قره‌قالپاقستان

جمهوری قره‌قالپاقستان منطقه‌ای خودمختار در کشور ازبکستان است. مرکز این جمهوری شهر نوکوس است. قره‌قالپاقستان در شمال غرب ازبکستان واقع است.

قره‌قالپاقستان
جمهوری قره‌قالپاقستان
پرچم
شعار: ندارد
سرود: سرود ملی ازبکستان
بزرگترین شهرنوکوس
زبان(های) رسمیازبکی، قره‌قالپاقی
حکومتجمهوری خودمختار
مساحت
 کل
۱۵۶٬۶۰۰ کیلومترمربع (۶۰۵۰۰مایل‌مربع)
جمعیت
 برآورد
۱٬۸۶۰٬۹۰۰
 تراکم
۱٬۰۱۵ /به ازای هر کیلومترمربع (۲۶۲۸٫۸ /مایل‌مربع)
واحد پولسوم (UZS)
منطقه زمانیUZT (ساعت جهانی ۵+)
گاه‌شماریمیلادی
دامنه سطح‌بالاUZ.

جغرافیای منطقه

این جمهوری در منطقه پست و حاصلخیز توران واقع شده‌است. از جنوب غربی به بیابان قره‌قوم، از شمال غرب به فلات اوست یورت، از شمال شرق به بیابان قیریل قوم محصور شده‌است. قسمتی جنوبی دریاچه خوارزم در خاک این جمهوری بوده و به دلیل خشک و بیابانی بودن و همچنین فصلی بودن رودخانه‌های منتهی به دریاچه بیابانی بنام آرال قوم در این منطقه به وجود آمده‌است. بیش از ۸۰٪ خاک این کشور بیابان‌ها و کویر تشکیل شده‌است.

تاریخچه

در سال ۱۹۲۴ منطقه خودمختار قره قالپاق به مرکزیت شهر تورت کول تشکیل شد. پس از اشغال خوارزم، آمودریا و ترکستان توسط شوروی در ۱۲–۱۹ فوریه ۱۹۲۵ کنگره کشاورزان و کارگران تأسیس گشت و در ۱۶ فوریه طی مصوبه‌ای منطقه خودمختار قره قالپاقستان به صورت رسمی تأسیس و به جمهوری سوسیالیستی قزاقستان ملحق شد. در ۲۰ ژوئیه ۱۹۳۰ حکومت مرکزی شوروی اداره این منطقه را از قزاقستان به مسکو واگذار و در ۲۰ مارس ۱۹۳۲ این منطقه را به جمهوری خودمختار ارتقاء داد. سال ۱۹۳۳ شهر نوکوس به پایتختی انتخاب گشت. در سال ۱۹۳۶ به خاک جمهوری سوسیالیستی ازبکستان ضمیمه شد. در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۰ نمایندگان مجلس محلی قانون حق حاکمیت ملی را تصویب نموده و در ۹ ژانویه ۱۹۹۲ از جمهوری خودمختار به جمهوری قره قالپاقستان تغییر نام داد. بعضی دانشمندان جمهوری قالپاقستان را بانک و منبع عظیم ذخائر باستان‌شناسی لقب داده‌اند. دراین منطقه بیش از ۳۰۰ سایت باستان‌شناسی از دوران باستان و قرون وسطی خوارزم را تشکیل می‌دهد.

جایگاه حقوقی

این جمهوری پرچم، نمادهای ملی، سرود، قانون اساسی و دولت خود را دارد. رئیس‌جمهور این منطقه رئیس شورای عالی و مجلس این جمهوری است. رئیس دولت، رئیس شورای وزیران جمهوری قره‌قالپاقستان است. جمهوری قره‌قالپاقستان حق جدایی از ازبکستان را طی یک همه‌پرسی مردمی را دارد. پول ملی این کشور، ارز رایج کشور ازبکستان است.

جمعیت

  • کل جمعیت: ۱٬۶۲۳٬۱۰۰ نفر (۲۰۰۹)
کوچ‌نشینان قره‌قالپاق در سال ۱۹۳۲

بافت جمعیتی

حدود نیمی از جمعیت در شهرها و شهرک‌ها، و بقیه در حومهٔ شهر زندگی می‌کنند.

ترکیب نژادی

  • ۳۲٫۱٪ قره‌قالپالق‌ها
  • ۳۲٫۸٪ ازبک‌ها
  • باقی نیز متشکل از قومیت‌های دیگر همچون: قزاق، روس، تاجیک، اوکراینی، ترکمن، کره‌ای و تاتار

تقسیمات کشوری

در دوران اتحاد جماهیر شوروی

در سال ۱۹۳۱ در دوران اتحاد جماهیر شوروی این جمهوری دارای ۱۱ منطقه (استان) اداری به شرح ذیل بوده‌است.

  • استان کارا-اوزیاکسکی به مرکزیت شهر کارا-اوزیاکسکی
  • استان کیگن لینسکی به مرکزیت شهر نوکوس
  • استان قبچاق به مرکزیت شهر قبچاق
  • استان کونگراد به مرکزیت شهر کونگراد
  • استان موئیناک به مرکزیت شهر موئیناک
  • استان تامدینسکی به مرکزیت شهر تامدی‌بولاغ (این استان در سال ۱۹۴۳ به استان بخارا (ازبکستان) ضمیمه گشت)
  • استان تخته‌کوپیر به مرکزیت شهر تاختاکوپر
  • استان تورت‌کول به مرکزیت شهر تورتکول (شوراخان سابق)
  • استان خودژیلنسکی به مرکزیت شهر خودژیلی
  • استان چیم بیسکی به مرکزیت شهر چیم‌بی
  • استان شیخ اباض به مرکزیت شهر شیخ اباض

پس از اتحاد جماهیر شوروی

نقشهٔ تقسیمات اداری جمهوری قره‌قالپاقستان
ردیف استان نام استان
به ازبکی
نام استان
به قره‌قالپاقی
مرکز استان
۱ آمودریا Amudaryo A’muda’rya مانگیت
۲ بیرونی Beruniy Beruniy مانگیت (ازبکی) - بیرونی
۱۰ قره‌اوزاک Qorao’zak Qarao’zek کارا اوزیاک
۵ کِیگِی‌لی Kegeyli Kegeyli کیگلی
۹ قونغیرات Qo’ng’irot Qon’i’rat قونغیرات
۸ قَنلی‌کول Qanliko’l Qanli’ko’l قنلی‌کول
۶ مویناق Mo’ynoq Moynaq مویناق
۷ نوکوس Nukus No’kis آق‌مانگیت
۱۲ تخته‌کوپیر Taxtako’pir Taxtako’pir تخته‌کوپیر
۱۳ تورت‌کول To’rtko’l To’rtku’l تورت‌کول
۱۴ خوجَیلی Xo’jayli Xo’jeli خوجَیلی
۳ چیمبای Chimboy Shi’mbay چیمبای/شیمبای
۱۱ شومانایسکی Shumanay Shomanay شومانای
۴ اللی کالینسکی Ellikqal’a Ellikqala اللی‌قلعه
شهر نوکوس Nukus No’kis نوکوس

دانشگاه‌ها

  • دانشگاه دولتی قره‌قالپاقستان
  • مؤسسهٔ تربیتی و آموزشی دولتی نوکوس
  • شعبهٔ مؤسسۀ پزشکی تاشکند
  • شعبهٔ فناوری اطلاعات دانشگاه تاشکند
  • واحد کشاورزی دانشگاه دولتی تاشکند

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ قره‌قالپاقستان موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.