ولسوالی گلران

بیشتر باشندگان ولسوالی گلران پشتون‌ها، تاجیک‌ها و ترکمن‌ها هستند، طوری‌که بیشترشان را پشتون‌ها و تاجیک‌ها تشکیل می‌دهند و به ترتیبش ترکمن و ایماق. قوم بلوچ را رخشانیان (ازبکزهی) شاخه‌های ولسوالی گلران به ترتیب ، [تیموری‌ها جمشیدی‌ها ،غوریان،زوری‌ها و… هستند و شاخه‌هایی از قبیل اسحاقزیی، نورزیی، ماشینزایی، چپات، مندک شیخانزای کموزای اچکزای بهادرزای بابک زای علی زای و غیره نام برد و بیشتر در اطراف مرکز ولسوالی زیست داشتند که فعلاً اکثر شان به مرکز شهرستان نقل مکان ویا به شهر هرات رفته‌اند باشندگان این شهرستان بیشتر به دامداری و دهقانی مصروف اند و کشت هم فقط به دلیل نبود آب کافی در زمین‌های للمی صورت می‌گیردشهرستان گلران دارای مقدار جنگل پسته نیز است و همچنین روستاهای حوضچه و زیرریگی‌ها به شوند داشتن آب کافی ازانگورخوبی بر خوردار هستند وهندوانه بیشرین کشت در فصل خود است که معمولاً برداشت خوبی می‌دهد اما چیزی بنام مخ یا همان شیرین بیان بیشتر در دشت‌های گلران می‌روید هرساله از برداشت این محصول مردم بهره می‌برند

بزرگترین قریه‌های آن:بوزان، طوطچی، گلران خوگیانی، گلران تیموری، گلران زیکینی، شکرآب، قشاوری، نهرآب، لهراب، زیره گی، حوزچه‌ها (قریه کهنه-مومین آباد-کلابی - خردمندان)، زیارت، آسیادیو، افضل، غورقند غوری دهنهٔ ذوالفغار، چکاب چای کهسانی سیاه کمرک دهنه شهر بند که موقعیت تاریخی نیز داردچای اب گرمی رباط سرگردان و دوم اینکه بیشترین نفوس ولسوالی گلران را اقوام بلوچ تیموری اسحاقزای نورزای غوری‌ها ماشیگزای سرخکمان ملکی و به تر تیب تاجیک وترکمن.

قریه چشمه تاسک ازقریه کوچک ولسوالی گلران هست ودر۱۷کیلومتر ولسوالی هست این قریه زیادی زراعت راتشکیل می‌دهند هرسال بش از۱۰۰۰۰۰من گندم وجوراتشکیل می‌دهند ارباب غلام حضرت خان می‌باشد

قریه شکر آب یکی از قریه‌های‌های بزرگ ولسوالی گلران است که در پانزده کیلومتری مرکز ولسوالی گلران قره باغ قرار دارد نفوس تقریبی آن به هزار و پانصد تن می‌رسد باشندگان این قریه همه به زبان دری صحبت می‌کند و اکثراً مردم آن بلوچ ازبگزهی هستند و بر علاوه بلوچ، طاهری، و تاجیک در این قریه زندگی می‌کند بزرگان این قریه عبارت از ارباب تاجمیر ملا محمد عسکر حاجی ملا کریم خان ارباب شکرآب عبدالغفور عبدالوهاب و عبدالکریم می‌باشد و ارباب آن فعلاً ارباب سرکار خان می‌باشد این قریه در چند سال اخیر وسعت زیادی پیدا کرده‌است اقتصاد این قریه را زراعت و مالداری تشکیل می‌دهد زراعت در این قریه رشد خوبی دارد زراعت اکثراً للمی است و زمین‌های آبی زراعتی آن زیاد است این قریه دارای دو باغ بزرگ است که انگور زیادی دارد مردم این قریه گندم، کچالو، بادنجان رومی، پیاز، سیر، زردک، شغلم … و انواع سبزیجات و حبوبات وانواع درخت بادم، پسته، زردآلو، سیب، آلو، انار… را به صورت آبی و گندم جو نخود عدس کرابیه و پالز را به صورت للمی زرع می‌نماید آب زراعتی این قریه از دره شارشاره که دارای دو آبشار زیباست تأمین می‌گردد و آب آشامیدنی آن که آب نادری در منطقه است به صورت لوله‌کشی به قریه می‌آید تأمین می‌گردد این قریه دارای کاریزهای زیادی بوده که فعلاً از بین رفته‌است تاریخ این قریه بر اساس آثاری که در زمان حکومت طالبان بدست آمده به گفته باستان شناسان به دو هزار و پانصد سال قبل از میلاد مسیح بر می‌گردد این قریه در پائین کوه قرار دارد اگر در فصل بهار بارندگی زیاد باشد تمام اطراف آن گلگون و زیبا می‌گردد در غرب این قریه بیدک و در شرق آن غاشقی و چشمه تاسک و در شمال شرق آن رباط سرگردان و در جنوب آن کوه قرار دارد این قریه دارای دو مسجد و یک مکتب متوسطه می‌باشد که در چند سال اخیر رشد خوبی کرده‌است

زیره گی کلان و حوضچه دو قریه بزرگ از روستاهای گلران است که در دوازده کیلومتری جنوب قره باغ مرکز شهرستان گلران واقع شده‌است نفوس تقریبی آن ۲۷۰۰ نفر است و همه آنها فارسی زبان هستند که در گلران به قوم ساغری مشهور اند این روستاها از جمله کوه پایه‌های سرسبز شهرستان گلران است که در هر فصل بهار مردم هرات برای تفریح از کوه بزرگ و سرسبز این روستا دیدن می‌کنند روستای حوضچه و زیرگی متشکل از شش قریه کوچک و بزرگ بنام‌های قریه‌های زیره گی کلان زیرگی خورد. مومین آباد، قریه کهنه، کلابی و خردمندان است که در رأس امور اجتماعی این روستا تا سال ۱۳۹۰ سه ارباب بنام‌های حاجی محمداکبر کلان قوم ساغری در قریه‌های زیرگی. ارباب عبدالظاهروحاجی ارباب ده باشی قرارداشتند مردم اکثرأ به مالداری (دامداری) و کشاورزی مشغول‌اند. در قریه کهنه که مرکز این روستاهست مردم زیادتربه کشاورزی مشغول اند که به استثنای زمین‌های للمی زمین‌های آبی شان را از دو کاریز بنام‌های کاریز عبدالله خان و کاریز ارباب ده باشی آبیاری می‌کنند محصولات عمده کشاورزی این روستا عبارت اند از گندم، نخود، انگور، سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی و غیره می‌باشد. جوانان این روستا مانند دیگر روستاهای گلران تاپیش از فروپاشی حکومت طالبان تااندازهٔ از نعمت درس و آموزش محروم بودند و فقط جوانان می‌توانستند آموزش‌های مذهبی را در مساجد نزد ملایان بیاموزند که باروی کارآمدن حکومت کرزای ازسال ۱۳۸۰خورشیدی جوانان این روستا آموزش‌های ابتدایی را در مساجد شروع کردند تا اینکه در سال ۱۳۸۳ به کمک کشور آلمان دو مدرسه در این روستاها اعمار گردید. در سال ۱۳۹۷ مردم این روستاها خسارات هنگفت مالی را از حادثات طبیعی متقبل شدند که در بزرگترین حادثه حدود ۲۰۰ گوسفند را سیلاب نابود کرد.

• تاریخ تحقیقی ۱۵۰ساله گلران نوشته سیدنورمحمدی و فتاح انس