جاپلق

جاپلق عربی شده واژه گاپله، نام سرزمین باستانی و پهناوری است که در غرب مرکزی ایران ، محدوده شهرهای شازند، ملایر،بروجرد،ازنا و الیگودرز واقع شده است. قدیمی‌ترین کتیبه ای که نام گاپله در آن ذکر شده‌است، کتیبه ای است به خط آشوری و در آن گفته شده سپاهیان آشور در یکی از جنگها (حدودا ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) ، قلعه ای را در منطقه گاپله تصرف کرده و تعدادی اسیر و دام گرفتند.[1]اغلب مردم جاپلق لرثلاثی هستند ولی یک یا دو روستا از ایل بختیاری هستند

جاپِلَق منطقه‌ای بسیار کهن است که قدمت آن به دوران پیش از اسلام بر می‌گردد. واژه جاپلق در اصل عربی شده کلمه گاپله و از لحاظ باستان‌شناسی حائز اهمیت فراوان است. این منطقه در زمان‌های پیش از اسلام جزء منطقه ماد و پس از تشکیل هخامنشی جزء سرزمین ری می‌گردد. از جمله معروف ترین و کهن ترین خاندان های ساکن این منطقه می توان به خاندان بیات و کمانی اشاره کرد.

گرچه آثار و نشانه‌های فراوانی از قدمت این منطقه یافت شده‌ است ولی در لغت‌نامه دهخدا در توضیح کلمه جاپلق ، شهرت این منطقه را به دلیل جنگ بین ایرانیان و اعراب در سال ۱۱۲ قمری ذکر می‌کند که به فرماندهی قحتبه ابن شیب و عمر ابن هبیره در جاپلق روی داد و اعراب تا منطقه نهاوند عقب رانده شدند.

جنگ دیگری در سال ۱۲۳ قمری مصادف یا حیات جعفر صادق در این منطقه روی داد که به قیام بابک خرمدین مشهور بود. در کتاب گزیده سیاست‌نامه خواجه نظام‌الملک طوسی، جعفر شعار چاپ ۱۳۶۵ شرکت چاپ و نشر بنیاد تهران صفحه ۳۳۷ آمده: دیگر در سال ۲۱۲ قمری در ایام مأمون خرمدینان قیام کردند از ناحیه سپاهان، گاپله ، ترمدین و کره و باطنیان به ایشان پیوستند …

آرامگاه امامزاده زید و قاسم و امام زاده داوودپیغمبر با ۱۰۰۰ سال قدمت در منطقه جاپلق ازنا قرار دارد. بنای این مقبره (زید و قاسم )مربوط به دوران سلجوقی می‌باشد که گنبدی مخروطی شکل با نمای آجری و دارای ارتفاع است. بنای امام زاده داوودپیغمبر نیز به دست مردم این روستا تخریب و در حال نوسازی می باشد.

مردم جاپلق از زمان‌های کهن کشاورز پیشه بوده و به واسطه همین حرفه ، مردمی آرام و صبور و منضبط هستند. سیردر، گاوبار، لکان(لایکان)، دمنی و مدآباد از قدیمی‌ترین روستاهای ایران در این منطقه قرار دارد. ارامنه در منطقه جاپلق زیاد هستند. از فامیل‌های معروف این منطقه می‌توان به رضایی، حمزه‌لو، طاهری جدیداسلامی،خاکباز، پرهیزکار و پایمرد اشاره کرد.

دهنوصمصام و کرتیلان و فین و مرزیان هم از روستاهی قدیمی جاپلق است. ترکان جاپلق این منطقه را چاپلق می‌گویند. شهر آشورآباد و کلبر هم با قلعه‌ های قدیمی (که گفته می شود این دو قلعه از طریق راه زیر زمینی به هم متصل هستند) در این بخش واقع شده‌است. تپه گوگده در 200 متری روستای گوگده واقع شده و مربوط به عصر آهن میباشد .

در هنگام عبور ناصر الدین شاه از جاپلق این دشت بخشی از عراق عجم بوده. این دشت پر از آبادی و کشتزار بوده و تعداد آبادی‌های این دشت به قدری زیاد بوده که وی همه اسامی را در سفرنامه نیاورده است.

ناصرالدین شاه در سفرنامه خود اسامی برخی از دهات ناحیه جاپلق را ذکر کرده‌است مانند: ازناو، سجونک، سرتخت، روغنی، ده احمد، حسین‌آباد (دارای کلیسای ارامنه بوده)، داوودپیغمبر ، گله ، پنج زوج ، قاقون، گنجه، سیردر، گاوبار، دمنی، آستانه، اکبر آباد، کلاوه، هک علیا، هک سفلا، ده سفید، دوخواهران، ادریس آباد، قره‌ملک، دربند، سربند، موچان.[2]