کلیسای مریم مقدس (تهران)

کلیسای مریم مقدس (به ارمنی: Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի) مربوط به دوره پهلوی است و در تهران، خیابان میرزا کوچک خان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۲۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[1]

کلیسای مریم مقدس
کلیسای مریم مقدس
موقعیت در ایران
اطلاعات اولیه
موقعیتخیابان میرزا کوچک خان، خیابان جمهوری اسلامی، تهران
مختصات۳۵°۴۱′۴۵٫۰۰۸۹۰۰۱۰۱۶۰۴″ شمالی ۵۱°۲۴′۵۳٫۲۸۲۹۰۰۱۰۱۵۹۴″ شرقی
دینکلیسای حواری ارمنی
شهرستانشهرستان تهران
استاناستان تهران
کاربریفعال
متولّیخلیفه‌گری ارامنه تهران
معمارنیکلای مارکف
گونه معماریکلیسا بازیلیکا
سبک‌ معماریمعماری ارمنی
بنیان‌نهادندوره پهلوی
تکمیل شدن۱۹۴۵
گنبد۲
کشورایران
اطلاعات اثر
کاربریمذهبی
دورهٔ ساخت اثردوره پهلوی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت۷۲۳۷
تاریخ ثبت ملی۱۲ بهمن ۱۳۸۱

تاریخ

در ۱۹۳۶ میلادی، بررسی بنای کلیسای جدید آغاز شد و در ۱۷ آوریل ۱۹۳۷، جلسه‌ای با حضور معماران ارمنی تشکیل و از «نیکلای لائوری»[پانویس 1] خواسته شد تا براساس بودجهٔ شصت هزار تومان طرح کلیسا را ارائه کند. در این بین، آقای «رومان عیسی یان» هزینهٔ بنای کلیسا را تقبل کرد و از نیکلای مارکف[پانویس 2] خواسته شد تا براساس بودجهٔ یکصد هزار تومان کلیسا را بنا کند.[2]

روز یکشنبه، ۲۱ فروردین ۱۳۱۷ خورشیدی (۱۷ آوریل ۱۹۳۸ میلادی) با حضور جمع بزرگی از ارمنیان تهران، دو نمایندهٔ ارمنیان جبرائیل بوداغیان (ارمنیان جنوب) و سهراب ساگینیان (ارمنیان شمال) در مجلس شورای ملی، روحانیان کلیساهای تهران، اعضای انجمن کلیساهای تهران و بسیاری دیگر، پس از برگزاری مراسم دعا و نیایش، ساخت کلیسا آغاز شد.

ساخت کلیسای مریم مقدس در سال ۱۳۲۴ خورشیدی (۱۹۴۵ میلادی) پایان یافت. این بنا بین سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۴۹ دفتر اصلی و محل سکونت اسقف اعظم ارمنی‌ها بوده‌است که بعدها به کلیسای سرکیس مقدس انتقال یافت.

معماری کلیسا

پلان کلیسا با ابعاد کوچک‌تر، متأثر از معماری کلیساهای سده‌های هفتم تا دهم میلادی منطقهٔ تایک، ارمنستان بزرگ طراحی شد. از طرح کلیسای اولیه اطلاعات مکتوبی در دست نیست. کلیسای مریم مقدس بر روی صفه‌ای با ابعاد ۸/۱۹ × ۴۵/۳۲ متر و در مساحتی بالغ بر ۵۵۰ متر مربع با سنگ بازالت خاکستری رنگ ساخته شده‌است. برای ورود به داخل کلیسا پلکان‌هایی در غرب صفه و دو بازوی شمالی و جنوبی صفه، در مقابل سه ورودی کلیسا، قرار دارد. پلان کلیسا، هم از خارج و هم از داخل، به شکل صلیب است و طبق سنت کلیساهای ارمنیان محراب آن در سمت شرق قرار دارد. کلیسا دارای یک گنبد اصلی دوازده ضلعی با دوازده نورگیر در بالای نمازخانه و یک گنبد ناقوس خانه با شش ستون در سمت غربی است. گنبد اصلی کلیسا، که به هیچ وجه از معماری ارمنی پیروی نمی‌کند، متأثر از معماری بیزانسی ساخته شده که در گرجستان و روسیه متداول بوده‌است. ورودی اصلی، که در سمت غرب بنا قرار دارد، دارای سردری به سبک معماری کلیساهای سده‌های چهارم و پنجم میلادی در ارمنستان است که با کاستن ضخامت دو دیوار دو طرف سردر و قرار دادن دو ستون زیبایی خاصی به این قسمت بخشیده‌است.

پس از ورودی غربی و در دو طرف آن، دو اتاقک قرار گرفته و این قسمت از بنا را به شکل راهرویی درآورده که به بازوی غربی کلیسا که به نمازخانه راه دارد وصل می‌شود. در اتاقک شمالی راه پله‌ای برای رسیدن به ایوان و در زیر اتاقک جنوبی دخمه‌ای قرار دارد.

موزه اسقف اعظم آرداک مانوکیان

یکی از ساختمان‌های مجاور کلیسا به موزه ملی ارمنی‌ها اختصاص داده شده‌است. مکان این موزه که در تملک خلیفه‌گری ارمنی‌های تهران است، در سال ۲۰۰۸ میلادی به دست جاثلیق اعظم آرام یکم افتتاح گردید. این مکان به عنوان پایگاه کلیساهای تاریخی ایران، وابسته به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. مجموعه‌های این موزه شامل تصاویر و نقشه‌های کلیساها و دیرهای ارمنی‌های کشور، لوازم و ادوات مورد استفاده در مراسم کلیسا، کتب خطی با محتوای دینی، لباس‌های سنتی زنان ارمنی، مدارک و لوازم شخصی اسقف اعظم آرداک مانوکیان و گلچینی از آثار هنرمندان ارمنی ایران است.

نگارخانه

جستارهای وابسته

پانویس ۱

  1. طبق اطلاعات شفاهی نیکلای لائوری از ارمنیان جمهوری آرتساخ بود که پس از اشغال منطقه به دست ارتش سرخ شوروی در اواخر ۱۹۲۰ میلادی به همراه خانوادهاش به ایران مهاجرت کرد.
  2. طراحی بنا به دست نیکلای لائوری صورت گرفته اما به دلایل نامعلومی ساخت آن به نیکلای مارکُف واگذار شده‌است؛ و با توجه به اینکه نیکلای لائوری در ۱۹۳۹ میلادی درگذشته و دیگر نمی‌توانسته نقشی در ساخت کلیسا داشته باشد به‌طور قطع بنای کلیسا به دست نیکلای مارکف صورت گرفته‌است. او معماری روسی با اصلیت گرجی بود که تحصیلات خود را در دانشگاه‌های تفلیس و سن پترزبورگ گذرانده و در سال‌های جنگ جهانی اول، به ایران مهاجرت کرده بود.

منابع

  1. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
  2. ویکتور دانیل، بیژن شافعی و سهراب سروشیانی، معماری نیکلای مارکُف (تهران: ۱۳۸۲)

پیوند به بیرون

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.