نگون‌سار

نگون‌سار، پَنْجهٔ مَرْیَم، سیکلامن یا سیکلمه نام یک سرده از گیاهان است. این سرده دارای ۲۳ گونه می‌باشد.[2] این گیاه را از گیاهان بومی منطقهٔ قفقاز و مدیترانه دانسته‌اند. در ایران بیشتر در نواحی کوهستانی شمال کشور مانند گرگان، گیلان، مازندران، و نواحی غرب مانند آذربایجان و کردستان می‌روید.[3] نگون‌سارها جابجایی را دوست ندارند و از نظر زمان گل دادن، دارای انواع بهاره و پاییزی هستند.[4]

نگون‌سار
سیکلامن
پنجه مریم
آرایه‌شناسی
فرمانرو: گیاهان
دسته: گیاهان گلدار
راسته: خلنگ‌سانان
تیره: تیره پامچال[1]
سرده: نگون‌سار یا سیکلامن

نگون‌سار ها نیازمند به نورغیرمستقیم،جریان هوا،گلدان و خاک مناسب اند‌.برای گلدهی هر سه ماه یکبار در فصل رشد کود مخصوص گلدهی با دوز مناسب اقدام کنید[5].

نام‌گذاری

در سبب نام‌گذاری این گیاه و انتساب آن به مریم گفته‌اند که چون در بیابان حضرت مریم را درد زایمان گرفت، در زیر درخت خرمایی گیاه خودرویی را چنگ زد و در پنجهٔ خود گرفت و فشرد تا حضرت عیسی را به دنیا آورد. از آن‌رو، این گیاه به نام او شهرت یافته‌است. در فرهنگ پزشکی اسلامی و فرهنگ و ادب فارسی گیاهانی چند از نوع سیکلامِن به پنجهٔ مریم یا شجرهٔ مریم معروف‌اند. آن را چنگ مریم هم نامیده‌اند. در متون دارو پزشکی اسلامی کهن گیاهانی مانند بَنْجَنْگُشْت [= پنج انگشت، صورت عربی آن فنجنکشت و بنجنکشت]، شجرهٔ مریم، کَفّ مریم[دست مریم]، کَفّ العَذراء (دست دوشیزه، کنایه از مریم عذرا یا مریم باکره)، کف عائشه، کف الکلب، کف الاسد، کف السَبُع و… را نیز به گیاه بخور مریم اطلاق کرده‌اند. در فارسی به نگون‌سار هم معروف است.[6]

شجره‌شناسی

پنجهٔ مریم یا بخور مریم گیاهی است علفی به نام سیکلامن از خانوادهٔ پریمولاسه یا با نام دیگر تیرهٔ پامچال است. این گیاه ساقه‌ای غده‌ای و زیرزمینی و برگ‌هایی پهن و قلبی شکل یا کنارهٔ دندانه‌دار به رنگ‌های سبز روشن یا نقره‌ای، و گل‌هایی به رنگ‌های سفید، بنفش مایل به ارغوانی تیره یا صورتی و قرمز و سرنگون در میان برگ‌ها دارد. یکی از انواع مشهور آن سیکلامن پرسیکوم (پارسی) است.[7]

در فرهنگ مردم

در میان مردم برخی سرزمین‌های مسلمان‌نشین، همچون دورهٔ باستان با توجه به آنکه پنجهٔ دست همچون عامل دفاعی در برابر چشم‌زخم به کار می‌رفته، ارزش جادویی داشته‌است. یکی از روش‌های کارآمد برای دفاع در برابر چشم‌بد میان مردم، به ویژه میان مردم آفریقای شمالی و برخی بخش‌های خاورمیانه، دراز کردن دست راست با پنجه‌های گشوده به سوی کسی است که احتمال می‌رود آسیبی از نگاهش برسد.[8]

زمستان و بهار

تابستان و پاییز

پانویس
  1. بیگم فقیر، تیره‌های متداول گیاهان گلدار، ۱۲۳.
  2. Cyclamen " Gardeners Supply Plant Care & Gardening Advice/Tips/Secrets @ HortChat.com®
  3. «دانره المعارف بزرگ اسلامی - پنجه مریم». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳۰ مارس ۲۰۱۲.
  4. بری و برادلی، گیاهان و باغچه‌ها، ۲۳۸.
  5. کتاب نگهداری،پرورش،تکثیر گیاهان آپارتمانی.
  6. «دانره المعارف بزرگ اسلامی - پنجه مریم». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳۰ مارس ۲۰۱۲.
  7. بیگم فقیر، تیره‌های متداول گیاهان گلدار، ۱۲۳.
  8. «دانره المعارف بزرگ اسلامی - پنجه مریم». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۳۰ مارس ۲۰۱۲.

منابع
  • بری، سوزان؛ برادلی، استیو (۱۳۸۵)، گیاهان و باغچه‌ها، ترجمهٔ محمدعلی فرزاد، تهران: کارنگ، شابک ۹۶۴-۶۷۳۰-۷۴-۴
  • بیگم فقیر، مرضیه (۱۳۸۰). تیره‌های متداول گیاهان گلدار. رشت: دانشگاه گیلان. شابک ۹۶۴-۶۵۷۷-۸۸-۱.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نگون‌سار موجود است.
اطلاعات مرتبط در ویکی‌گونه: Cyclamen
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.