هیچ‌کس

سروش لشکری (زادهٔ ۱۹ اردیبهشت ۱۳۶۴) که بیشتر با نام هنری هیچ‌کس شناخته می‌شود؛ خواننده و ترانه‌نویس ایرانی در سبک رپ فارسی است. به دلیل تأثیرگذاری هیچ‌کس بر این سبک موسیقی در ایران، از او با لقب «پدر رپ فارسی» یاد می‌شود.[1][2][3] نخستین آلبوم رسمی وی با نام جنگل آسفالت، نقطه عطفی در رپ فارسی به‌شمار می‌رود.[4][5] او همچنین از بنیان‌گذاران گروه‌های موسیقی زیرزمینی ۰۲۱، صامت و ملتفت است.

هیچ‌کس
هیچکس در سال ۱۳۸۷
اطلاعات پس‌زمینه
نام شناسنامه‌ایسروش لشکری
نام(های) دیگرهیچ‌کس
زاده۱۹ اردیبهشت ۱۳۶۴ (۳۶ سال)
تهران، ایران[1]
ژانررپ فارسی، هیپ‌هاپ
پیشهخواننده، ترانه‌سرا
سال‌های فعالیت۱۳۷۹–اکنون
همکاری‌های مرتبطسالومه ام‌سی، مهدیار آقاجانی، ریویل، یاس، حصین، صامت، رضا پیشرو، قاف، لوکی، فدایی، کول جی رپ، رؤیا عرب، زدبازی
وبگاهhichkas.me
نوع صوتبیس
بنیانگذارگروه‌های موسیقی ۰۲۱، صامت، ملتفت

فعالیت هنری

۱۳۷۹ تا ۱۳۸۲: سال‌های آغازین

لشکری در ابتدا سال ۱۳۷۹ کارش را با بازخوانی ترانه‌های انگلیسی آغاز کرد، اما این بازخوانی‌ها با استقبال چندانی از سوی مخاطبین مواجه نشد.[6]

او با نام هنری «هیچ‌کس» کار خود در موسیقی رپ را آغاز کرد. این خوانندهٔ رپ در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی فارسی دلیل انتخاب این نام برای خود را این‌گونه بیان کرده‌است:[7]

«دلیل انتخاب اسم هیچ‌کس هم این بود که می‌خواستم یک تضادی ایجاد کنم با تأثیری که می‌خوام بگذارم و حرف‌هایی که می‌زنیم. هیچ‌کس نماد هیچ‌چیز نیست و من این را دوست دارم»

آهنگ چشما رو من از هیچ‌کس و سالومه ام‌سی در سال ۱۳۸۲، یعنی نقطهٔ آغازین موسیقی زیرزمینی در ایران منتشر شد که باعث شد دیگر هنرمندان رپ به سمت بازخوانی آثار دیگر در این سبک ترغیب شوند. برخی رسانه‌های خارجی از هیچ‌کس و سالومه ام‌سی به عنوان نخستین خوانندگان در رپ فارسی یاد کردند. این اثر جز نخستین ترانه‌های رپ فارسی بود و در زمانی منتشر شد که امکانات و تجربهٔ خوانندگان این سبک در ایران بسیار کم بود.[8]

معرفی نخستین خوانندگان دختر رپ فارسی

در این دوران، هیچ‌کس نخستین رپرهای دختر را به رپ فارسی معرفی کرد. وی نخست سالومه ام‌سی و سپس پانی را به مخاطبان موسیقی رپ شناساند و در تولید و نشر آثار هنرمندان زیرزمینی نیز نقش مهمی را ایفا کرد. این فعالیت‌ها باعث شد که دیگر هنرمندان این سبک، لقب «پدر خوانده» را به او بدهند و بعدها دیاکو و رضا پیشرو آهنگی به نام پدر خوانده را منتشر و به هیچ‌کس تقدیم کردند.[9]

۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶: تشکیل ۰۲۱ و صامت، آلبوم جنگل آسفالت

در سال ۱۳۸۲، هیچ‌کس یکی از نخستین گروه‌های رپ ایران را با نام «۰۲۱» و با شعار «تهران برای همیشه» ایجاد کرد.[6][10]

در آغاز هیچ‌کس در ترانه‌های خود به کل‌کل‌های رایج با دیگر خواننده‌های رپ می‌پرداخت،[7] اما سپس، بیشتر ترانه‌هایی با مضامین اجتماعی منتشر نمود.[6] بعدها آشنایی و دوستی او با رضا پیشرو موجب شد تا این‌دو با یکدیگر، یکی از نخستین گروه‌های حرفه‌ای رپ به نام «صامت» را راه‌اندازی کنند.[11]

در سال ۱۳۸۵ هیچ‌کس آلبوم جنگل آسفالت را با آهنگ‌سازی مهدیار آقاجانی روی آی‌تیونز منتشر کرد.[7] انتشار این آلبوم که حال و هوایی خیابانی داشت و موضوع ترانه‌های آن مشکلات اجتماعی کشور ایران بود، نام هیچ‌کس را بیش از پیش بر سر زبان‌ها انداخت و او را به موفق‌ترین خوانندهٔ رپ ایران در آن روزها بدل کرد. همچنین تک‌آهنگ یه مشت سرباز نتیجهٔ شهرت جهانی را برای هیچ‌کس دربرداشت. در نماهنگ این ترانه، پیشرو، علی قاف، بهرام نورائی، ریویل، مهدیار آقاجانی و… به صورت افتخاری حضور دارند.[6][7]

نخستین نماهنگ رپ فارسی

مهرک گلستان، خوانندهٔ رپ ساکن لندن، ملقب به ریویل، از راه اینترنت و با میانجی‌گری یک خوانندهٔ رپ به نام دیو، با هیچ‌کس آشنا شد و در سفر خود به تهران با او دیدار کرد. ریویل در این‌باره گفته‌است:[12]

«بعد از آشنایی با هیچ‌کس از سبک کارش خیلی خوشم آمد و نخستین بار در میدان ونک با هم قرار گذاشتیم. با هم قرار گذاشتیم که با هم آهنگ رپ بخوانیم که توش موسیقی سنتی هم باشه. با همکاری چندین نوازندهٔ سازهای ایرانی این کار را انجام دادیم و ویدئوهایش را خودمان فیلم‌برداری کردیم.»

هیچ‌کس و ریویل چندین ترانه را با هم اجرا کردند که ترانهٔ «تیریپ ما» با نماهنگ سیاه‌وسفیدی که شامل صحنه‌هایی از قلیان‌کشی و رقص قمه در خیابان‌های تهران بود، بازخوردهای زیادی را در پی داشت.[7]

۱۳۸۸: یه روز خوب می‌آد و خروج از ایران

هیچ‌کس در فیلم کسی از گربه‌های ایرانی خبر نداره ساختهٔ بهمن قبادی که در سال ۱۳۸۸ منتشر شد، حضور داشت[13] و نماهنگ اختلاف را اجرا کرد. در نمایی از این فیلم، حامد بهداد در نقش «نادر» به سراغ هیچ‌کس می‌رود تا او را برای سفر به لندن دعوت کند. هیچ‌کس درحالی که به دعوت نادر جواب منفی می‌دهد، با اشاره به اصیل بودن رپ فارسی می‌گوید: «ما چیزی که می‌خونیم بهش میگن رپ فارسی؛ فارسی، یعنی مال همین جاست.»[14]

هیچ‌کس در سال ۱۳۸۸ ترانه‌ای به نام یه روز خوب میاد را خواند که واکنش او نسبت به حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ تعبیر شد.[15] این ترانه بهترین و پرطرفدارترین ترانه منتشر شدهٔ سیاسی در آن زمان شد.[16]

هیچ‌کس سرانجام از ایران خارج شده و در لندن ساکن شد.[15] اگرچه در مصاحبه با دویچه‌وله محل زندگی خود را تهران ذکر کرد.[17] او دربارهٔ دلیل خروج خود از ایران در مصاحبه با شبکهٔ من‌وتو[18] و همچنین در نشستی دربارهٔ موسیقی هیپ‌هاپ ایران در مدرسهٔ مطالعات مشرق‌زمین و آفریقا گفت:[15]

«کلاً من برای همیشه نیومدم بیرون؛ بلکه اومدم کانال‌ها را برای بچه‌های تهران باز کنم. می‌خوام با مهدیار [آقاجانی] آلبوم بدم بیرون و با بهترین رپ‌خوان‌های جهان کار کنم تا ببینم چند چندن؟»

۱۳۸۸ تا ۱۳۹۱: تشکیل ملتفت، آلبوم انجام وظیفه و تک‌آهنگ‌های فردی
هیچ‌کس در تور انجام وظیفه

در ۱۷ اسفند ۱۳۸۹ آلبوم انجام وظیفه برای فروش بر روی آی تیونز[19] و آمازون[20] و برای دریافت رایگان نیز در وب‌سایت‌ها منتشر شد. انجام وظیفه با همکاری مشترک اعضای گروه ملتفت (مهدیار آقاجانی، هیچ‌کس، قاف، فدائی و ریویل) حاصل شد که دارای ۵ آهنگ با موضوع‌های مختلف است. هیچ‌کس در دو آهنگ ما از اوناشیم و انجام وظیفه از این آلبوم حضور داشت.

بعد از این آلبوم، هیچ‌کس تک‌آهنگ‌هایی از خود انتشار داد و در دو آلبوم زاخارنامه از زدبازی و عدل از فدائی حضور پیدا کرد. ایهام‌های بسیاری که در متن آهنگ چی شنیدی توسط فدائی و هیچ‌کس استفاده شده بود، مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.

آهنگ «اون مثل داداشم بود» و جدائی از صامت

در پی همکاری هیچ‌کس با گروه زدبازی در آهنگ چرا بدی از آلبوم زاخارنامه، به دلیل اختلاف رضا پیشرو با اعضای زدبازی، جنجال‌هایی میان هیچ‌کس و پیشرو به وجود آمد که در ۱۴ بهمن ۱۳۹۰، هیچ‌کس در آهنگی با نام اون مثل داداشم بود پیشرو را مورد خطاب قرار داد و پیشرو نیز آهنگی به نام لوبیای سحر آمیز در جواب به این آهنگ منتشر کرد. سرانجام اختلافات به وجود آمده میان هیچ‌کس و پیشرو که سازندگان گروه صامت بودند، موجب منحل شدن این گروه شد.[9]

جوون و خام

در ۹ اکتبر ۲۰۱۲ (چهارشنبه، ۱۷ مهر ۱۳۹۱)، هیچ‌کس به همکاری قاف، ریویل و کول جی رپ، تک‌آهنگی از خود با نام جوون و خام (به انگلیسی: Young n' Foolish) منتشر کرد.[21] آهنگ‌ساز این کار، مهدیار آقاجانی بود. از ویژگی‌های این آهنگ می‌توان به دو زبانی بودن آن (انگلیسی و فارسی)[22] اشاره کرد که بخش فارسی آن را هیچ‌کس و قاف، و بخش انگلیسی آن را ریویل و کول جی رپ اجرا کرده‌اند.[23] این آهنگ یکی از همکاری‌های بزرگ رپ فارسی به‌شمار می‌آید.

۱۳۹۱ تا کنون: آلبوم مجاز و تک‌آهنگ‌های فردی
نوشتار اصلی: مجاز (آلبوم)

هیچ‌کس در ۱۲ فروردین ۱۳۹۲ در قطعهٔ صوتی که از خود منتشر کرد، از کار بر روی آلبوم جدیدش به‌نام مجاز خبر داد و از همکاری خودش با آهنگ‌سازهای جدیدی با نام‌های حسن و حکمت در این مجموعه خبر داد.[24] مهدیار آقاجانی به همراه حسن و حکمت آهنگ‌سازی آلبوم مجاز را انجام دادند.[25]

سرانجام آلبوم مجاز پس از ۷ سال کار برای ساخت آن، در ۱۱ فروردین ۱۳۹۹ با برچسب (لیبل) ملتفت منتشر شد. آلبوم شامل ۱۶ آهنگ با موضوعات مختلف است که با حضور مهمان فدائی، قاف و ریویل تهیه شده‌است.[26]

«موی پریشون» و حواشی آن

در اردیبهشت ۱۳۹۲، هیچ‌کس با همکاری داریوش و رؤیا عرب، تک‌آهنگی با نام موی پریشون را با آهنگ‌سازی مهدیار آقاجانی منتشر کرد. در ابتدا قرار بود این آهنگ برای مؤسسهٔ خیریه امید مهر به فروش برسد اما عده‌ای این آهنگ را دزدیده و با نام جعلی «فاحشه بر وزن نابغه» و نام‌های دیگر، پخش کردند. هیچ‌کس در صفحهٔ رسمی فیس‌بوک خودش برای آن‌ها ابراز تأسف کرد.

آهنگ فیروز

وی در ۱ فروردین ۱۳۹۴ تک‌آهنگ فیروز را منتشر کرد که در آن به شخصیت تاریخی حاجی فیروز می‌پردازد. موضوع آهنگ فیروز توسط مهدی اخوان ثالث در پاورقی یکی از شعرهای خود در مجموعه شعر ارغنون، با ابراز تنفر از حاجی‌فیروز ذکر شده و آن را «بقایای نفرت‌انگیز عهد توحش و برده‌داری» نامیده‌بود.[27]

آهنگ «دستاشو مشت کرده»
نوشتار اصلی: دستاشو مشت کرده

پس از اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران، در ۱۹ آذر ۹۸ آهنگی با نام دستاشو مشت کرده از سوی هیچ‌کس انتشار یافت که با واکنش گسترده و کم‌نظیری از سوی مخاطبان به ویژه در توئیتر مواجه شد. وی در این اثر، رویدادها و مسائل مرتبط با اعتراضات سراسری همچون کشتار معترضان را به گونه‌ای تلخ و ناامید کننده مورد انتقاد قرار می‌دهد. کلام این قطعه گاهی از وزن و قافیه خارج شده و هیچ‌کس سعی نکرده که کلام و تأثیر آن را برای آن‌که وزن و قافیه بماند، فدای قالب کند.[28]

ویژگی و محتوای ترانه‌ها

هیچ‌کس صدای کلفت زنگ‌دار[15] و خش‌داری دارد[29][30] و متن ترانه‌هایش را خودش می‌آفریند.[2] ترانه‌های او آکنده از اصطلاحات و تکیه‌کلام است، و استفاده از ادبیات خیابانی و کوچه‌بازاری، موسیقی او را برای عامه قابل‌فهم و جذاب کرده‌است.[6][15]

به نوشته پرویز جاهد، «آهنگ‌های رپ هیچ‌کس، درونمایه اجتماعی قوی‌ای دارد و بیانگر تنش‌ها و تضادهای اجتماعی جامعه امروز ایران است. سرخوردگی‌ها، سرکوب‌ها، عقده‌های طبقاتی و روانی و سرکشی‌ها و عصیان‌های جمعی در شعر ترانه‌های هیچ‌کس به چشم می‌خورد… بسیاری، موسیقی هیچ‌کس را صدای اعتراض نسل جوان ایرانی و بیانگر روح ناآرام، بی‌قرار و سرکش آنان می‌دانند.»[15]

امیر عزیزمحمدی، روزنامه‌نگار و استاد دانشگاه معتقد است که هیچ‌کس فراتر از یک خواننده رپ، و تجلی مدرن شاعران کلاسیک زبان فارسی است؛ چرا که این قرارگیری شعر کلاسیک فارسی در وزن‌ها بوده که آن را در طی سده‌ها حفظ کرده‌است (و هیچ‌کس نیز همین کار را می‌کند).[31]

برخلاف اغلب خوانندگان رپ فارسی، ترانه‌های هیچ‌کس مؤدبانه است و او در ترانه‌هایش از فحاشی و کلام‌های رکیک یا ستایش از فرهنگ اسلحه و مواد مخدر دوری می‌کند.[6][15] اودر تک‌آهنگی به نام بنگ، مردم را به دوری از اعتیاد به مواد مخدر فرا می‌خواند.[32] هیچ‌کس در ترانه‌هایش خط قرمزهایی را برای خود تعیین کرده چون «آهنگ‌هایش را خانواده‌ها گوش می‌کنند و نمی‌خواهد روی جوانان اثر منفی بگذارد».[15] هیچ‌کس در ترانه‌های خود، از خدا و وطن‌پرستی صحبت به میان می‌آورد.[33] او می‌خواهد در اثرهایش پیام داشته باشد و دلیل آن را این‌طور بیان می‌کند:[15]

«وقتی می‌بینی که یه قدرتی داری و می‌تونی تأثیر بگذاری، چرا از آن به صورت مثبت استفاده نکنی؟»

خدمت به جامعه یکی از مضامینی است که هیچ‌کس ادعا کرده به دنبال آن است:[17]

«کلاً آدم باید همیشه در حال خدمت به بشر و وطنش باشد. می‌دانی چه می‌گویم؟ یعنی حتماً قضیه سرباز بودن این نیست که بروی بجنگی. موضوع خدمت کردن است. حالا هر کسی در هر سنی به نوبهٔ خودش می‌تواند خدمتگزار مردم باشد… راستش چندسالی است که این طرز تفکر را پیدا کرده‌ام. چون وقتی من شروع کردم بچه بودم و چیزی حالیم نبود! اوایل همین طوری سر کل‌کل و این داستان‌ها رو آوردم به رپ؛ ولی کمی که گذشت، بالاخره آدم وقتی سن‌اش می‌رود بالاتر، عقلش بیش‌تر کار می‌کند.»

موانع قانونی

هیچ‌کس و اعضای گروهش پس از شروع فعالیت حرفه‌ای و انتشار نخستین آلبوم او در ایران تحت تعقیب و پیگرد قانونی قرار گرفتند.[34] او در پاسخ به سؤالی در مورد این که در کارش با چه موانع قانونی روبرو شده، می‌گوید «همش در حال فراریم…» و به یکی از ابیات ترانه زندان اشاره می‌کند: «من زندان نمی‌خوام برم، بگو چرا داری منو هل می‌دی؟»[7]

هیچ‌کس برای آلبوم جنگل آسفالت موفق به دریافت مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نشد –چرا که از دید مسئولان سبک موسیقی او غربی و مبتذل بود–[33] و نهایتاً آن را به شکل یک آلبوم زیرزمینی روی اینترنت منتشر کرد.[10] او همچنین اقدام به ضبط چند نماهنگ بدون مجوز در خیابان‌های تهران نموده که مطابق قوانین ایران می‌تواند مستوجب مجازات حبس باشد؛ دلیلی که موجب خودداری بسیاری از خوانندگان زیرزمینی (برخلاف هیچ‌کس) از این کار بوده‌است.[10]

هیچ‌کس در اواخر سال ۱۳۸۶ به اتهام «ترویج و انتشار موسیقی بدون مجوز» از سوی دادگاه فراخوانده‌شد و با تأمین قرار وثیقه ۵ میلیون تومانی و به قید تعهد نسبت به عدم خواندن موسیقی رپ بدون مجوز، تا زمان تشکیل دادگاه آزاد شد.[1]

زندگی شخصی

سروش لشکری که در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۶۴ در تهران زاده شده و یکی از فرزندانِ پسر یک خانواده ۵ نفری است. او تا دو سالگی در آلمان زندگی کرده و سپس ساکن محلهٔ ونک تهران بوده‌است. او دانشجوی رشتهٔ مترجمی در دانشگاهِ واحد گرمسار بوده، اما تحصیل خود را نیمه‌کاره رها کرده‌است.[1]

پدر او اصالتی همدانی دارد و با حسین لشکری (خلبان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که در عراق اسیر بود) نسبت خانوادگی دارد.[1]

هیچ‌کس بعد از مهاجرت به بریتانیا، در لندن زندگی می‌کند[35] و در دانشگاهی مشغول به ادامه تحصیل است.[36]

ترانه‌شناسی
نوشتار اصلی: ترانه‌شناسی هیچ‌کس

آلبوم‌ها

آلبوم‌های مشترک
  • انجام وظیفه (۱۳۸۹)
  • اِما۲ (۱۳۹۱)

فیلم‌شناسی

منابع
  1. «"هیچکس" خواننده رپ ایرانی کیست؟». عصر ایران. ۷ فروردین ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  2. پایار، فرهاد. «گپی با "هیچکس"، "پدر رپ ایران"». دویچه‌وله فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۲.
  3. «صدای رپ ایرانی در فستیوال «آوای تغییر» در سوئد». dw.com. ۲۰۱۰-۰۲-۰۴. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  4. هیچ‌کس در بوته نقد؛ نگارش به منزله عمل اجتماعی (PDF). به کوشش امیر کلان. چاپ اول تارمتن آبان 1393.
  5. Erin Neil (2014-11-09). "Inside Iran's 'revolutionary' rap". www.aljazeera.com. Archived from the original on 26 July 2020. Retrieved 2020-03-20.
  6. رئوفی، مجید؛ نعمت‌پور، اشکان (۲ فروردین ۱۳۸۶). «پشت دیوار کیه؟ رپ ایرانی؟». همشهری‌آنلاین. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  7. بلور، بهزاد (۱ مهر ۱۳۸۵). «روز هفتم: آسفالت داغ هیچ‌کس». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  8. Dagres, Holly (2014-01-06). "Iran's thriving rap culture". Al-Monitor. Archived from the original on 26 July 2020. Retrieved 2020-03-31.
  9. «دربارهٔ رضا پیشرو – بخش اول: سلام بر غم». آمیزه. ۲۰۱۸-۰۸-۰۵. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۳۱.
  10. SAYA OVAISY (17 Oct 2009). "Political Hip-Hop". Tehran Bureau. Archived from the original on 26 July 2020. Retrieved 2020-03-20.
  11. «چند خطی همراه با هیچ‌کس». آمیزه. ۲۰۱۷-۰۹-۱۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  12. بلور، بهزاد (۱۲ مه ۲۰۰۶). «ریویل، رپ‌خون ایرانی در لندن». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  13. «وقتی "گربه‌های ایرانی" فرهنگ مملکت را "سنگسار" کردند + تصاویر». مشرق نیوز. ۱۱ مهر ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۱۲-۲۶.
  14. یدالهی، لقمان (۲۳ دی ۱۳۸۸). «گربه‌هایی که ایرانی نیستند». تبیان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۱۲-۲۶.
  15. جاهد، پرویز (۱۰ تیر ۱۳۹۰). «هیچ‌کس در لندن: با همه مشکل داریم». مردمک. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۲.
  16. بهمن بابازاده. «چگونه «یاس» هم مثل «تتلو» فراری شد؟». پارس نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۰۸-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۳.
  17. پایدار، فرهاد؛ کوشک‌جلالی، فرهاد (۲۸ مه ۲۰۱۱). «گپی با «هیچ‌کس»، "پدر رپ ایران"». دویچه‌وله فارسی.
  18. برنامه سکو در یوتیوبدر یوتیوب
  19. «آلبوم کوتاه انجام وظیفه بر روی ای تیونز». ملتفت. دریافت‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۱۳.
  20. «آلبوم انجام وظیفه بر روی آمازون». ملتفت. دریافت‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۱۳.
  21. «تک آهنگ جوون و خام در رادیو جوان». رادیو جوان. ۱۷ مهر ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  22. «تک آهنگ جوون و خام در یوتیوب». یوتیوب. ۱۷ مهر ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  23. «تک آهنگ جوون و خام در آی تیونز». آی تیونز. ۹ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  24. «هیچ‌کس با مجموعه مجاز می‌آید». www.casetmusic.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  25. Patrick Clarke (۲۰۱۷-۱۲-۰۵). «INTERVIEW: Mahdyar». The Quietus. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  26. "Mojaz by Hichkas". Genius. Retrieved 2020-04-18.
  27. مهدی اخوان ثالث، ارغنون، پاورقی شعر عید آمد، صفحهٔ ۷۴.
  28. ماهرویان، پوریا (۲۰۱۹-۱۲-۱۱). «'دستاشو مشت کرده'؛ کلام تلخ 'هیچ‌کس'». BBC News فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۰۸-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۰.
  29. سامان شمیم (۱ خرداد ۱۳۸۶). «رپ ایرانی». آفتاب نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مرداد ۱۳۹۹.
  30. رسول ترابی (۲۸ شهریور ۱۳۸۵). «رپ ایرانی، صدای اعتراض نیست: موسیقی رپ و بازتاب‌های آن در موسیقی ایران». روزنامه اعتماد. ص. ۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مرداد ۱۳۹۹.
  31. Hichkas, The Prophets of Protest (17 Oct 2009). "Political Hip-Hop". SUSO Magazine. Archived from the original on 14 May 2012. Retrieved 25 November 2012.
  32. تک‌آهنگ بنگ بایگانی‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، یکشنبه٫ ۱۰ شهریور ۱۳۹۲ سایت رپسان.
  33. Jane Corbin (8 June 2009). "Iran: Rap, blogs and the political mix". bbc.co.uk. بی‌بی‌سی. Archived from the original on 2020-08-01.
  34. «بازداشت اعضای گروه‌های موسیقی «زیرزمینی»». رادیو فردا. ۳ اردیبهشت ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۱۲-۲۶.
  35. «هیچ‌کس در لندن: با همه مشکل داریم». www.mardomak.net. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۲.
  36. «حمایت «هیچ‌کس» از روحانی». انصاف نیوز. ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰.
  37. Robin Denselow. «Various Artists No-One Knows About Persian Cats». بی‌بی‌سی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۰۹-۳۰.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.