خوزستان (استان ساسانیان)

نام خوزستان (به معنی "سرزمین خوز") به دوره ایلامی برمی گردد، اسمی که از آن برای ساکنان منطقه ای استفاده می‌شد که از هزاره ۳ قبل از میلاد تا زمان ظهور امپراتوری هخامنشی در ۵۳۹ قبل از میلاد در این منطقه زندگی می‌کردند. . [1]

استان بندی رسمی خوزستان نامشخص است، زیرا منابع عربی گزارش‌های مختلفی را می‌دهند. خوزستان حداقل به هفت منطقه (روستاگ یا تسوگ) تقسیم شد که بزرگترین آنها هرمزد-اردشیر بود، در حالی که سایر مناطق رستم کواد، شوشتر، شوش، گندی شاپور، رام- هرمیزد و دوراق بودند. [2] [3]

در زمان اشکانیان، خوزستان به الیمائی یک پادشاهی فرعی اشکانی بود شناخته شده بود [4]. که در سال ۲۲۱ قبل از میلاد توسط شاهزاده ایرانی اردشیر بابکان شکست خورد و فتح شد، کسی که بعداً اشکانیان را شکست داد و امپراتوری ساسانیان را تأسیس کرد. [5] [6] خوزستان در زمان دومین شاهنشاه ساسانیان شاپور اول به عنوان یک استان در سنگ نبشته شاپور یکم بر کعبه زرتشت تصدیق شده‌است. در آنجا به خوزستان بعد از پارس و پارتیا اشاره شده‌است که نشاندهندهٔ اهمیت این استان است .[1] کرتیر کاهن زرتشتی نیز به همین ترتیب در کتیبه کرتیر در نقش رجب از این استان یاد می‌کند. [1] درسال ۲۶۰ میلادی، شاپور اول شهر گندی شاپور را بنیان نهاد، که در دهکده ای به نام پیلاباد واقع در بین شوش و شوشتر تأسیس شد. این شهر که به عنوان محلی برای اسکان اسرای جنگی رومی ساخته شده بود، متعاقباً به یک اقامتگاه تابستانی برای شاهان ساسانیان و پایتخت خوزستان تبدیل شد. [1] پسر و جانشین شاپور اول، هرمز یکم (۲۷۰–۲۷۱) دو شهر هرمیز-اردشیر و رام-هرمیزد را در خوزستان تأسیس کرد. [7] [1] در زمان بهرام دوم (۲۷۴–۲۹۳)، یک موبد در خوزستان شورش کرد و مدت کوتاهی استان را تصرف کرد. [8]

تحت سلطه قباد اول (۴۸۸–۴۹۶، ۵۳۱–۴۹۸) و پسر و جانشین او خسرو اول (۵۳۱–۵۷۹) امپراطوری به چهار منطقه مرزی (کوست در زبان پارسی میانه) تقسیم کرد، و فرماندهی نظامی (اسپهبد) عهده‌دار هر منطقه بود. [9] [10] مناطق مرزی به xwarāsān (شرق)، xwarārān (غرب)، nēmrōz (جنوب) و abāxtar (شمال) معروف بودند. [11] [10] خوزستان همراه پارس در محله جنوبی بود. کرمان و سیستان نیز بعضی اوقات شامل این منازق می‌شدند. [10] [12] خوزستان یکی از اولین استانهایی بود که در زمان حمله اعراب به ایران سقوط کرد. این استان تا سال ۶۴۲ تحت سلطه ساسانیان بود. [1]

جمعیت عمدتاً در اطراف رودخانه‌ها و کانال‌های آن متمرکز بود. [4] شمال و شرق مملو از ایرانیان و ایلامی‌ها بود، در حالی که قسمت غربی آن را مردم آرامی زبان صحبت می‌کردند. تبعیدیان رومی و هندی نیز در این استان زندگی می‌کردند. [4] [13]

خوزستان به عنوان یکی از محل‌های ضربت سکه ساسانیان هم کاربد داشت می‌کرد، که با نشان "HŪZ" شناخته می‌شد. [13] شهر رامهرمز حداقل از قرن سوم تولید سکه می‌کرد. [1] ضرب سکه در هرمز-اردشیر در زمان سلطنت اردشیر دوم(۳۷۹–۲۸۳) تأسیس شد، [1] و در زمان بهرام چهارم یک ضرابخانه در گندیشاپور و شوش تأسیس شد (۱۳۸۸–۳۹۹) [1]

• • Badiyi, Bahram (2020). "Cities and Mint Centers Founded by the Sasanians". Ancient Iranian Numismatics: 203–233.
• Ghodrat-Dizaji, Mehrdad (2010). "Ādurbādagān during the Late Sasanian Period: A Study in Administrative Geography". Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies. 48 (1): 69–80. doi:10.1080/05786967.2010.11864774.
• Hansman, John F. (1998). "Elymais". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 4. pp. 373–376.
• Jalalipour, Saeid (2015). "The Arab Conquest of Persia: The Khūzistān Province before and after the Muslims Triumph" (PDF). Sasanika.
• Miri, Negin (2012). "Sasanian Pars: Historical Geography and Administrative Organization". Sasanika: 1–183.
  • (registration required)
• Shahbazi, A. Shapur (2002). "Gondēšāpur". Encyclopædia Iranica, online edition, Vol. XI, Fasc. 2. pp. 131–135.
• Shayegan, M. Rahim (2004). "Hormozd I". Encyclopaedia Iranica, Vol. XII, Fasc. 5. pp. 462–464.
• Wiesehöfer, Joseph (1986). Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 4. pp. 371–376.