نشانه‌گذاری

در قدیمی‌ترین متن‌هایی که در دست است، اثری از نشانه‌های سَجاوندی دیده نمی‌شود. در متن‌های باستانیِ زبان یونانی و رومی، برخی نمونه‌های نشانه‌گذاری، مانند «دو نقطه روی هم»، دیده می‌شود. قرآن‌های نخستین بدون نشانهٔ سَجاوندی نوشته می‌شد.

محمدبن ابی‌یزید طیفور ملقب به شمس‌الدین و مکنی به ابوالفضل السَجاوندی القاری[1] در قرن ششم ه‍. ق، برای راهنمایی قاریان، نخستین نشانه‌ها را در نگارش قرآن به‌کار برد.[2][3] واژهٔ سجاوَندی از نام ابوالفضل سجاوندی (نخستین کسی که نشانه‌های وقف را برای راهنمایی درست خواندن قرآن به‌کار برد)[4] گرفته شده‌است. (لغت‌نامهٔ دهخدا: سَگاوند شهری است در دامنهٔ کوهی به همین نام نزدیکِ سیستان که عربها آن را سَجاوند گویند).

با اختراع چاپ، گرایش به استاندارد کردن نشانه‌گذاری متن‌ها بیشتر شد. آلدوس مانوتیوس و نوه‌اش نخستین کوشش‌ها را در استاندارد کردن نشانه‌گذاری متن‌ها انجام دادند.

کاربرد علامت سؤال «؟» و کاما «،» و بسیاری از علائم دیگر در رسم‌الخط فارسی و عربی و اردو امری جدید است و سابقه تاریخی زیادی ندارد.

نشانه‌گذاری به شکل امروزی آن، در زبان فارسی، سابقه چندانی ندارد و در یکی دو قرن اخیر، به پیروی از نوشته‌های غربیان در زبان فارسی نیز رایج شده است. اصول نشانه‌گذاری در زبان فارسی، برگرفته از زبان‌های اروپایی، به خصوص فرانسوی و انگلیسی است. هیچ نوع نشانه‌گذاری شاخصی در کتابت زبان فارسی تا پیش از آشنایی ایرانیان با زبان و خط ملت‌های غربی وجود نداشته است.[5]

• نقطه.
• خط تیره یا خط فاصله -
• خط پیوند ‐
• علامت گفتاورد یا علامت نقل قول یا ایضاً " "
• علامت سؤال؟
• علامت تعجب!
• سه نقطه ...
• پرانتز() و کمانک‌ها {{}}، [[]]، <>
• ویرگول،
• نقطه ویرگول؛
• گیومه یا علامت نقل قول «»
• دونقطه:
• ستاره *
• خط مورب یا کج‌خط یا اِسلَش یا ممیّز یا خط مایل /
• خط اریب وارو یا واکج‌خط یا بَک‌اِسلَش \
• آپاستروف ’ یا '
• @ (به انگلیسی اَت ساین)
• نماد درصد %
• پریم ′
• مَدّک یا پیچ ~
• خط عمودی |(به انگلیسی پایپ-ساین)
• درجه °
• خط ممتد یا خط کشیده _____
• نکته: پیش از نشانه‌های سجاوندی، از قبیل: نقطه، خط تیر، علامت سوال، علامت تعجب، ویرگول، نطقه‌ویرگول و مانند این‌ها نباید فاصله گذاشته شود.

• همایون‌فرد، مهسا، نشانه‌گذاری و اهمیت آن در نگارش، بازدید: نوامبر ۲۰۰۸
• فاریابی، پویا، روش املای زبان دری، پذیرفتهٔ اتحادیهٔ نویسندگان ج.د.ا. (جمهوری دموکراتیک افغانستان)، کابل: ۱۳۶۳
• محمدنصیر توکلی، معاون انجمن ادبی و نویسنده‌گان فیروزکوه غور، جلسات نقد ادبی انجمن.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نشانه‌گذاری موجود است.