شهرستانک (کرج)
شهرستانک، روستایی در دهستان آسارا از توابع بخش آسارا واقع در شهر کرج در استان البرز ایران است. شهرستانک در قدیم مرکز بخش کن بوده که در اواخر سال ۱۳۲۶ ه.ش دهستان شمیران تبدیل به بخش و دهستانهای ارنگه و لورا و شهرستانک ضمیمه بخش کرج شدهاست.[2][3][4]
اطلاعات کلی | |
---|---|
کشور | ایران |
استان | البرز |
شهرستان | کرج |
بخش | آسارا |
دهستان | لورا |
مردم | |
جمعیت | ۱۳۰۷ نفر (سرشماری ۹۵) |
کد آماری | ۲۶۱۸۳۸ |
این روستا در ۵۵ کیلومتری شمال خاوری کرج و در مرز استانهای البرز و تهران جای گرفتهاست. بلندای این روستا از سطح دریا ۲۱۹۰ متر و آب و هوای آن در زمستان سرد و تابستان معتدل و دلپذیر است.[5]
زبان
مردم شهرستانک به گویش قصرانی زبان مازندرانی صحبت میکنند.[6]حسین کریمان در جلد دوم کتاب قصران کوهسران آوردهاست: منطقه قصران باستانی شامل مناطق لاوشان، فشم،میگون، شمشک، گاجره و روستاهای کوهپایهای توچلال تا مناطق غربی رودخانه جاجرود. زبان عمومی مردم قصران لهجهای از زبان باستانی پهلوی است که زبان طبری یا مازندرانی، که از ریشهٔ زبانهای دیرین ایرانی است، و عربی و اندکی ترکی، بدان درآمیخته و از زبان دری نیز در قرون اسلامی تأثیر یافتهاست، و هر چه از ری به مازندران نزدیک تر شوند بر میزان لهجهٔ مازندرانی به همان نسبت افزوده میشود، چنانکه در لهجهٔ میگون و شهرستانک و لالان و زایگان و روته و گرمابدر و شمشک و دربندسر زبان مازندرانی غلبه دارد.[7]
جمعیت
جمعیت این روستا بر پایه سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، ۱٬۰۴۸ نفر (۳۱۷ خانوار) بودهاست.
پیشینه
شهرستانک که روستایی کوهستانی در شمال کوه توچال است، روستایی تاریخی بهشمار میرود و ناصرالدین شاه قاجار در آن کاخ ویژهای داشته که امروزه با نام کاخ شهرستانک شناخته میشود. جادهٔ ناصری، راهی که از روزگاران دور ری را به مازندران پیوند میداد و در دورهٔ قاجار گسترش یافت، از این آبادی میگذرد. امروزه هنوز کوهنوردان از این مسیر استفاده میکنند. در حال حاضر بهترین مسیر دسترسی به شهرستانک، راه آسفالتهٔ ۸ کیلومتریای است که از جاده کرج-چالوس، نرسیده به گچسر جدا شده و در شهرستانک پایان میپذیرد. آزادراه تهران - شمال نیز از نزدیکی شهرستانک عبور می کند.که از تهران با طی مسافت ۳۲ کیلومتر می توان به شهرستانک رسید.
با نگاه به یادگارهای تاریخی به جا مانده، دیرینگی این روستا به سدهٔ ششم هجری قمری میرسد. قلعه دزدبند شهرستانک، تپه شنستون (شن ستون) و کاخ شهرستانک (کاخ ناصرالدین شاهی) از آثار تاریخی این روستا هستند.[5]
جاذبههای گردشگری
- قلعه دزدبند (قلعه دختر) شهرستانک
روی خط الراس کوه شهرستانک و بر بلندترین قله آن، از فاصلههای بسیار دور، بنایی به چشم میخورد که در میان اهالی به قلعه دزدبند (قلعه دختر) شهرستانک معروف است. این بنا که در حال حاضر فقط پایههای سه اتاق و قسمتی از سقف یکی از اتاقهای آن باقی مانده، با قلوه سنگ و ملاط ساروج ساخته شده و پوشش داخلی آن از گچ بودهاست. آنچه هماکنون بر جای مانده، حاکی از این است که این بنا قلعه نبوده، بلکه بیشتر به عنوان بنایی دیدهبانی و اطلاعرسانی مورد استفاده بوده و ظاهراً نگهبانان و دیده بانان به وسیله آتشافروزی یا با روشن کردن چراغهای روغنی در داخل این بنا اطلاعات لازم را با یکدیگر رد و بدل میکردند. بررسی سفالهای جمعآوری شده از داخل و اطراف بنا و همچنین بررسی نقشه، پلان و سبک معماری آن حاکی از اسلامی بودن آن است. قطعات سفال نشان میدهد که ظروف سفال استفاده شده دراین محل، نامرغوب، غیرتجملی و صرفاً جنبه کاربردی داشتهاست. سبک بنا و مصالح به کار رفته و سفالهای پراکنده اطراف بنا شباهت زیادی به آثار دوره ایلخانی و تیموری دارد.
- تپه شنستون (شن ستان)
در قسمت جنوب دره گل کیله شهرستانک، دقیقاً قسمتی که باغهای میوه در بالای کوه به پایان میرسد، قطعات معتنابهی از سفالهای قرمز رنگ با تمپرشن پراکندهاند. این قسمت از دره که کاملاً در دامنه کوه واقع شده به تپه شنستون معروف است. از زمینهای تپه شنستون برای کشتهای دیم استفاده میشود. به همین جهت قلوه سنگهای پراکنده در دامنه کوه جمعآوری شده و در جای جای دامنه روی هم انباشته شدهاست. با توجه به اینکه در دوران تاریخی بیشتر قبرستانها در دامنه کوهها ایجاد میشده و با وجود سفالهای شبیه این دوره، در این محوطه، میتوان گفت که تپه شنستون مربوط به چادرنشینان دوران تاریخی است.
- کاخ شهرستانک
در دوران ناصرالدین شاه و به دستور وی در سال ۱۲۹۵ هجری قمری، احداث بنای کاخ عظیمی در دره گل کیله شهرستانک آغاز شد که تا سال ۱۲۹۸ هجری قمری ادامه پیدا کرد. مجموعه بیرونی این عمارت در واقع حیاطی به شکل مستطیل که در چهار تراز طراحی شده، ورودی شاهی در تراز اول میباشد و ساختمان دیوانخانه در تراز چهارم و در دو طبقه احداث شده که داخل آن به وسیله کاغذ دیواریهای الوان و گچ بریهایی در سقف تزئین شدهاست. بخش حرمسرا نیز مشتمل بر فضاهایی است که بر گرداگرد دو حیاط ساخته شدهاست. این دو حیاط به لحاظ وجود شیب در دو تراز با اختلاف سطح ۳ متر طراحی و ساخته شدهاست. درجوار کاخ شهرستانک، قطعه سنگ بسیار عظیمی وجود دارد که ظاهراً زمان استراحت ناصرالدین شاه در کاخ، ازصخره مشرف بر کاخ جدا شده و بدون ایجاد خسارتی در کنار کاخ مستقر شدهاست.[8]*
- درخت سرو اورس دوهزاروهشتصدساله
چه کسی فکر میکرد که کهنسالترین موجود زنده ایران، نه سرو مشهور ابرکوه باشد و نه جایگاهش تا این حد نزدیک به پایتخت ایران؟ جایی که بیشتر از هر سرزمین دیگری در وطن قربانی توسعه شده و طبیعتش آسیب دیدهاست. چگونه است که این بانوی استوار توانسته در سختترین شرایط ممکن دوام آورد و همچنان شاداب و سرحال به زندگی ادامه دهد؟ بانویی که بر بنیاد مطالعات گاهشناسی درختی – dendrochronology – از روزگاران پرافتخار ایران در پیش از امپراتوری بزرگ هخامنش تا امروز را در جعبه سیاه خود محفوظ داشتهاست! نوشتار پیش رو، در ستایش این بانوی تهرانی است که سلاطین زیادی در زیر چتر گسترده سایههایش ظهر تابستان را به سرآوردهاند؛ سلاطینی که شاید در رأس همهٔ آنها ناصرالدین شاه قاجار، سلطان صاحبقران جای گرفته باشد …
- مقبره استاد عباس شهری شاعر معاصر
عباس شهری فرزند اسماعیل از شاعران نامی معاصر است. وی در سال ۱۲۸۹ خورشیدی در شهرستانک تهران متولد شد. پس از تحصیلات ابتدائی و متوسطه از دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران در رشته کشاورزی دانشنامه گرفت. سپس در وزارت کشاورزی به کار مشغول شد و مشاغل متعدد یافت تا بازنشسته گردید. در انواع شعر مهارت دارد ولی هنر ویژه وی در سرودن مثنویهای اخلاقی و اجتماعی است.
نمونه شعر او:
آن شنیدم که خیراندیشی
گفت با دل شکسته درویشی
بعد از این واگذار خرقه و دلق
زندگی کن چون دیگران با خلق
با کسی گفتگو نداری چیست؟
سر گفت و شنو نداری چیست؟
چون شنید این سخن ازو درویش
گفت: ای مرد پاک خیراندیش
خلق را رنگ و روی میباید
وین هنرها ز ما نمیآید
دره شهرستانک دارای آب و هوایی معتدل و سرد است. رودخانهای نسبتاً پرآب از وسط آبادی میگذرد که در نهایت به رودخانه کرج میریزد. کوه تاپیشه، در ۴ کیلومتری شرق و کوه شهرستانک در ۲ کیلومتری شمال آن واقع شدهاست.
منابع
- کمیته تخصصی نامنگاری و یکسانسازی نامهای جغرافیایی ایران، سازمان نقشهبرداری کشور
- فرهنگ جغرافیایی ایران، جلد ١، ص ١٢٨.
- تور عکاسی روستای شهرستانک برگزار شد.
- عبدلی علی، «تاتهای ایران و قفقاز»، ۱۳۸۹، نشر مهدی رضایی
- جاذبههای گردشگری تهران بایگانیشده در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، بازدید: ۴ ژوئن ۲۰۱۱.
- حبیب برجیان، گویشهای تبروید در البرز مرکزی: همگرایی زبانی بین طبری و فارسی، ۴۲۹.
- کریمان، حسین (۱۳۸۶). قصران (کوهسران). تهران: وزیری (کالینگور). ص. جلد دوم صفحه ۷۵۸. شابک ۹۷۸۹۶۴۵۲۸۱۰۱۲.
- http://afarineshdaily.ir/afarinesh/News.aspx?NID=9196
- «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. بایگانیشده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۱۳. دریافتشده در ۱ ژانویه ۲۰۱۳.
- قربانی، نعیمه. کاخ شهرستانک. رشد آموزش تاریخ، شماره ۳۵ (تابستان ۱۳۸۸): ص۵۴–۵۵