گورستان ابن‌بابویه
آرامستان اِبنِ بابُوَیْه نخستین آرامستان شهر ری و دومین آرامستان تهران است که بسیاری از مشاهیر ایران در آن دفن هستند. نام این آرامستان برگرفته از نام محمد بن بابُویه معروف به شیخ صدوق یکی از فقها و دانشمندان شیعه است که آرامگاه او در آن جا واقع شده است.
برای دیگر کاربردها، ابن بابویه را ببینید.
موقعیت
برج طغرل در شرق آرامگاه ابن‌بابویه در شهر ری واقع شده است و از آثار به جا مانده از دورهٔ سلجوقیان می‌باشد. این گورستان وسعتی به میزان ۱۰ هکتار دارد.
تاریخچه
بر اساس گزارش‌ها و مستندات تاریخی، پیش از زمان ناصرالدین شاه، گورستان ابن‌بابویه کشتزار و باغ بسیار وسیعی بوده‌است، اما در پی کشف جسد سالم فردی در سردابی زیر آن باغ و به دست آمدن سنگی درون سرداب که آشکارا نشان می‌داد پیکر از آن شیخ صدوق است که بیش از ۸۰۰ سال پیش درگذشته است، بی‌درنگ بقعه شیخ صدوق بر آن مزار احداث می‌کنند[1] به اعتقاد برخی کارشناسان بنای نخستین گورستان ابن‌بابویه، به دوران سامانی برمی‌گردد و بعدها در اثر سیل تخریب شده است.[1] آرامگاه ابتدایی شیخ صدوق نیز، در گذر زمان به خاطر حمله مغولان و جنگ‌های خوارزمشاهیان و تیموریان و همچنین به علت حوادث مختلف چندین مرتبه خراب و ویران شد به‌گونه‌ای که سرانجام - تا پیش از کشف - سال‌ها در زیر توده‌های خاک پنهان می‌ماند.[2] پس از برپایی بقعهٔ شیخ صدوق، افراد زیادی در اطراف آن به خاک سپرده شدند و مقبره‌های بزرگ و باشکوهی هم اطراف آن احداث شد. محمدرضا شاه پهلوی و محمد مصدق نیز هر دو وصیت کرده بودند در ابن‌بابویه دفن شوند.
مشاهیر به خاک‌سپرده در ابن‌بابویه
از افراد مشهوری که در این گورستان دفن شده‌اند می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
- حسین فاطمی
- غلامرضا تختی
- رحیم مؤذن زاده اردبیلی
- علی‌اکبر دهخدا
- ابوالقاسم فلسفی
- محمدعلی فروغی(وزیر دوره رضاشاه)
- رکن‌الدین مختاری
- وحدت کرمانشاهی
- محمد کرمانشاهی
- محمدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی
- رجبعلی خیاط
- حسین بهزاد و همسرش
- میرزاده عشقی
- هادی اسلامی
- غلامرضا اصفهانی
- احمد هاشمی
- صادق قطب‌زاده
- مرشد چلویی
- سید حسن رزاز
- میرابوالفضل عنقای طالقانی
- نسیم شمال
- غلامحسین صدیقی
- اشرف‌الملوک فخرالدوله(دختر مظفرالدین شاه قاجار)
- فیروز فیروز
- محمدصادق کوپال
- احمد ناظرزاده کرمانی
- حیدر رقابی
- محمدحسن شمشیری
- محمود محمود
- فاطمه سیاح
- محمدرضا حبیبی
- معصومه عزیزی بروجردی (یا: مَهوَش)
از چهره‌های سیاسی و مذهبی و نیز کشته‌شدگان قیام ۳۰ تیر هم در این گورستان واقع است.
بازسازی نافرجام و ویرانی
وزارت کشور، طی آنچه از آن به‌عنوان حفاظت و نگهداری این گورستان یاد شد، در سال ۱۳۷۳، دستور منع دفن مردگان را در این محدوده صادر کرد؛ پس از آن، طرح‌های بسیاری از سوی شهرداری برای عمران این گورستان پیشنهاد شد ولی سرانجام طی اجرای طرح «احداث باغ مشاهیر»، با این استدلال که اجرای این طرح نیازمند از بین بردن مقبره‌ها و هم‌سطح‌سازی زمین آرامگاه ابن‌بابویه است، در حدود ۴۰۰ (به‌معنای دقیق‌تر همه بجز سه تا) مقبرهٔ خصوصی و خانوادگی، با معماری زیبا که نمادی از هنر ایران را با قدمتی طولانی به تصویر درآورده بودند، به‌طور کامل تخریب شدند. آرامگاه ابن‌بابویه به‌خاطر داشتن این آرامگاه‌های بزرگ خصوصی و خانوادگی با عکس‌ها، آیینه‌وشمعدان‌ها و اشیای دیگری که در آن‌ها قرار شده بود، به موزه‌ای دیدنی از تاریخ معاصر ایران می‌مانست. دراویش نیز که حتی تا چند سال پس از این ویرانی، هنگام بزرگداشت عنقاء یکی از دراویش مدفون در ابن‌بابویه مراسم بزرگی برگزار می‌کردند، مدتی بعد در اجرای آن با محدودیت جدی روبرو شدند. در حال حاضر همان سه مقبرهٔ خانوادگی باقی‌مانده هم وضعیت مناسبی ندارند و این گورستان هم‌اکنون تقریباً به صورت مسطح درآمده ولی از نظر رسیدگی در وضعیت مناسبی قرار ندارد.
تخریب سنگ قبرهای تاریخی جهت توسعه آرامگاه شیخ صدوق
در سال ۱۳۹۰ جهت توسعه بقعه شیخ صدوق، تعدادی از سنگ قبرهای تاریخی این مجموعه تخریب شد که برای نمونه می‌توان به سنگ هادی تجویدی و حسین کوهی کرمانی اشاره کرد.[3]
نگارخانه
عذرا دهخدا همسر علی‌اکبر دهخدا
آرامگاه یکی از کشته‌شدگان قیام ۳۰ تیر.JPG.webp)
.jpg.webp)
جستارهای وابسته
منابع
- «خبرگزاری میراث فرهنگی(CHN)، «یادگار ابن‌بابویه»، ۸-۰۵-۱۳۸۴». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۳ فوریه ۲۰۰۹.
- تبیان، «جسدی سالم پس از ۹۰۰ سال»، ۱۴-۰۲-۱۳۸۷
- بی‌بی‌سی