عکاسی مفهومی

عکاسی کانسپچوال (مفهومی) (به انگلیسی: Conceptual photography) شاخه‌ای از عکاسی است که در آن، هنرمند به دنبال خلق یک مفهوم یا ایده توسط یک عکس است. عکس مفهومی باید بیننده را وادار به تفکر کند. عکس‌های همهٔ دسته‌های عکاسی می‌توانند در صورت القای مفهومی خاص به بیننده در این دسته نیز قرار گیرند.[1]

ایپولیت بایار: خود پرتره به عنوان مرد غرق (۱۸۴۰)

یک عکس مفهومی که ادغام را نشان می‌دهد.

"خواب"، عکاسی مفهومی آنالوگ ۲۰۱۵

اما عکاسی مفهومی می‌تواند در گونه‌های مختلفی ظهور و بروز داشته باشد. در مواردی می‌توان از عکاسی مفهومی به عنوان یک روش برای تجسم یک مفهومی از پیش تعیین شده برای مقاصد تبلیغاتی و تصویرسازی نام برد. در اینجا عکاسی مفهومی، یک روش برای انتقال مفهومی خاص است. اما عکاسی مفهومی می‌تواند به عنوان یک ژانر نیز بروز و ظهور یابد. در اینجا منظور این است که عکاسی مفهومی کاربردهای زیادی در هنر معاصر دارد که به لحاظ ژانر با هم متفاوت هستند؛ و عکاسی مفهومی می‌تواند در هر یک از این ژانرها مورد استفاده قرار گیرد. نوع دیگر عکاسی مفهومی نیز، کماکان در حوزه هنرهای زیبا قرار دارد که می‌توان از آثار سیندی شرمن نام برد. اما عکاسی مفهومی، خود نیز می‌تواند به عنوان هنرمفهومی، عمل کند. ادوارد روچا علاوه بر این که خود را یک عکاس معرفی نمی‌کند، مدیوم عکاسی را صرفاً به عنوان یک زمین بازی برای خودش می‌داند.{۲}

هنرمندان مفهومی بسیاری می‌توان یافت که عکاسی را به عنوان هنر مفهومی (نه برای مستندسازی و …) مورد استفاده قرار داده‌اند. مانند آثار جان بالدساری، misha gordin و dave nitsche. بنابراین کثرت مصالح هنری در هنرمفهومی که خود ناشی از دیدگاه پلورالیستیک معاصر است، سبب‌ساز استفاده کثیر هنرمندان از انواع و اقسام مصالح هنری شد. عکاسی نیز، در کنار تمام نقش‌هایی که در هنر داشت، در هنرمفهومی نیز جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. چنان‌که فراتر همه تعاریف مدرن عکاسی، توانست مستقلاً، نه به عنوان ژانر، هنر زیبا یا یک متد، بلکه به عنوان اثر هنری مفهومیمتن پررنگ، عملکردی نوین یافت.{۳}

برخی هنرمندان عکاسی کانسپچوال (مفهومی) در غرب:

ایپولیت بایار (Hippolyte Bayard)

ادوارد روشی (Edward Ruscha)

میشا گوردین (misha gordin)

دیو نیچه (dave nitsche)

آلک سوث (Alec Soth)

جان هیلارد (John Hilliard)

جان بالدساری (John Baldessari)

برخی هنرمندان عکاسی کانسپچوال (مفهومی) در ایران:

خسرو حسن‌زاده و صادق تیرافکن (Khosro Hasan zade & Sadegh Tirafkan)

حمید دستگردی (Hamid Dastgerdi){4}

رضا رفیعی راد (Reza Rafiei Rad){3}

حسین خسروجردی (Hosein Khosroujerdi)

آرمان استپانیان (Arman Stepanian){5}

شادی قدیریان (Shadi Ghadirian) {7}

شیرین نشاط (Shirin Neshat)

سعید مومنی (SAEED MOMENI )