تورخان سلطان

تورخان سلطان، (زاده ۱۶۴۸ روسیه – درگذشته ۴ اوت ۱۶۸۳ ادرنه) خاصگی سلطان ابراهیم یکم، هم‌چنین والده سلطان و نایب‌السلطنه پسرش، محمد چهارم بود. وی آخرین زن قدرتمند در دوران سلطنت زنان بود. تورخان به دلیل نایب السلطنگی پسر خردسال خود و حمایت از ساختمانی برجسته بود. او و مادرشوهرش، کوسم سلطان، تنها دو زنی هستند که در تاریخ عثمانی به عنوان نایب السلطنگی رسمی شناخته می شوند و بر امپراتوری عثمانی کنترل مستقیم و عالی دارند. تورخان تنها کسی بود که در تاریخ عثمانی تمامی قدرت‌های اداره کل امپراتوری را به طور قانونی و با برابری در یک اندازه با سلطان حاکم عثمانی داشت، اگرچه در واقع وی بعد از پنج سال قدرت سیاسی مطلق و اختیارات مطلق سلطنتی در راس دیوان سالاری امپراتوری را برای خود لغو کرد و بخش بزرگی از قدرت خودش در اداره کل امپراتوری عثمانی را به وزیر بزرگ جدید کوپولو محمد پاشا منتقل کرد. در نتیجه، تورخان در دوران معروف به سلطنت زنان به یکی از چهره‌های فوق‌العاده و برجسته تبدیل شد.

تورخان سلطان
نگاره‌ای از تورخان سلطان در دوران والده سلطان بودن در سال ۱۶۶۰
والده سلطان
تصدی۸ اوت ۱۶۴۸ – ۴ اوت ۱۶۸۳
پیشینماه‌پیکر سلطان
جانشیندلآشوب سلطان
خاصگی سلطان
تصدی۲ ژانویه ۱۶۴۲– ۸ اوت ۱۶۴۸
پیشینعایشه سلطان
جانشینگلنوش سلطان
نایب السلطنه امپراتوری عثمانی
حکمرانی۳ سپتامبر ۱۶۵۱ – ۲۵ دسامبر ۱۶۵۶
پیشینماه‌پیکر سلطان
جانشینندارد
زادهنادیا
حدود ۱۶۲۷
روسیه
درگذشته۴ اوت ۱۶۸۳ (۵۶ یا ۵۵ سال)
استانبول، امپراتوری عثمانی
آرامگاه
مسجد ینی والده، استانبول
همسر(ان)ابراهیم یکم
فرزند(ان)محمد چهارم
گوهرخان سلطان
گلثوم سلطان (احتمالاً)
نام کامل
دولتلو عصمتلو تورخان حدیثه والده سلطان عالیت الشان حضرتلری
خاندانخاندان عثمانی (بواسطه ازدواج)
دین و مذهباسلام پیش تر ارتودکس مسیحی

زندگی‌نامه

تورخان سلطان اصالتی روسی یا اوکراینی داشت. احتمالاً نام اصلی او نادیا بوده‌است که در هنگام حمله تاتارهای کریمه به روسیه اسیر شد و زمانی که او ۱۲ سال داشت از طرف خان کریمه به ماه‌پیکر سلطان هدیه شد و به حرم‌سرای استانبول منتقل شد. ماه‌پیکر سلطان او را تورخان نامید و شخصاً او را تربیت کرد.[1][2][3]

خاصگی سلطان

تورخان توسط ماه‌پیکر سلطان برای ابراهیم یکم فرستاده شد. او در ژانویه سال ۱۶۴۲ فرزندش محمد چهارم را به دنیا آورد و به دنبال آن دو دختر دیگر هم متولد شدند.[4]

تورخان اولین خاصگی از هشت خاصگی ابراهیم یکم بود اما همسر عقدی سلطان نبود. وی به عنوان مادر شاهزاده ولیعهد در حرم‌سرا به مشاور همسرش تبدیل شد. تورخان سلطان به خاطر عشق به قدرت و جاه‌طلبی و شخصیت بی رحمانه مشهور بود به همین دلیل ابراهیم او را پس زد.

بعد از ورود هماشاه سلطان و ازدواج با ابراهیم نفرت او به همسرش افزایش یافت و به همین علت با والده ماه‌پیکر سلطان برای برکناری ابراهیم یکم و جانشینی فرزند خردسالش همکاری کرد.

والده سلطان

رفتارهای ابراهیم باعث شد در ۸ اوت ۱۶۴۸ از سلطنت برکنار و در ۱۸ اوت عدام شد. پسرش محمد چهارم جانشین او شد و با اینکه انتظار می‌رفت تورخان والده سلطان شود اما به دلیل جوانی و بی تجربگی این مقام به ماه‌پیکر سلطان مادربزرگ سلطان داده شد زیرا وی مادر دو سلطان بود و تجربه بیشتری داشت. بنابر این ماه‌پیکر سلطان مقام والده بزرگ و تورخان مقام والده کوچک را کسب کرد.[5]

تورخان یک زن بلند پرواز بود و دوست نداشت مقام والده سلطان را از دست دهد. او در جنگ قدرت مورد حمایت رئیس خاجگان حرم و وزیران دولت بود، درحالی که ماه‌پیکر توسط سپاه ینی‌چری حمایت می‌شد. اگرچه موقعیت ماه‌پیکر به عنوان والده برای دولت خوشایند بود اما مردم از دخالت ینی‌چری‌ها در حکومت خشمگین بودند.[6]

در این جنگ قدرت ماه‌پیکر تصمیم گرفت محمد را خلع و یکی دیگر از نوه‌های خود را جانشین سلطنت کند. این جابجایی بیشتر به دلیل کنارگذاشتن عروسش با کسی بود که ماه‌پیکر بتواند راحت تر بر او تسلط داشته باشد. اما این نقشه نا موفق بود و در نهایت ماه‌پیکر با خیانت اطرافیانش کشته شد.[7]

نایب‌السلطنه

با مرگ ماه‌پیکر، تورخان نایب‌السلطنه شد. وی قدرت بسیار زیاد بزرگی داشت و پسرش را هر روز در تمامی جلسات دیوان رسماً همراهی می‌کرد و از طرف سلطان در جریان مذاکره با فرستادگان خارجی و همچنین با وزرا و دیگر سران دولتی (از پشت پرده) صحبت می کرد و همه دستورات را صادر می کرد. در عین حال، با درک بی تجربگی خود در امور دولت، والده سلطان جوان هرگز از مشاوره اعضای دولت دریغ نکرد و بدین ترتیب اقتدار مطلق خود را در بین بالاترین مقامات امپراتوری تأمین کرد. او به شدت پسرش را دوست داشت و سلطان به وی احترام می‌گذاشت. تورخان سلطان و مادر همسرش ماه‌پیکر سلطان تنها دو زن در تاریخ عثمانی بودند که با داشتن سمت نایب‌السلطنه کنترل مستقیم و عالی بر امپراتوری عثمانی داشتند . تورخان تنها کسی بود که در تاریخ عثمانی توانست قدرت اداره کل امپراتوری عثمانی را به صورت مساوی و مشترک با سلطان حاکم عثمانی کاملاً به اشتراک بگذارد و سلطان و او به عنوان حاکمان مشترک در ملاعام و خاص قدرت برابر خودشان را به نمایش می گذاشتن و با او همچون امپراتریس رسمی امپراتوری برخورد می شد، او همچنین بسیاری از دستورات مهم حکومت را به طور همزمان در روز به نام خودش و پسرش امضاء می کرد.[8]

تورخان در دوران سلطنتش به عنوان نایب‌السلطنه با دو مشکل بزرگ رو به رو شد. اولین مشکل جنگ برای فتح کرت و مشکل دوم بحران مالی ناشی از هزینه‌های زیاد جنگ. وزیران هم نتوانستند اوضاع را بهبود ببخشند با این حال کپرلو محمد پاشا در سال ۱۶۵۶ به سمت وزیر اعظم رسید اما شرط او برای پذیرش این مقام قدرتی بیشتر از وزرای پیشین بود تورخان سلطان پذیرفت و از مقام نایب السلطنه کنار کشید و بخش بزرگی از قدرت‌های سیاسی خود را به او منتقل کرد، اما با این وجود او همچنان به عنوان تنها مشاور فرزندش باقی ماند و قدرت داشت.[9]

آثار

تورخان سلطان ساخت و سازهای زیادی انجام داد. وی در سال ۱۶۵۸ دستور ساخت دو قلعه بزرگ در ناحیه فاتح استانبول صادر کرد. این قلعه‌های یکی در سمت اروپا و دیگری در سمت آسیا ساخته شدند.

تورخان سلطان هم‌چنین درسال ۱۶۶۰ دستور ساخت مسجد ینی‌والده را صادر کرد.[10] قبل از آن صفیه سلطان در سال ۱۵۹۷ دستور ساخت این مسجد را در محله امینو استانبول داد، هدف وی اسلامی‌تر کردن این منطقه بود اما ساخت و ساز مسجد با مرگ محمد سوم در سال ۱۶۰۳ متوقف شد. مسجد در سال ۱۶۶۵ تکمیل شد، نه تنها یک مسجد بلکه یک مدرسه چشمه‌های عمومی و یک بازار هم به آن اضافه شده بود. این مسجد اولین مسجدی بود که به فرمان یک زن ساخته شده بود.[11]

فرزندان

محمد چهارم، (استانبول ۲ ژانویه ۱۶۴۲ – ادرینه، ۶ ژانویه ۱۶۹۳، در آرامگاه والده تورخان در مسجد جدید دفن گردید) او نوزدهمین سلطان امپراتوری عثمانی بود.

گوهرخان سلطان (تولد استانبول ۱۶۴۲ – مرگ استانبول ۲۱ سپتامبر ۱۶۹۴ در مسجد شاهزاده دفن شد) در سال ۱۶۴۶ با داماد جعفر پاشا، در سال ۱۵۵۳ با داما محمد پاشا سپس در سال ۱۵۹۲ با داماد یوسف پاشا ازدواج کرد

گلثوم سلطان (تولد استانبول – مرگ ادرنه، در مسجد سلیمیه دفن شد) در سال ۱۶۵۲ با داماد اباضه احمد پاشا ازدواج کرد. نام کاملش ام‌کلثوم بود.

مرگ

تورخان سلطان در ۴ اوت ۱۶۸۳ درگذشت و در مسجد ینی والده دفن گردید. مرگ او به معنای پایان کامل دوران سلطنت زنان بود.[12]

والده پیشین:
ماه‌پیکر سلطان		 تورخان سلطان
دولتلو عصمتلو عالیت الشان حضرت تورخان حدیثه والده سلطان
والده سلطان امپراتوری عثمانی

۱۶۴۸ – ۱۶۸۳

 والده پسین: دلآشوب سلطان
خاصگی پیشین:
عایشه سلطان		 تورخان سلطان
دولتلو عصمتلو عالیت الشان حضرت تورخان حدیثه خاصگی سلطان
خاصگی سلطان امپراتوری عثمانی

۱۶۴۲ – ۱۶۴۸

 خاصگی پسین: گلنوش سلطان

منابع
  1. Afyoncu; Uğur Demir, Erhan (2015). Turhan Sultan. Istanbul: Yeditepe Yayınevi. p. 27. ISBN 978-605-9787-24-6.
  2. Thys-Senocak, p. 17
  3. Baer, Marc David (2008). Honored by the Glory of Islam: Conversion and Conquest in Ottoman Europe. Oxford University Press. p. 35. ISBN 978-0-19-979783-7.
  4. Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. pp. 260–262.
  5. Peirce, p.250
  6. Peirce, p.252
  7. Kadıoğlu, Muhsin (2016-10-17). THE TURKISH INFLUENCES ON THE MOST FAMOUS EUROPEAN LADIES. Muhsin Kadıoğlu.
  8. Peirce, p.253
  9. Peirce,p.255-256
  10. Thys-Senocak,p.195-196
  11. Peirce, p. 206
  12. مشارکت کنندگان ویکی‌پدیا، Turhan Hatice Sultan، ویکی‌پدیا انگلیسی، دانشنامه آزاد (بار گزاری ۲۹ اسفند ۱۳۹۵)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.