کتف
استخوان کِتف یا اسکاپولا (به انگلیسی: Scapula) در بدن انسان، نام استخوانی پهن، سه‌گوش و صاف در اندام فوقانی است. استخوان کتف به ترقوه و استخوان بازو، مفصل می‌شود.
| کتف | |
|---|---|
 | |
 | |
| شناسه‌ها | |
| MeSH | D012540 |
| TA98 | A02.4.01.001 |
| TA2 | 1143 |
| FMA | 13394 |
استخوان کتف در دیواره خلفی (پشتی) قفسه سینه در محدوده دنده دوم تا دنده هفتم قرار گرفته‌است.
زاویه تحتانی کتف به راحتی در زیر پوست قابل لمس بوده و از روی آن می‌توان دنده هفتم و زائده خاری مهره هفتم سینه‌ای را پیدا نمود.
کالبدشناسی
این استخوان دارای سه کناره، سه زاویه، سه زائده و دو سطح است. سطح خلفی (سطح پشتی) آن کاملاً محدب است و در حد فاصل بین یک‌چهارم فوقانی و سه‌چهارم تحتانی آن تیغهٔ استخوانی که عمود بر آن است به‌نام خار کتف وجود دارد.
خار کتف بر روی استخوان کتف دو قسمت ایجاد کرده است به نام‌های حفره بالاخاری (سوپرااسپینوس) و زیرخاری (اینفرااسپینوس) که به اولی خاستگاه ماهیچه بالاخاری و دومی خاستگاه ماهیچه زیرخاری است.
خار کتف بر روی پهنای استخوان از کناره داخلی شروع می‌شود و با افزایش پهنا به کناره خارجی استخوان کتف نزدیک می‌شود. خار کتف در سمت کناره خارجی کتف به زائدهٔ سرشانه‌ای (زائده اَخرمی، آکرومیون) منتهی می‌شود. زائده سرشانه‌ای مانند سقفی از روی مفصل شانه عبور کرده و در رأس شانه با انتهای خارجی استخوان ترقوه، مفصل می‌شود.
برخلاف سطح خلفی (پشتی)، سطح قدامی (جلویی، دنده‌ای) ویژگی خاصی ندارد. این سطح یک حفرهٔ زیرکتفی (ساب‌اسکاپولار) مقعر و کم‌عمق است که چند برجستگی خط‌مانند مایل موازی هم بر روی آن وجود دارد. این سطح، گود و دارای خطوط برجسته مایلی است که از کناره داخلی به زاویهٔ خارجی روی آورده‌اند. بر روی این سطح ماهیچه زیرکتفی (ساب‌اسکاپولاریس) می‌چسبد و خطوط یادشده چسبندگی عضله به استخوان را تقویت می‌کنند.
در کناره داخلی ناحیه قدامی استخوان کتف دو سطح سه‌گوش یکی در بالا و دیگری در پایین دیده می‌شود که رشته‌های ماهیچه لوزی‌شکل بزرگ روی آنها می‌چسبد. اما کناره داخلی که کناره خاری (شوکی) نیز نامیده می‌شود سه‌چهارم آن مستقیم و یک‌چهارم بالایی آن به‌طرف خارج خم می‌شود ولی کناره فوقانی، نازک و تیز است و در انتهای خارجی آن یک بریدگی هلالی است بنام زائده غُرابی (کوراکوئید). به این زائده رباط غرابی‌سرشانه‌ای (کوراکوآکرومیال) و سر کوتاه زردپی دوسر بازویی متصل می‌شود.
غراب گونه‌ای کلاغ بزرگ است و شکل این زائده که به منقار غراب می‌ماند دلیل این نام‌گذاری است.
در قسمت خارجی استخوان کتف یک حفره استخوانی کوچک کم‌عمق گلابی‌شکل وجود دارد که به آن گودی کاسه‌ای (حفره گلنوئید) می‌گویند. گودی کاسه‌ای جایی است که با سر استخوان بازو مفصل شده و مفصل شانه را می‌سازد و سطح درونی آن پوشیده از غضروف است.
همچنین تکمه‌های زیرکاسه‌ای (اینفراگلنوئید)، بالاکاسه‌ای (سوپراگلنوئید) و بریدگی بالاکتفی (سوپرااسکاپولار) و خاری‌کاسه‌ای (اسپینوگلنوئید) بر روی این استخوان قرار دارند.
نگارخانه
 |
 |
 |
|
 |  |  |
|
 |  |  |
|
منابع
- ریچارد درک، وین وگل، آدام میچل (۱۳۸۸)، آناتومی گری ۲۰۱۰ برای دانشجویان (جلد دوم)، ترجمهٔ دکتر محمد بربرستانی، دکتر محمد اکبری، انتشارات خسروی
- رادیوآناتومی. درسنامه دستگاه اسکلتی - عضلانی
- استخوان کتف. فصل اول.
- این مقاله در بردارندهٔ بخش‌هایی از صفحه page 202 چاپ ۲۰ام آناتومی گری (۱۹۱۸) است که در مالکیت عمومی قرار دارد.