ریاست عمومی امنیت ملی

نشان خاد افغانستان ۱۹۸۷–۱۹۹۲.

دولت‌های افغانستان در طول تاریخ اداره و دفتر را به نام داروغه، هرکاره باشی، ضبط احوالات، استخبارات دولتی، اگسا، کام، خدمات اطلاعات دولتی، وامنیت دولتی داشتند. کارکنان این اداره را به نام مخبر، خفیه، راپورچی، احوال‌بر، خادیست یا امنیت می‌نامیدند. مردم از کارکنان این وظیفه ناخوش بوده و دوری می‌جستند. پادشاهان و حاکمان افغانستان فعالیت استخباراتی دولت را برای حفاظت پادشاهی خود استفاده می‌کردند. آن‌ها توسط این اداره مردم را تهدید؛ محبوس ویا به قتل رسانیده‌است. در دوره شاهی عبدالرحمن خان، نادرشاه، و نورمحمد ترکی استخبارات افغانستان مسئول قتل و زندانی کردن بسیاری از شهروندان افغانستان بود. به همین شکل در دوره سلطنت امیر حبیب‌الله خان خان تعداد از روشنفکران توسط استخبارات زندانی و تعدادی نیز به قتل رسیدند. تقریباً تمامی دولتهای گذشته ازین رویه استفاده نموده‌است. استخبارات افغانستان تا زمان صدرات داود خان زیاده بالای مخالفین داخلی فعالیت داشته سرویس‌های خارجی ضعیف داشتند. در زمان داود خان استخبارات افغانستان کار را بالای پاکستان آغاز نمود. در سال ۱۳۵۷ دولت وقت با همکاری اداره کاگب ریاست را به نام اگسا تأسیس نمود. ریاست اگسا در بخش خارجی و داخلی دفترهای را باز نمود. این اداره موجب قتل هزاران افغان سیاستمدار و غیر سیاسی گردیده کشور را خالی از شخصیت‌های اجتماعیی وسیاسی گردانید. در۱۶ سپتمبر ۱۳۵۸ اگسا به کام تبدیل شد. در ۶ جدی سال۱۳۵۸ کام به خاد تبدیل گردید که صرف برای حفاظت دولت بوده‌است. خاد در بخش باند گروپ‌های داخلی ودفع برنامه‌های خارجی فعالیت خودرا آغاز نمود. تشکیلات خاد وسعت پیدا نمود. سپس به وزارت امنیت دولتی تبدیل شد. وزارت امنیت توسط کورس‌های کوتاه مدت و طویل مدت توانست یکتعداد کدرهای حرفوی تربیه نماید. این کدرها توانست گروپ‌ها ونمایندگی‌های مخفی در یکتعداد از کشورها تأسیس نماید. این ورارت در تشکیل خود ریاست اول، ریاست حوزه‌ها، ریاست چهارم (بخش اقتصاد) ریاست پنج (بخش عملیات اوپراتیفی)، ریاست ۶ ریاست ۷ (تعقیب)، ریاست۱۰ (کنترل کارکنان)، ریاست ۱۱ (مخابرات) ریاست ۱۲ (سرحدات) مدیریت ل ۴۵ (شفر) مدیریت ل۱۵ (نشرات) مدیریت «م شا» ریاست کدرو پرنونل ریاست اداری، ریاست تخنیک وترانسپورت غند محافظ ۱۰۱، لوا ۱۰، غند اوپراتیفی ریاست ۵ و غیره را تأسیس نماید. علاوه بر (کا جی بی) سازمان اطلاعات یکتعداد کشورهای اروپای شرقی، عراق کوبا سوریه لیبیا وهند نیز در بعضی موارد با خاد افغانستان همکاری داشتند. این اداره با ۱۱حزب پاکستانی، حزب توده و مجاهدین خلق ایرانی همکاری بشر دوستانه داشت. وزارت امنیت بالاخره در سال ۱۳۷۲ منحل شد. علت منحل شدن آن سه چیزبود.
۱. عقب‌نشینی اتحاد شوروی از صحنه سیاست جهانی ومبارزه
۲. ناتوانی مالی به منظور مبازه در برابر ۷–۱۲میلیارد دالرکه از طرف ۷۵ کشور به مخالفین پرداخته می‌شد.
۳. ضعف درونی رهبران حزب خلق

خدمات اطلاعات دولتی یا فعالیت‌های جاسوسی: خدمات اطلاعات یک سازمان دولتی است که مسئول جمع‌آوری اخبار اطلاعات سری، افشا، کشف، تجزیه تحلیل و دفع می‌باشد. وظیفه این اداره بهره‌برداری از اطلاعات دفاع از امنیت ملی در حمایت و اجراعات قانونی، دفاع از اهداف سیاست خارجی دولت را گویند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات آشکار و پنهان هستندکه شامل جاسوسی، راه‌گیری، ارتباطات، تعرض، از همکاری با نهادهای دیگر و در اثر ارزیابی از منابع عمومی دیگر می‌باشد. کشف تحلیل وتجزیه ودفع و تعرض از بخش فعالیت‌های مهم سرویس اطلاعات است. به‌طور عموم سرویس استخباراتی بالای مسایل ذیل در یک کشور فعالیت می‌نمایند.
۱. سرویس اطلاعات امنیت ملی
۲. امنیت از سیاست‌های خارجی
۳. سرویس اطلاعات نظامی
۴. سرویس اطلاعات مخابراتی
۵. خدمات اطلاعات ضد تروریسم ومواد مخدر
۶. در بعضی کشورهای غربی غرض کنترل ارزها تکس وسایر موضوعات اقتصادی دفتر استخبارات باز نموده‌اند.

در طی سال‌های قبل از جنگ و سال‌های جنگ استخبارات افغانستان دارای چنین وظایف بوده‌است.
۱. فراهم نمودن تجزیه و تحلیل اطلاعات در مناطق مربوط به امنیت ملی.
۲. هشدار دهنده سریح قبل از بحران قریب‌الوقوع.
۳. حفاظت دولت ومردم از بحران‌های ملی و بین‌المللی و کمک نمودن دولت غرض تشخیص اهداف فعلی و آینده مخالفان.
۴. اطلاع دهنده برنامه‌ریزی دفاع ملی و عملیات نظامی.
۵. کشف وافشا عناصر مخرب به وطن مردم و دولت.
۶. محافظت‌کننده اسرار اطلاعات محرم خود و مخالفین را.
۷. مخفیانه عمل نمودن غرض اجرای منافع ملی و امنیت بین‌المللی.
۸. دفاع در برابر تلاش‌های دیگر سازمان‌های اطلاعاتی، وعمل کردهای مخربانه فردی و جمعی مخالفین.
۹. مبارزه در برابرتروریزم وقاچاق مواد مخدر واسلحه
۱۰. جلوگیری از فعالیت‌های اقتصادی ممنوعه وحفاظت دارای عامه و بحران اقتصادی.
۱۱. جلوگیری از رشوت، فساد اداری و خود سری در ادارات دولتی.

[1]

اجنت توری یا اگنت توری: اوپراتیفی و اگنتوری دومقوله جدا از یکدیگر هستند در سیستم‌های استخباراتی اکثراوقات این دوبخش باهم درامیخته در واژه‌ها و الفاظ مترادف مورد استفاده قرارمی گیرد، درصورتی که باید از یکدیگر تفکیک گردند: اگنت توری یا اجنت توری: یک سلسله اقدامات و عملیات‌های اجرایی هست که توسط منبع اوپراتیفی (همان اگنت)صورت می‌گیرد. اگنت یا اجنت در استخبارات به ۳ طریق استخدام می‌شود:

1. از طریق مادی (بیشترین روش مورد استفاده)
2. حس وطن‌پرستی (دراین دوره از زمان این خصلت و ویژگی بسیار به ندرت در بین مردم مشاهده می‌گردد)

۳ از روی مجبوریت (مجرمین و سایر اشخاصی که آلوده به مظاهر منفی هستند برای بقاء و دوام فعالیت‌های خود مجبور به همکاری هستند.

اوپراتیفی: سلسله اجرااتی است که بعد از دریافت اطلاع سازماندهی و عملی می‌گردد.

معلومات یا اطلاع(Information): فعالیت و عمل طرف مقابل که توسط شخص مورد نظر راپور داده شود معلومات گویند. اطلاع استخباراتی باید قابلیت عمل و کاربرد بعدی داشته باشد. بدست آوردن معلومات یکی از مهم‌ترین فعالیت استخبارات است. برای سرعت انتقال اطلاعات وسایل خیلی پیشرفته اختراع گردیده‌است که سرعت انتقال را کمتر از یک دقیقه ساخته‌است. غرض دقیق ساختن معلومات از شیوه‌های مخصوص استخباراتی کار گرفته می‌شود. معلومات غیر دقیق بعضاً حوادث ناهنجار را ببار آورده‌است.

کشف اطلاع توسط اجنت، خوشبینان دولت، وسایل وتکنالوجی، روش وعملکرد دشمن صورت می‌گیرد. زمانیکه یک اطلاع دقیق و مهم در دسترس دولت قرار می‌گیرد اطلاع به مرجع مربوط رفته از هر لحاظ تحلیل وتجزیه می‌شود پس از آن وسیله دفاعیه آن آماده می‌گردد. در صورت که جنگ سرد باشد توسط تبلیفات ذریعه اجنت، رسانه‌ها، جراید، روز نامه، تلویزون به گوش شنوندگان رسانیده می‌شود. در صورتی‌که جنگ گرم باشد بالای دشمن حمله و تعرض می‌گردد. در افغانستان پس از سال‌های ۱۳۶۵ الی ۱۳۷۱ کارکنان خاد فعالیت‌های دقیقتر را اجرا می‌نمودند. دلیل آن اندوختن تجازب زیاد در روش جنگ سرد ونصب افراد مسلکی در وظایف بود. درسال‌های ۱۳۶۷ وزارت امنیت افغانستان توانست شبکه‌های مخفی خویش را در کشورهای ایران، افغانستان، پاکستان، آلمان وآمریکا تأسیس نماید. این شبکه‌ها توسط گروپ کنترلر اداره ورهبری می‌گردید.

دولت به منظور خنثی ساختن برنامه‌های مخالفین خود برنامه‌های ملی را طرح می‌نماید. تا از زهر پاشی حرف وعمل دشمن قبلاً جلوگیری نماید. دولت از طریق رسانه‌ها و مدرسه‌ها بمردم طرزعمل کرد دشمن را افشا می‌کند تا مردم از نوع عملکرد دشمن باخبر باشند. دربسا حالات اجنت‌های دولتی خویش را به یک باند گروپ به شکل مستقیم ویا غیر مستقیم نزدیک ساخته توسط آن‌ها به شکل از اشکال پروژه‌های استخباراتی خودرا پیش می‌برد. هکذا بعضی از برنامه‌های استخباراتی خود را توسط مجاهدین پروتوکولی یا تسلیمی بپیش می‌برد. دولت دموکراتیک افغانستان در چند سال اول در برابر مخالفین خوداز قتل و خشونت استفاده می‌نمود. بعداً معلوم گردید که اکثر مجاهدین اشخاص مظلوم فریب خورده بیسواد و نادان بوده آن‌ها صرف از خانه‌های مشروع خود دفاع می‌نماید. پس از آن دولت برنامه‌های آشتی ملی را تأسیس نمود قوانین مسئونیت تسلیم شدگان واحزاب را ناشع نمود. به عوض قتل از نگاه داشت در زندان‌ها و ضعیف ساختن مخالفین کار می‌گرفت. درسال‌های پس از ۱۳۵۷هجری شمسی کشورهای غربی برنامه‌های ساختند که دولت افغانستان یک دولت کمونستی وغیر مسلمان است. دولت غرض دفاع در برابر چنین تبلیغات برای ملا امامان رسمی معاش و کوپون مواد اولیه مقررنمود. اعمار مساجد را شامل پلان سال ساخت. وزرارت شون اسلامی را در چوکات دولت تأسیس نمود. همه روزه از طریق تلویزون برنامه‌های اسلامی و دروس قرآن را منشتر می‌ساخت. مکاتب ودانشگاه علوم اسلامی را تأسیس نمود. از طریق فضا در مناطق تحت تسلط مخالفین برنامه‌های اسلامی خودرا پخش می‌نمود.

جان فرانسیس الارد جنرال ارشد رنجیت سنگ

کپیتان الکساندربرنر مختریح طرح دو دیوار و کارکن مشهور استخبارات انگلیس در زمان رنجیت سنگ

خطرناکترین پروژه‌های استخباراتی پروژه‌های بین‌المللی می‌باشد بعضی از این پروژه‌ها مختص به یک کشور بوده بعضی از این پروژه‌ها چند کشور را در بر می‌گیرد. برنامه‌های استخباراتی بین‌المللی از خیلی‌ها قدیم توسط شاهان قدرت مند و امپراطوران طرح گردیده در مراحل اول با زور یا زر یکتعداد ملیتها یا شاهان را در تحت امر خود درآورده توسط آن‌ها سلطنت خودرا توسعه داده‌است. بعضاً شاهان غرض یافتن تسلط به دیگر مناطق اولاً مفکوره ونظریه خودرا در میان سایر کشورها پخش نموده سپس به سادگی بسیاری مناطق را تحت تسلط خود درمی‌آوردند. طراحان این پروژه هااشخاص خیلی متجرب ونابغه می‌باشند. به گونه مثال سلطنت یونانیان، اعراب، بابرشاه مغلی، هوتکیان، احمدشاه درانی، وانگلیس‌ها در افغانستان می‌باشد. بابرشاه مغلی در سال ۱۵۰۴ از دست ازبک‌ها شکست می‌خورد با بیست نفراز همراهان خود عازم بدخشان می‌شود بفکر تسخیر هند می‌شود با حیله ونیرنگ تمام سربازان خان بدخشان را ازخود ساخته بکابل وقندهارحمله می‌کند کابل را طوری بدست می‌آورد که خون‌ریزی کم رخ می‌دهد. درسال۱۵۲۶ هندرا به تدریج تسخیر نموده درسال۱۵۳۰او امپراتور هندوافغانستان بود.

علت ناکامی تطبیق برنامه‌های اطلاعاتی عوال ذیل شامل‌اند.

1. پلان از یک مرجع برآمده به چندین مراحل تقسیم شوند. برای هرکدام آن وقت تعین شود. در صورت عدم چنین ناکام اند
2. خیانت کارمندان در نیمه راه
3. مطلع شدن دشمن از برنامه استخباراتی مقابل
4. اشتباه در فعالیت اجنت‌ها
5. ننمودن طرح دقیق وسنجش شده صد فیصد
6. تغیر سیاست‌مداران در قدرت کشور
7. نداشتن پشتیبان بین‌المللی
8. به قوانین جنگ بشری اعیار نباشد ناکام است.
9. نداشتن رو پوپش پلان. شکل ظاهری پلان از اصل صد فیصد تفاوت داشته باشد.

• ۱۰ عدم بودجه

یک برنامه سیاسی استخبارات در چند مراحل وشاخه‌ها تقسیم می‌شود که برای هرکدام آن نام و وقت داده می‌شود. تا زمانی‌که مرحله اول به موفقیت نرسد مرحله دوم به نزدیکترین کارکن افشا نمی‌شود؛ ولی به منظور فریب دشمن واذهان عامه رو پوش را می‌سازند که همه بدانند که به نفع آن‌ها است. موضوع ذریعه مثال واضع می‌گردد. پس از۱۲ ساعت از کودتا ۷ ثورسال ۱۳۵۷ در افغانستان میان مردم تبلیغ گردید که داودخان زمانی‌که به سعودی رفت سعودی چک سفید را به داود خان دادگفت بنویس ولی روابط خودرا با روس‌ها قطع کن. محمد خان جلالر وزیرتجارت عضو کا جی بی که از مهاجرین خوقند بود موضوع را با دولت روس اطلاع داده و روس‌ها پلان کودتا را ترتیب نموده به حزب دیموکراتیک خلق افغانستان داد. بدین لحاظ غرض برانداختن انگیزه و تحریک اجرای کودتا که چگونه آغاز گردد میر علی اکبرخیبر معاون ببرک کارمل را که مانع وحدت می‌شد ترور نمود تا کودتا را قبل از اینکه داود خان برای بار دوم به سعودی رود به سر رسانند. این یک حرفی است که همه قبول می‌نمودند در قبول نمودن آن جای شک دیده نمی‌شد. بر خلاف تصور افغان‌ها جنین حرف واقیعت نداشت. در سال ۱۳۸۵ گلبدین حکمتیار دریک مصاحبه خود اعلان داشت که میر علی اکبرخیبر توسط افراد او ترور شده بود از او سؤال نمودند که چرا به وقتش این حرف را نگفتی گفت لازم نبود. نورمحمد ترکی در بیانات خود می‌گفت ما انقلاب را کردیم که دوستان ودشمنان ما به حیرت ماندند، یعنی بدون شوروی انقلاب کردیم. این حرف را هیچ‌کس باور نمی‌کرد ومن هم باور نداشتم چند نفر محدود می‌گفتند بگذار آخر این انقلاب چه خواهد بود. پس از تجزیه شوروی کسانیکه مخالف دولت شوروی بودند یا اشخاص مقتدر دردوره دولت شوروی بودند به صراحت گفتند که ما از کودتا ترکی بی‌خبر بودیم اگر وقت خبر می‌شدیم جلو آن را می‌گرفتیم زیرا می‌دانستیم برای ما درد سر جور خواهد شد. پس از سال‌های طولانی دانستیم که دستان غربی‌ها بخاطر شکست شوروی در کودتا شامل بوده‌است. آن‌ها هرنوع شرایط را برای اجرا یک کودتا از طرف احزاب نزدیک به شوروی باز گذاشته بودند. به ویژه کتاب تلک خرس نوشته جنرال اختر پاکستانی همه را به حیرت گذاشت که در پشت پرده در افغانستان چه می‌گذشته‌است. باوجودی که ظاهر شاه دوست آمریکا بود آمریکا نخواست افغانستان را مجهز به سلاح آمریکایی نماید برخلاف دو کشور همسایه یعنی ایران و پاکستان را مجهز به سلاح آمریکایی ساخت؛ و این یک سند بزرگ برای تثبیت موقعیت جنگ ابرقدرت‌ها بود. مثال دیگر قضیه حمله فتحعلی شاه قاجار به افغانستان است که توسط انگلیس‌ها طرح شده بود. انگلیس‌ها به منظور جلوگیری از حمله افغانستان به هند از فتحعلی شاه قاجار استفاده نمود. استخبارات پاکستان برای چندین سال بن لادن را در نزد خود داشته به نام بن لادن خود عمل می‌نمود. در تشکیل طالبان سعودی، یمن، کویت، پاکستان، ترکمنستان، و کمپنی یونوکال دست داشت. طالبان به منظور چندین مقاصد سیاسی تأسیس شده‌است؛ ولی برای طالب ساده گفته شده که طالبان یک دولت سچه اسلامی را در جهان اعمار می‌نماید.

• سازمان اطلاعات و امنیت خارجی بریتانیا
• موساد
• سازمان اطلاعات نظامی
• سازمان اطلاعات و امنیت سپاه پاسداران
• سازمان اطلاعات روسیه
• سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا
• سازمان اطلاعات و امنیت داخلی
• اینتر سرویسز اینتلیجنس
• وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران
• کاگ‌ب
• خاد

• List of intelligence agencies
• Intelligence agency
• List of defunct intelligence agencies
• List of Indian intelligence agencies

• 1.Intelligence agency ویکی‌پدیا انگلیسی
• 2. Ten Best Intelligence Agencies in the World در وبگاه بایگانی‌شده در ۱۷ مارس ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
• 3. Intelligence Analysis در وبگاه National Security Agencyایالات متحده آمریکا
• ضرورت تقویت و تجهیز نهادهای استخباراتی و امنیتی کشور نوشته رهین فرهمند در وبگاه روزنامه افغانستان
• کا جی بی در افغانستان نوشته واسیلی متروخین عضو کاجی بی ترجمه دکتور حمید سیمآب در وبگاه گفتمان. خدمات خاد در طول ۱۴ سال جنگ
• کتاب تلک خرس یا حقایق پشت پردهٔ جنگ در افغانستان نوشته: محمد یوسف و مارک ادکین ترجمه: محمد قاسم آسمایی در وبگاه نی
• معلومات مکفی در مورد سی آی ای در وبگاه سی آی ای
• World Intelligence and Security Agencies در وبگاه fas
• تشدید تضبیقات فشار برمردم و نیروهای سیاسی نوشته سلطان علی کشتمند صفحه ۳۸۱ در کتاب یاداشتهای سیاسی و رویدادهای تاریخی جلد اول ودوم سال چاپ سال ۲۰۰۱ لندن
• باب یازدهم امیر عبدالرحمن خان مستبد باکفیت صفحات۳۹۶–۴۳۲ استبداد عبدالرحمن خان بالای ملت افغانستان در کتاب افغانستان در پنج قرن اخیر مؤلف میر محمد صدیق فرهنگ جلد اول سال چاپ جدید ۱۳۷۱قم انتشارات محمد وفائی.
• افغانستان در مسیر تاریخ -اداره استخبارات امیر عبدالرحمن خان صفحات ۶۷۸–۶۸۷ جلداول نوشته میرغلام محمد غبار سال نشر ۱۳۹۹ پشاور
• افغانستان در مسیر تاریخ - دهشت ترور در افغانستان در زمان سلطنت نادر خان صفحات ۹۶۷–۹۸۳ جلددوم نوشته میرغلام محمد غبار سال نشر ۱۳۹۹ پشاور