اسروئن
اُسروئِن، اُسرُهه، اُسرُاِن، اوسروئن (به فرانسوی: Osrhoene, Osrohene, Osroène, Osrohes) یا اُسروهن(لاتینی‌شدهٔ خسروی، خسروان یا خسروانه)(به یونانی: Ὁσροηνή)(به سریانی: ܡܠܟܘܬܐ ܕܒܝܬ ܥܸܣܪܐ ܥܝܢܐ، تلفظ: ملکوثا دبیت اوسرائینی) نام دولتی بود نیمه‌خودمختار در شمال میان‌رودان، در نزدیکی شانلی‌اورفه در ترکیهٔ کنونی. باشندگان اسروئه سریانی‌زبان بودند و پایتختشان شهر رها بود.
پادشاهی اسروئن ܡܠܟܘܬܐ ܕܒܝܬ ܥܣܪܐ ܥܝܢܐ Osroene | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱۳۲ پیش از میلاد–۲۴۴ | |||||||||
 جایگاه اسروئن در زمانی که ضمیمهٔ خاک روم شده‌بود. | |||||||||
| پایتخت | رها | ||||||||
| زبان(های) رایج | سریانی، یونانی | ||||||||
| حکومت | پادشاهی | ||||||||
| King | |||||||||
| دوره تاریخی | دورهٔ هلنی | ||||||||
• بنیان‌گذاری | ۱۳۲ پیش از میلاد | ||||||||
• فروپاشی | ۲۴۴ | ||||||||
| |||||||||
این سرزمین برای سالیان دراز میدان نبرد میان قدرت‌های منطقه از جمله ایرانیان، روم، ارمنستان و ... بود.
نام
پروکوپیوس (۵۵۴-۵۰۰ میلادی) نام یونانی اُسروئیس را گرفته‌شده از واژهٔ ایرانی خسرو دانسته‌است. نام‌های مرکز این ایالت، از زمانی خیلی قدیمی‌تر از جمله در زمان سلوکیان (۳۱۲ تا ۶۴ قبل از میلاد) اورهائی یا به عربی الرُها در کنار کالیرهه یا کاره که در مقاطعی اسم حران هم بوده‌است و گهگاهی انطاکیه بود. نام این شهر در سال ۲۴۴ میلادی توسط یونانیان که آن‌موقع اکثریت ساکنان آنرا تشکیل می‌دادند، به اِدِسا تغییر یافت (شهری به همین نام نیز در یونان وجود دارد)، این نام قریب ۹۰۰ سال دوام آورد، در سال ۱۰۸۶ میلادی توسط سلطان ملکشاه سلجوقی از دولت روم تصرف شد اما پس از مدتی دوباره به تصرف امپراطوری روم درآمد و در سال ۱۰۹۸ میلادی پایتخت و مرکز کنت‌نشین اِدِسا شد که تا سال ۱۱۴۴ میلادی دوام آورد تا اینکه در این سال، توسط عمادالدین زنگی از امرای ارتش سلجوقی تصرف شد و دوباره به همان نام قبلی الرُها در کنار انطاکیه برگشت. بالأخره نام این شهر در سال ۱۶۶۰ میلادی توسط عثمانی‌ها به اورفه تغییر یافت و در زمان جمهوریت کلمه شانلی به معنی دارای شأن و منزلت به آن اضافه شد.
تاریخچه
از تاریخ اسروئن پیش از دورهٔ چیرگی یونانیان خبر دقیقی نیست. همزمان با افول سلوکیان طایفه‌ای نبطی در پیرامون ۱۳۶ پیش از میلاد در حدود دولت آیندهٔ اسروئن جاگیرشده‌بودند. در ۱۲۰ میلادی اینان کنترل سوریه را به‌دست‌گرفتند. بسیاری از پادشاهان اسروئن آبگار یا مانو خوانده می‌شدند. این پادشاهی سخت متاثر از فرهنگ آرامی و در ستیز با هلنی‌گرایی بود. در سدهٔ پنجم میلادی ادسا مرکز فرهنگی-ادبی سریانی گردیده‌بود.
مسیحیت در پایان سدهٔ دوم میلادی در اسروئن جابازکرد. آبگار نهم نخستین پادشاه مسیحی جهان بر اسروئن فرمان می‌راند، وی شاگرد و پشتیبان ابن دیصان بود. جز مسیحیان پیروان مانی نیز در این سرزمین فعال بودند. استقلال اسروئن تا ۲۴۴ میلادی نگاه‌داشته‌شد و در این زمان بخشی از امپراتوری روم گشت. شاپور یکم اگرچه پیروزی‌های درخشانی بر رومیان به دست آورد و والرین را هم در نزدیکی ادسا به بند کشید، ولی بر پایتخت اسروئن چیره‌نشد.
پس از جنگ میان روم و اشکانیان سرانجام اسروئن میان دو طرف تقسیم‌گردید؛ با این همه رومیان در آینده سخت کوشیدند تا بر مناطق بازمانده نیز دست یابند. در ۶۰۸ خسرو پرویز اسروئن را ضمیمهٔ خاک ایران نمود. در سال ۶۳۸ اعراب مسلمان بر اینجا چیره‌شدند.
منابع
- Wikipedia contributors, "Osroene," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Osroene&oldid=491183366 (accessed May 26, 2012).
- لغتنامهٔ دهخدا
- Armenian Soviet Encyclopedia. Yerevan.
- EDESSA Iranica
حکومت‌های تاریخی و مناطق تاریخی ارمنستان | ||
|---|---|---|
| حکومت‌های مستقل ارمنستان |
|  |
| حکومت‌های کوچک یا وابسته ارمنستان |
| |
| ایالت‌های ارمنستان بزرگ | ||
| سایر مناطق |
| |
| سایر ایالت‌ها تحت قیومت تیگران دوم | ||