زنان در شاهنشاهی هخامنشی
در دوران هخامنشیان مرد و زن در کنار یکدیگر کار میکردهاند، از حقوقی برابر برخوردار بودهاند و گاه حتی کارهای سخت تر را به عهده داشتهاند. امکانات آموزشهای هنری و مهارتهای حرفهای، برای زن و مرد یکسان و حقوق آنان برابر بودهاست.
جایگاه زن
در میان نقشبرجستههای بازمانده از آن دوران، تصویر هیچ زنی مشاهده نمیشود.ولی برپایه پژوهشهای خانم هایده ماری کخ و برخلاف ان چنان ک نویسنده یونانی میگوید برپایه سنگ نبشته ها و مهرها و فرتورهای کنده کاری شده زنان در زمان هخامنشیان چندان پوشش سخت و ازاردهنده ای نداشته اند و در کارهای کشورداری دست داشته اند و هرکدام دارایی و سرمایه خود را داشته اند و زنانی همچون اتوسا همسر داریوش بزرگ کاخ و کوشک خود را داشته و سرمایه و پیشکار داشته است و حتی شمار جشنها و مهمانی هایی که آتوسا برگزار کرده است نیز در مهرها و لوح های گلی تخت جمشید نوشته شده است .و پژوهشهای تازه نشان میدهد ک زنان در روزگار هخامنشیان ازادی های ویژه خود را داشته اند.
پیشه زنان
در دوران هخامنشیان مرد و زن در کنار یکدیگر کار میکردهاند، از حقوقی برابر برخوردار بودهاند و گاه حتی کارهای سخت تر را به عهده داشتهاند. مثلاً گروههای بزرگی از زنان کشاورز را میبینیم. سنگ سابان معمولاً بیشترشان زن هستند. البته دقیقاً نمیتوانیم بگوییم که کار این زنان چه بودهاست. شاید پس از حاضر شدن نگارهها، صیقل نهایی را زنها انجام میدادند، زیرا که برای این کار دستهای ظریف زنها کارآیی بیش تری داشتهاست. در سال ۱۷۰۰ (میلادی) در میان بردگانی که نمایندهٔ امپراتور اتریش در استامبول خریداری و آزاد کرد، زن سنگ تراشی بود از بغداد وجود داشت. بدین ترتیب میتوان نتیجه گرفت که قرنها بعد هم هنوز به زنهایی بر میخوردیم که با سنگ سر و کار داشتهاند. مسلم است که این کار برای زنها باید دشوار بوده باشد.
پیشهٔ بیشتر زنان لوحهای تخت جمشید دوخت و دوز و خیاطی بودهاست. کاری بسیار متنوع، شامل دوخت لباسهای کاملاً ساده یا لباسهای پر زرق و برق که پس از دوخت، هنرمندانه سوزن کاری میشدهاست. امکانات آموزشهای هنری و مهارتهای حرفهای، برای زن و مرد یکسان و حقوق آنان برابر بودهاست.
تساوی حقوق زن و مرد
دربارهٔ برابری حقوق شواهدی مخصوصاً در زمینه کارهای هنری وظریف داریم و برابری صدها زن دیگر با مردان نیز مسلم است که دربارهٔ شغل شان چیزی نمیدانیم. میزان حقوق فقط همین قدر روشن است که به نوع کار و نه انجام دهنده، بستگی داشت. به این ترتیب، در امپراطوری بزرگ دوران داریوش اول با تساوی حقوق زن و مرد سر و کار داریم. البته این راهم باید گفت که زنها علاوه بر کار بیرون، سر و سامان دادن به کارهای روزمرهٔ خانواده را نیز بر عهده داشتهاند.
پاداش زایمان
زنها با به دنیا آوردن کودک پاداشی به صورت جو و شراب دریافت میکردند، که پاداش افزودن رعیتی به رعایای شاه بود و برای پسر آوردن دو برابر دختر محاسبه میگردید. پاداش به دنیا آوردن پسر ۲۰ لیتر جو و ۱۰ لیتر شراب یا آب جو بود. تا جایی که لوحهها حکایت میکنند، این تنها موردی است که میان زن ومرد فرقی دیده میشود.
مرخصی بارداری ظاهراً ۵ ماه بودهاست. پس از این مدت زنها این امکان را داشتهاند که کار روزانه را کوتاه کنند تا قادر به برآوردن وظایف خانهداری خود نیز باشند. البته کار نیمه وقت حقوق کمتری داشت. نوزادان را در طول کار لهلهها نگهداری میکردند. در لوحهای گلی دیده شده که زنان میتوانستند به پستهای بالاتر برسند، مثلاً در کارگاههای شاهی همواره سرپرستی و مدیریت با زنان است. در کارگاههای خیاطی که بیشتر در اشغال زنان است، گاه مردان زیردست زنان قرار میگیرند و حقوق زنان سرپرست بیش از مردان است. حتی در جیره شراب نیز تفاوتی وجود ندارد.
موقعیت پیشهها و دوری از خانواده
در لوحها و سنگ نوشته ها به کارها و پیشه های سخت و سنگین بر میخوریم که در آنها زنان به کار گرفته نمیشدهاند. در مدیریت و گرداندن نهادهای دیوانی یا امارگان یا حساب رسیها از کار زنان خبری نیست. چنین بر میآید که اگر کاری، به انگیزه کنترل و سرکشی به کارهای گوناگون سازمانی، نیاز به واهشتن جایگاه کار و جابهجایی و رهسپاری به دور و نزدیک را داشت، برای انجام آن از زنان بهره برده نمیشدهاست.
جستارهای وابسته
منابع
- هایدماری کخ (۱۳۸۷)، «زن در شاهنشاهی ایران»، از زبان داریوش!، ترجمهٔ پرویز رجبی (ویراست ناصر پورپیرار)، تهران: کارنگ، شابک ۹۶۴-۹۰۳۸۰-۴-۳