قلعه سردار بوکان

این بنا بر روی یک تپه تاریخی و مرتفع بنا شده که دید مناسبی بر روی محلات آن زمان داشته‌است. ساختمان قلعه به دلیل بلندی بنا و همچنین ارتفاع تپه از سطح زمین، از چند کلیومتری نیز قابل مشاهده بود. بخش اولیه بنای قلعه در سال ۱۲۸۵ هجری قمری برابر با ۱۲۴۷ خورشیدی توسط عزیزخان مکری وزیرجنگ ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده‌است.[2] بعدها قسمت‌های دیگر به ساختمان آن توسط سیف الدین خان پسر او و محمدحسین خان نوه عزیزخان افزوده و گسترش داده شده‌است.[3]

این قلعه در بالای تپه‌ای در کنار حوضخانه بوکان به ابعاد ۵۰ در ۶۰ متر که قسمتی از آن خاک دستی کوبیده و در اتفاع ۱۳ متری خیابان مجاور ساخته شده‌است. بنای این ساختمان تاریخی با استفاده از مصالح ساروج، خاک رس، خاک سفید و آجرهایی در اندازه ۲۰ در ۲۰ سانتی‌متر و چوب ساخته شده‌است.

طول ساختمان ارگ ۳۰ متر و عرض آن ۲۵ متر بوده به طوری که بنای آن در گذشته از چند کیلومتری شهر نیز قابل مشاهده بوده‌است. مساحت قلعه حدود یک هکتار است و قلعه دارای شش شاه‌نشین بوده که روی ۹ ستون سنگی به ارتفاع ۲ متر و قطر ۱ متر قرار داشتند. این قلعه دارای سردابی بود که در داخلش حوض و فواره قرار داشت و آب این فضا از چشمه «حه‌وزه گه‌وره» که ۱۱ متر پایین‌تر از ساختمان قلعه واقع شده، تأمین می‌شد.

در گوشه‌های شرقی و غربی این قلعه در بالای برج‌های مرتفع منشوری شکل، ۲ کنگره فلزی نصب کرده بودند که شکوه و عظمت خاصی را به این قلعه و عمارت بخشیده بود.[4]

قلعه سردار در گذشته‌های دور برای سکونت و به عنوان مرکز حکومتی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در سال ۱۳۰۷ شمسی، یک کلاس درس در این قلعه با عنوان مدرسه مبارکه شاپور دایر شده بود. در فاصله سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۵۱ از ساختمان قلعه به عنوان شهربانی، اداره پست و مدرسه استفاده می‌شد. در سال ۱۳۲۸ این بنا تبدیل به مدرسه شده و طنین صدای زنگ مدرسه در آن به صدا درآمد که هم‌اکنون این زنگ تاریخی توسط میراث فرهنگی بوکان نگهداری می‌شود.

در سال‌های اولیه انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱) ساختمان قلعه ویران شد و اکنون از تپه به عنوان پایگاه مقاومت بسیح استفاده می‌شود. تپه قلعه سردار باتوجه به اینکه بیش از ۱۵۰ سال قدمت دارد و در سال ۱۳۴۷ شمسی با شماره ثبت ۵۷۰ به فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[5]

• خبر فارسی نارضایتی مردم بوکان از مسولان و میراث فرهنگی