ذهن‌آگاهی

ذهن آگاهی ریشه در عهد باستان دارد، و آن را، هم در فرهنگ‌های شرقی (مثل بودائی) و هم در فرهنگ‌های غربی می‌توان یافت. اصطلاح انگلیسی mindfulness ترجمهٔ لغت هندی باستان، ساتی sati است. ساتی (یعنی آگاهی، توجه، و به یاد آوردن):ساتی از زبان پالی است. پالی ار ۲۵۰۰ سال پیش زبان روانشناسی بودائی بوده و ذهن آگاهی آموزه اصلی این مکتب است.

آگاهی: این جنبه‌ای از انسان بودن است که باعث می‌شود شما از تجربه‌های خود آگاه باشید و از آن‌ها خبر داشته باشید. بدون آگاهی، هیچ چیزی برایتان وجود نخواهد داشت.

توجه یا دقت: توجه عبارت است از آگاهی متمرکز. یادگرفتن ذهن‌آگاهی، توانایی شما برای حفظ توجه را افزایش می‌دهد و خواهید توانست، هر جا و هرطور که اراده می‌کنید، توجه خود را متمرکز نگه دارید.

به یاد آوردن: این جنبه از ذهن‌آگاهی در بارهٔ این موضوع است: چگونه می‌توان همیشه به یاد بیاورید که از لحظه‌ای به لحظهٔ دیگر، به تجربه‌های خود توجه کنید. افراد خیلی زود و آسان فراموش می‌کنند که حواس‌جمع باشند.

آگاهی و توجه زیر مجموعه هوشیاری هستند.

1. توجه متمرکز یا مراقبه متمرکز (در زبان پالی Samatha):مانند نور لیزر است و به هر پدیده ای تابانده شود آن را روشن می‌کند.
2. مشاهده پذیرا (در زبان پالی Vipassana) مانند نورافکن (در مقابل نور لیزر) است. بر طیف وسیعی از موضوع‌هایی که در هوشیاری ما پدیدار می شوند نور می تاباند و هریک را جداگانه بررسی می‌کند.
3. مهرورزیmetta و شفقت ورزیkaruna: کیفیت و صفت آگاهی به‌شمار می‌آیند. افزودن مهربانی، آسایش و آرامش به مراقبه

از آثار ترجمه شده دربارهٔ این موضوع می‌توان به کتاب‌های "ذهن‌آگاهی برای آغازگران" و "تمرین‌هایی برای پرورش ذهن‌آگاهی" اشاره کرد که توسط انتشارات روان‌شناسی و هنر به چاپ رسیده‌است.

۱. ذهن آگاهی”پاسخ آرامش” را تحریک می‌کند و باعث می‌شود که بدن خودش را بازیابی کند

دکتر هربرت بنسن  از هاروارد گفته است که پاسخ آرامش باعث می شود که قابلیت بدن ما برای بازیابی خود به حداکثر برسد. این پاسخ باعث می شود که سیکل استرس کمتر بشود و در شیمی بدن ما تغییراتی ایجاد شود تا تولید هورمون ها برای برای افزایش سیستم ایمنی بیشتر شود. تمرینات ذهن آگاهی بیماری‌های زیادی کاهش پیدا می‌کند و سلامتی و دوام عمر و و حیات ذهن و بدن بیشتر می شود

۲. ذهن آگاهی باعث کاهش نگرانی از داشتن بیماری می شود

بسیاری از افرادی که مریض می شوند به خاطر عوامل فیزیولوژیکی نیست که بیمار می شوند، بلکه به خاطر ترس از بیمار شدن، بیمار می شوند. ذهن آگاهی نگرانی ها و استرس را کم می کند.

۳. ذهن آگاهی ژنهای خطرناک را کم می کند

دیوید میشی در کتاب ذهن آگاهی از شکلات بهتر است” می گوید: ژن ها نقش مهمی در ایجاد بیماری دارند ولی اگر این ژن ها خاموش شوند اتفاق مهمی می افتد. این ژن های خطرناک را ذهن آگاهی خاموش می کند.

همانگونه که جان کابات زین گفته است: شواهد نشان می دهد که وقتی شما با شفقت به خود و بودن در لحظه حال از خود مراقبت کنید انتخاب می کنید که کدام یک از ژن های شما عمل کنند. شفقت به خود و بودن در لحظه حال از عناصر اصلی ذهن آگاهی هستند.

۴. ذهن آگاهی زندگی را معنادار می کند

قسمت مهمی از این که چرا خیلی از مردم زندگی هدفداری ندارند به خاطر این است که آن ها نمی‌دانند چه کسی هستند و چه کار می کنند. ذهن آگاهی روشی ارائه می کند برای این که به  فطرت اصلی خود اطلاع پیدا کنیم. وقتی ما فراتر از افکارمان، خود را نگاه کنیم متوجه تمام “منیت ها” (مال من، برای من و…) می شویم.

• گنجی، حمزه (۲۰۱۲). زمینهٔ روان‌شناسی اتکینسون و هیلگارد، ویراست پانزدهم، ۲۰۰۹. انتشارات ساوالان.