تیر ۱۳۹۴ برابر ۴ ژوئیه ۲۰۱۵ برای نخستین بار مراسم یادبودی برای سپهبد خادمی توسط بازماندگان وی در ژنو، سوئیس برگزار شد.

جنازه او در گلستان جاوید به خاک سپرده شد. اموال خانواده خادمی در تهران مصادره شده و پرونده قتل او همچنان باز است.[1]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. پژمان اکبرزاده-روزنامه‌نگار (۱۶ آبان ۱۳۹۷). «ایران‌ایر، سپهبد خادمی و 'قتلی که فراموش شد'». بی‌بی‌سی فارسی.
  2. Abbas Milani. «Eminent Persians: Ali-Mohammad Khademi». Stanford.

منابع
  • امیر مصدق کاتوزیان (۱۴ تیر ۱۳۹۴). «سپهبد خادمی از فراز بال «هما» تا «قربانی مصلحتی ثبات»».
  • «KHADEMI, Ali Mohammad – Encyclopaedia Iranica».
  • عاقلی، دکتر باقر (۱۳۸۰). شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران. اول. نشر گفتار باهمکاری نشر علم. ص. ۵۹۹–۵۹۸.
  • Parviz Tarikhi (2002). The Iranian Space Endeavor: Ambitions and Reality. p. 21.
  • «چگونگی درگذشت سپهبد علی محمد خادمی» (PDF).
  • «شاه به هویدا نارو زد - رادیو زمانه». رادیو زمانه.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ علی‌محمد خادمی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.